آموزش های دانشگاهی -آرشیو فایل ها

ساعت:

آموزش های دانشگاهی -آرشیو فایل ها

پایان نامه ارشد رشته تربیت بدنی : بررسی مقایسه تاثیر هشت هفته تمرینات پلایومتریک و قدرتی با وزنه

عنوان صفحه

چکیده 1

1-1 مقدمه. 3

1 – 2 بیان مسله. 5

1-3ضرورت انجام تحقیق. 8

1-4اهداف تحقیق. 9

1-4-1 هدف کلی تحقیق. 9

عنوان صفحه

چکیده 1

1-1 مقدمه. 3

1 – 2 بیان مسله. 5

1-3ضرورت انجام تحقیق. 8

1-4اهداف تحقیق. 9

1-4-1 هدف کلی تحقیق. 9

1-4-2 اهداف اختصاصی.. 9

1-5 فرضیه های تحقیق. 9

محدودیتهای تحقیق. 10

1-6 تعریف واژه ها و اصطلاحات کاربردی.. 10

2-2 تمرینات پلایومتریك… 13

2-3تاریخچه پلایومتریک… 14

2-4 بیو مکانیک پلایومتریک… 15

2-6 فازهای تمرینات در روش پلایومتریک… 16

2-7اصول فیزیولوژیک تمرینات پلایومتریک… 17

2-7-1تمرینات پلیومتریک به لحاظ فیزیولوژیکی.. 18

2-8 چرخه کشش-انقباض در تمرینات پلیومتریک… 19

2-8-1 گیرنده های حسی و عمقی.. 20

2-8-2 دوک های عضلانی.. 20

2-8-3اندام های وتری گلژی.. 20

2-9 طبقه بندی تمرینات پلیومتریک… 21

2-10اصول تمرینات پلیومتریک… 22

2-11عملکردورزشکاران. 23

2-12آمادگی جسمانی.. 23

2-13 آمادگی حرکتی.. 24

2-14تمرینات مقاومتی.. 25

2-15 فاکتورهای مورد نظر در طرح ریزی برنامه تمرینات.. 26

2-15-1 حجم تمرین کردن. 26

2-15-2 شدت تمرین.. 26

2-15-3 تعداد تمرینات.. 26

2-15-4تنظیم تمرین.. 27

2-15-5تعداد تکرارها و سرعت.. 27

2-15-6تعداد ست ها 27

2-15-7استراحت.. 27

2-16قدرت.. 28

2-17توان غیر هوازی (بی هوازی) 29

2-18تمرین با وزنه و اجرای پرش… 30

2-19 تمرین مقاومتی و عملکرد دو سرعت.. 32

2-20 تمرین باوزنه و عملکرد چابکی.. 33

2-21 تمرین باوزنه و آمادگی قلبی – عروقی.. 35

2-22 تمرین باوزنه و ترکیب بدنی.. 36

2-23تمرین مقاومتی و انعطاف پذیری.. 36

2-24 زنان و تمرین باوزنه. 36

2-25 پیشینه تحقیق. 37

2-26 تحقیقات خارجی.. 41

3-1مقدمه. 45

3-2روش تحقیق. 45

3-3 جامعه آماری.. 45

3-4 حجم نمونه. 45

3-5 متغیر های تحقیق. 45

3-6ابزار و روش اندازه گیری.. 48

3-8 روش جمع آوری داده‌ها 50

3-9 ملاحظات اخلاقی.. 51

3-10 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 51

4-1مقدمه. 54

4-2توصیف داده ها 54

4-3مشخصات فردی شركت‌كنندگان. 54

1-5 مقدمه. 64

2-5 خلاصه تحقیق. 64

3-5 نتایج تحقیق. 65

4-5 بحث و نتیجه گیری.. 65

چکیده

این تحقیق ، پژوهشی نیمه تجربی است که با هدف بررسی و مقایسه تأثیر تمرینات پلایومتریک و قدرتی با وزنه روی فاکتورهای آمادگی جسمانی تیم ملی کبدی مردان ایران انجام شد. آزمودنی های این پژوهش شامل سی(30) نفر از کبدی کاران نخبه بزرگسال در گروه سنی 26-18 سال كه بطور تصادفی انتخاب و به سه گروه 10نفری شامل دو گروه تجربی و یک گروه کنترل تقسیم شدند. از دو گروه تجربی یک گروه به انجام تمرینات پلایومتریک و گروه دیگر به انجام تمرینات با وزنه به مدت 8 هفته ، هفته ای 3 جلسه پرداختند .

برای تجریه و تحلیل آماری از نرم افزار spss انجام شد. برای تعیین تأثیر و مقایسه پیش آزمون و پس آزمون در هر دو گروه تجربی آزمون t همبسته استفاده شد. بررسی یافته های پژوهش نشان داد که بین میانگین توان، چابکی و سرعت در هر دو گروه پلایومتریک و قدرتی باوزنه پس از 8 هفته تمرینات در مقایسه با گروه كنترل، اختلاف معنی داری وجود داشته و موجب بهبود گردیده است. همچنین نتایج تحقیقات نشان داد كه بین میانگین توان، چابکی و سرعت در هر دو گروه پلایومتریک و با وزنه به لحاظ اثربخشی تفاوت معنی داری وجود ندارد و هردو به یک میزان موجب بهبود فاکتورها شده اند.

واژه های کلیدی : تمرینات پلایومتریک ، تمرینات با وزنه ، نخبه، توان، چابکی، سرعت

1-1 مقدمه

امروزه با توجه به کیفیت زندگی و تندرستی که پیشرفت زیادی نسبت به گذشته داشته است تلاش برای ارتقاء تندرستی و پیشگیری از بیماری‌ها نیز از اولویت‌های ملی می باشد. نه تنها جوامع علمی و پزشکی، بلکه عامه مردم به طور روز افزون از اثر عمیق شیوه زندگی بر سلامت جسمانی و روانی و کیفیت زندگی آگاه شده‌اند. از آنجا که یگانه هدف برای تمام ملل زیستن توام با سلامتی و نشاط است. شاید بهتر باشد اساسی ترین گام از دوران کودکی و نو جوانی آغاز شود. بسیاری از مردم سلامتی را به عنوان نبود بیماری تعریف می کنند. این واقعیتی است که افراد سالم، افراد فاقد بیماری هستند. اما مفهوم سلامتی فراتر از آن است. سلامتی به مفهوم سرزندگی، قدرت و تندرستی جسم و روان است. شاید بهترین تعریف از سلامتی تعریف یونانی آن یعنی عقل سالم در بدن سالم است، باشد با این حال، سلامتی روانی، اجتماعی، محیطی و روحی اجزاء دیگری از سلامتی می باشند. اهمیت فعالیت بدنی به عنوان بخش مکمل یک زندگی سالم گسترش یافته، به علاوه شواهد علمی از فواید سلامت بخش تمرین و ورزش در حال افزایش است. فن آوری مدرن از میزان شغل‌ها کاسته و اکثر حرفه‌ها به نیروی مغزی بیشتر از توان جسمی تکیه می کند. کارهای روزمره نظیر چمن زنی نیز مکانیزه شده، رانندگی جای پیاده روی را گرفته و کارهایی که نیازمند یک ساعت کار جسمانی بود، اینک با فشار چند ثانیه ای یک دکمه با گرفتن یک شماره تلفن انجام می شود. در نتیجه این امر، زمان بیشتری برای فعالیت های اوقات فراغت باقی می ماند. اما متأسفانه بسیاری از افراد از فعالیت‌های بی تحرک مانند تماشای تلویزیون و… در اوقات فراغت خود استفاده می کنند. اگرچه بدن انسان برای حرکت و انجام فعالیت‌های جسمانی سخت طراحی شده است. ولی ورزش هنوز به عنوان بخشی از شیوه معمولی زندگی در نیامده است (پارسا 1377).

کسب دانش و اطلاعات عمومی درباره فعالیت های جسمانی یکی از مهمترین انگیزه های داخلی برای شرکت در فعالیت های جسمانی است. کسانی که با فعالیت‌های جسمانی آشنا هستند، ارزش آن را بیشتر درک می کنند. چنین افرادی شرکت در برنامه های فعالیت جسمانی را در برنامه زندگی خود در تمام عمر در نظر می گیرند و حتی برخی این برنامه‌ها را با توجه به اطلاعات خود برنامه ریزی و ارزشیابی می کنند. به دلیل پیشرفت صنعت و زندگی ماشینی، فعالیت جسمانی روزمره شدیدا کاهش یافته است و به منظور جبران این زندگی بی تحرک، فعالیت جسمانی مربوط به بازی و تفریح و در نتیجه فعالیت‌های مرتبط با تندرستی توسعه یافتند. زندگی امروزی مجال استفاده از فعالیت‌های جسمانی طبیعی که در اعصار گذشته وجود داشت را نمی دهد. برای مثال در ایران باستان در اوایل امپراتوری رم، تمرینات جسمانی برای سربازان ضروری و اجباری بود و برنامه‌های جسمانی در جهت بالا بردن آمادگی نظامی و بنیه دفاعی انجام می شد. همانطور كه اشاره شد، برنامه و روش تمرین عامل مهمی در بهبود عملکرد‌های جسمانی و مهارت های ورزشی است بطور کلی اجزای آمادگی جسمانی مرتبط با تندرستی شامل قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، استقامت قلبی تنفسی، انعطاف پذیری و ترکیب بدن و اجزای آمادگی جسمانی مربوط به اجزای مهارت شامل زمان عکس العمل، سرعت، تعادل، چابکی، هماهنگی و توان می باشد. در بین روش های مختلف تمرینی پلایومتریک یک شیوه تمرینی است که بسیاری از ورزشکاران برای افزایش قدرت و یا توان انفجاری از آن استفاده می کنند(شایگان1392).

بدیهی است پیشرفت و بهبود رکوردها، تکنیک و تاکتیک های ورزشی و روند صعودی پیشرفت ابعاد مختلف رشته های ورزشی، نشانه گسترش و توسعه زیربنای علمی و جامعه علمی و روش های مربیگری بوده است .از این رو،نیل حرکت به سوی رشته های قهرمانی و حرفه ای شدن بیشتر شده است و هر کسی به هر دلیل و هدفی ممکن است در یک فعالیت ورزشی و برنامه تمرینی شرکت کند. اما با توجه به این مسله که استعداد ورزشی یکی از مهم ترین عوامل دستیابی به سطح بالای عملکرد ورزشی است، شکوفایی استعدادورزشکاران توسط مربیان باتاکیدبراصول علمی ورزشی اهمیت بسزائی دارد. از این رو ضمن شناخت این استعدادها باید به شیوه ای صحیح آن را رشد و توسعه داد. معمولا متخصصین ورزش معتقدند که برای دستیابی به سطح بالای عملکرد ورزشی باید ضمن شناخت ورزشی، با روش های مختلف تمرین به توسعه سطح عملکرد و آمادگی افراد پرداخته شود. به بیان دیگر، یافته های علمی در این زمینه در تنظیم و اجرای برنامه های تمرینی قهرمانان ورزشی نقش مهمی را بر عهده داشته است. تمرینات ورزشی اصولا موجب افزایش توانایی حرکتی انسان می شود. این تمرینات گستره زیادی پیدا کرده است و هدف از این تمرینات به طور خلاصه دستیابی به قهرمانی، و برتر

1-4-2 اهداف اختصاصی.. 9

1-5 فرضیه های تحقیق. 9

محدودیتهای تحقیق. 10

1-6 تعریف واژه ها و اصطلاحات کاربردی.. 10

2-2 تمرینات پلایومتریك… 13

2-3تاریخچه پلایومتریک… 14

2-4 بیو مکانیک پلایومتریک… 15

2-6 فازهای تمرینات در روش پلایومتریک… 16

2-7اصول فیزیولوژیک تمرینات پلایومتریک… 17

2-7-1تمرینات پلیومتریک به لحاظ فیزیولوژیکی.. 18

2-8 چرخه کشش-انقباض در تمرینات پلیومتریک… 19

2-8-1 گیرنده های حسی و عمقی.. 20

2-8-2 دوک های عضلانی.. 20

2-8-3اندام های وتری گلژی.. 20

2-9 طبقه بندی تمرینات پلیومتریک… 21

2-10اصول تمرینات پلیومتریک… 22

2-11عملکردورزشکاران. 23

2-12آمادگی جسمانی.. 23

2-13 آمادگی حرکتی.. 24

2-14تمرینات مقاومتی.. 25

2-15 فاکتورهای مورد نظر در طرح ریزی برنامه تمرینات.. 26

2-15-1 حجم تمرین کردن. 26

2-15-2 شدت تمرین.. 26

2-15-3 تعداد تمرینات.. 26

2-15-4تنظیم تمرین.. 27

2-15-5تعداد تکرارها و سرعت.. 27

2-15-6تعداد ست ها 27

2-15-7استراحت.. 27

2-16قدرت.. 28

2-17توان غیر هوازی (بی هوازی) 29

2-18تمرین با وزنه و اجرای پرش… 30

2-19 تمرین مقاومتی و عملکرد دو سرعت.. 32

2-20 تمرین باوزنه و عملکرد چابکی.. 33

2-21 تمرین باوزنه و آمادگی قلبی – عروقی.. 35

2-22 تمرین باوزنه و ترکیب بدنی.. 36

2-23تمرین مقاومتی و انعطاف پذیری.. 36

2-24 زنان و تمرین باوزنه. 36

2-25 پیشینه تحقیق. 37

2-26 تحقیقات خارجی.. 41

3-1مقدمه. 45

3-2روش تحقیق. 45

3-3 جامعه آماری.. 45

3-4 حجم نمونه. 45

3-5 متغیر های تحقیق. 45

3-6ابزار و روش اندازه گیری.. 48

3-8 روش جمع آوری داده‌ها 50

3-9 ملاحظات اخلاقی.. 51

3-10 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 51

4-1مقدمه. 54

4-2توصیف داده ها 54

4-3مشخصات فردی شركت‌كنندگان. 54

1-5 مقدمه. 64

2-5 خلاصه تحقیق. 64

3-5 نتایج تحقیق. 65

4-5 بحث و نتیجه گیری.. 65

چکیده

این تحقیق ، پژوهشی نیمه تجربی است که با هدف بررسی و مقایسه تأثیر تمرینات پلایومتریک و قدرتی با وزنه روی فاکتورهای آمادگی جسمانی تیم ملی کبدی مردان ایران انجام شد. آزمودنی های این پژوهش شامل سی(30) نفر از کبدی کاران نخبه بزرگسال در گروه سنی 26-18 سال كه بطور تصادفی انتخاب و به سه گروه 10نفری شامل دو گروه تجربی و یک گروه کنترل تقسیم شدند. از دو گروه تجربی یک گروه به انجام تمرینات پلایومتریک و گروه دیگر به انجام تمرینات با وزنه به مدت 8 هفته ، هفته ای 3 جلسه پرداختند .

برای تجریه و تحلیل آماری از نرم افزار spss انجام شد. برای تعیین تأثیر و مقایسه پیش آزمون و پس آزمون در هر دو گروه تجربی آزمون t همبسته استفاده شد. بررسی یافته های پژوهش نشان داد که بین میانگین توان، چابکی و سرعت در هر دو گروه پلایومتریک و قدرتی باوزنه پس از 8 هفته تمرینات در مقایسه با گروه كنترل، اختلاف معنی داری وجود داشته و موجب بهبود گردیده است. همچنین نتایج تحقیقات نشان داد كه بین میانگین توان، چابکی و سرعت در هر دو گروه پلایومتریک و با وزنه به لحاظ اثربخشی تفاوت معنی داری وجود ندارد و هردو به یک میزان موجب بهبود فاکتورها شده اند.

واژه های کلیدی : تمرینات پلایومتریک ، تمرینات با وزنه ، نخبه، توان، چابکی، سرعت

1-1 مقدمه

امروزه با توجه به کیفیت زندگی و تندرستی که پیشرفت زیادی نسبت به گذشته داشته است تلاش برای ارتقاء تندرستی و پیشگیری از بیماری‌ها نیز از اولویت‌های ملی می باشد. نه تنها جوامع علمی و پزشکی، بلکه عامه مردم به طور روز افزون از اثر عمیق شیوه زندگی بر سلامت جسمانی و روانی و کیفیت زندگی آگاه شده‌اند. از آنجا که یگانه هدف برای تمام ملل زیستن توام با سلامتی و نشاط است. شاید بهتر باشد اساسی ترین گام از دوران کودکی و نو جوانی آغاز شود. بسیاری از مردم سلامتی را به عنوان نبود بیماری تعریف می کنند. این واقعیتی است که افراد سالم، افراد فاقد بیماری هستند. اما مفهوم سلامتی فراتر از آن است. سلامتی به مفهوم سرزندگی، قدرت و تندرستی جسم و روان است. شاید بهترین تعریف از سلامتی تعریف یونانی آن یعنی عقل سالم در بدن سالم است، باشد با این حال، سلامتی روانی، اجتماعی، محیطی و روحی اجزاء دیگری از سلامتی می باشند. اهمیت فعالیت بدنی به عنوان بخش مکمل یک زندگی سالم گسترش یافته، به علاوه شواهد علمی از فواید سلامت بخش تمرین و ورزش در حال افزایش است. فن آوری مدرن از میزان شغل‌ها کاسته و اکثر حرفه‌ها به نیروی مغزی بیشتر از توان جسمی تکیه می کند. کارهای روزمره نظیر چمن زنی نیز مکانیزه شده، رانندگی جای پیاده روی را گرفته و کارهایی که نیازمند یک ساعت کار جسمانی بود، اینک با فشار چند ثانیه ای یک دکمه با گرفتن یک شماره تلفن انجام می شود. در نتیجه این امر، زمان بیشتری برای فعالیت های اوقات فراغت باقی می ماند. اما متأسفانه بسیاری از افراد از فعالیت‌های بی تحرک مانند تماشای تلویزیون و… در اوقات فراغت خود استفاده می کنند. اگرچه بدن انسان برای حرکت و انجام فعالیت‌های جسمانی سخت طراحی شده است. ولی ورزش هنوز به عنوان بخشی از شیوه معمولی زندگی در نیامده است (پارسا 1377).

کسب دانش و اطلاعات عمومی درباره فعالیت های جسمانی یکی از مهمترین انگیزه های داخلی برای شرکت در فعالیت های جسمانی است. کسانی که با فعالیت‌های جسمانی آشنا هستند، ارزش آن را بیشتر درک می کنند. چنین افرادی شرکت در برنامه های فعالیت جسمانی را در برنامه زندگی خود در تمام عمر در نظر می گیرند و حتی برخی این برنامه‌ها را با توجه به اطلاعات خود برنامه ریزی و ارزشیابی می کنند. به دلیل پیشرفت صنعت و زندگی ماشینی، فعالیت جسمانی روزمره شدیدا کاهش یافته است و به منظور جبران این زندگی بی تحرک، فعالیت جسمانی مربوط به بازی و تفریح و در نتیجه فعالیت‌های مرتبط با تندرستی توسعه یافتند. زندگی امروزی مجال استفاده از فعالیت‌های جسمانی طبیعی که در اعصار گذشته وجود داشت را نمی دهد. برای مثال در ایران باستان در اوایل امپراتوری رم، تمرینات جسمانی برای سربازان ضروری و اجباری بود و برنامه‌های جسمانی در

جهت بالا بردن آمادگی نظامی و بنیه دفاعی انجام می شد. همانطور كه اشاره شد، برنامه و روش تمرین عامل مهمی در بهبود عملکرد‌های جسمانی و مهارت های ورزشی است بطور کلی اجزای آمادگی جسمانی مرتبط با تندرستی شامل قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، استقامت قلبی تنفسی، انعطاف پذیری و ترکیب بدن و اجزای آمادگی جسمانی مربوط به اجزای مهارت شامل زمان عکس العمل، سرعت، تعادل، چابکی، هماهنگی و توان می باشد. در بین روش های مختلف تمرینی پلایومتریک یک شیوه تمرینی است که بسیاری از ورزشکاران برای افزایش قدرت و یا توان انفجاری از آن استفاده می کنند(شایگان1392).

بدیهی است پیشرفت و بهبود رکوردها، تکنیک و تاکتیک های ورزشی و روند صعودی پیشرفت ابعاد مختلف رشته های ورزشی، نشانه گسترش و توسعه زیربنای علمی و جامعه علمی و روش های مربیگری بوده است .از این رو،نیل حرکت به سوی رشته های قهرمانی و حرفه ای شدن بیشتر شده است و هر کسی به هر دلیل و هدفی ممکن است در یک فعالیت ورزشی و برنامه تمرینی شرکت کند. اما با توجه به این مسله که استعداد ورزشی یکی از مهم ترین عوامل دستیابی به سطح بالای عملکرد ورزشی است، شکوفایی استعدادورزشکاران توسط مربیان باتاکیدبراصول علمی ورزشی اهمیت بسزائی دارد. از این رو ضمن شناخت این استعدادها باید به شیوه ای صحیح آن را رشد و توسعه داد. معمولا متخصصین ورزش معتقدند که برای دستیابی به سطح بالای عملکرد ورزشی باید ضمن شناخت ورزشی، با روش های مختلف تمرین به توسعه سطح عملکرد و آمادگی افراد پرداخته شود. به بیان دیگر، یافته های علمی در این زمینه در تنظیم و اجرای برنامه های تمرینی قهرمانان ورزشی نقش مهمی را بر عهده داشته است. تمرینات ورزشی اصولا موجب افزایش توانایی حرکتی انسان می شود. این تمرینات گستره زیادی پیدا کرده است و هدف از این تمرینات به طور خلاصه دستیابی به قهرمانی، و برتر

طرز انوری در غزل ها و رباعی ها، با تکیه بر ویژگی های نحوی کلام

بااینوصف، جای تحقیقی گسترده و متفاوت با شرح ها، بر غزلیّات و رباعی های انوری خالی مانده است.

در نگاهی کلی به دیوان انوری، آنچه سبب شگفتی خواننده می شود ،وجود تفاوتی اساسی است میان بخش اولّ دیوان )قصاید و قطعات( با بخش دوم آن )غزل ها و رباعی ها( که البته حجم بسیار کمتری دارد. شاعرِ قصاید و قطعات، در غزل ها و رباعی ها آنچنان شیوة متفاوتی در پیش می گیرد که خواننده با مرزی قطعی میان این دو بخش مواجه

29/
می شود. شمیسا در واکاوی سیر غزل مهم ترین جنبة کار انوری را مربوط به تحوّل غزل می داند و می گوید:

«در فاصلة سنایی تا سعدی، او از نظر زبان نزدیک ترین کس به سعدی است و البته مابین ایشان یک قرن فاصله است… بهطورکلی او اوّل کسی است که تقریباً توانست غزل را از تغزل قصیده متمایز کند )بسیار مشخص تر از سنایی( به طوری که بین قصاید و غزلیّات خود او فرق عمده ای است» )2935: 33(.

در بررسی این تفاوت اساسی خواهیم دید که او در عبور از قصاید به غزلیاّت، از زبانی رسمی، درشتناک و فاخر عبور می کند و به زبانی ساده، اهلی و صمیمی می رسد؛ تاجاییکه انوری را در غزل پیشرو سعدی و صاحب سبک می دانند. عمدة این تفاوت ها و ویژگی های سبکی را می توان با بررسی نحو زبان انوری در بخش دوم دیوان او توضیح داد. بااینحال، تاکنون کسی به ویژگی های سبک ساز او در نحو نپرداخته است .ویژگی های بلاغی ابیات وی جایی در نحو زبانش پنهان شده و به قول شفیعیکدکنی «دشوارترین نوع آشنایی زدایی، آن است که در قلمرو نحو زبان )syntax( اتفاق می افتد»

.)94 :2934(

عبدالقاهر جرجانی، عالم مشهور قرن پنجم هجری، در کتاب دلائل الاعجاز مسائلی را مطرح کرد که به «نظریّة نظم» مشهور شد. هرچند او در این مرحله بر دوش بزرگانی همچون خطّّابی، رُمّّانی، باقِِلانی و از همه مهم تر، عبدالجبار معتزلی پای نهاد. عبدالجبار تا حدّ زیادی به نظریة نظم جرجانی نزدیک شده بود. او معتقد بود لفظ مفرد به تنهایی ارزش ادبی ندارد و فصاحت بهخودیخود، به واسطة اجزای کلام حاصل نمی شود. وی فصاحت را به انتظام و ترکیب خاصّ کلمات در عبارت مربوط می داند و همین مطالب است که با بیانی روشن تر و با استدلال هایی محکم تر به نام عبدالقاهر جرجانی در نظریّة نظم گره می خورد. تا آنجا که شوقی ضیف، کتاب دلائل الاعجاز را حدیث مفصلی می داند از مجملی که عبدالجبار در فصلی کوتاه بیان کرده بود) ضیف ،2939: 213(، اماّ ازآنجاکه جرجانی این مطالب را با مثال ها و استدلال هایی محکم تبیین و تفسیر کرد ،این نظریّه با نام او عجین شد. زرین کوب در تبیین نظریّّة نظم جرجانی می نویسد:

«عبدالقاهر… مدعی شد که بلاغت نه به لفظ تنهاست و نه به معنی صرف، بلکه قائم بر حسن نظم و ترتیب اتّساق معانی و الفاظ است» )2931: 253(. شفیعیکدکنی در موسیقی شعر در تفسیر این نظریهّ می گوید:

/22

«عبدالقاهر جرجانی… بلاغت و تأثیر را منحصر در حوزة ساختارهای نحوی زبان می داند و آن را علم معانی النحو می خواند. منظور او از علم معانی نحو آگاهی شاعر و ادیب است از کاربردهای نحوی زبان و اینکه هر ساختاری در چه حالتی چه نقشی می تواند داشته باشد» )2934 : 92(.

در این دیدگاه جرجانی بلاغت را از ساحت اجزای منفرد کلام دور می داند و معتقد است بلاغت را باید در حسن تألیف جست. بااینوصف، بافت اجزاء در کنار هم اهمیّت فوق العاده ای می یابد؛ به طوری که اگر یک جزء کوچک جابه جا شود، این بافت به هممی ریزد؛ در نتیجه ،در نظریّة نظم جرجانی بحث از سنجیدهبودن وضعیّت قرارگیری کلمات در کنار هم است؛ یعنی قانون نحو کلام:

«بدان که معنی نظم کلام این است که اساس کلام را آن گونه که علم نحو اقتضا می کند، بگذاری و کلام را بر پایة قوانین و اصول این علم بنا کنی و روش هایی را که کلام بر آن اساس می آید، بشناسی و از آن راه ها منحرف نشوی و حدود و مرزهایی را که برای تو تعیین شده است، نگهداری» )جرجانی ،2953: 294(.

اماّ همان طورکه گفتیم مقصود او از نحو، صرفاً نحو از دیدگاه دستورنویسان دوران نیست، بلکه او به چیزی فراتر از مسائل نحویان و صحت کلام اشاره دارد و می توان گفت: «از همین زاویه است که او برای تک تک واژگان ارزش زیباشناختی خاصی قائل نیست. از دید جرجانی هیچ کلمه ای بهخودی خود زشت یا زیبا نیست، بلکه شیوة قرارگرفتن کلمات در کنار یکدیگر، میزان زیبایی و خوش آهنگی لفظ را معلوم می کند» )مشرف ،2935: 041(.

نظریّة نظم جرجانی از برخی جهات شباهت بسیاری با نظریات ساخت گرایان دارد. در بوطیقای ساختارگرا، تودوروف )T. Todorov( از دو نوع رابطه در متن سخن می گوید: یکی روابط مبتنی بر حضور و دیگری روابط مبتنی بر غیاب. او سپس توضیح می دهد که روابط مبتنی بر غیاب، روابطی معنایی و نمادین هستند که زبان شناسی از آنها با عنوان «روابط جانشینی کلام» یاد می کند؛ روابط مبتنی بر حضور نیز به آرایش و ساختمان اثر تعلق دارد و در زبان شناسی ذیل بحث «روابط همنشینی کلام» مطرح می شوند. او می افزاید در بحث از روابط مبتنی بر حضور، صحبت از جنبة نحوی کلام است: «جنبة نحوی… تا زمانی که فرمالیست های روسی در دهة بیست سدة حاضر آن را موردبررسی قراردهند، بیش از دیگر جنبه ها مطرود مانده بود. از آن پس، این جنبه در

21/
کانون توجه پژوهشگران و به ویژه کسانی قرارگرفت که دارای گرایش های ساختاری هستند» )تودوروف ،2931: 90(.

هرچند روابط متنی که تودوروف آنها را از هم تفکیک می کند تا حدّ زیادی در هر متن در هم تنیدهاند و بر هم اثر میگذارند و همین اثر متقابل ساخت و معناست که راه های عبور متن ادبی را از مرزهای ترجمه مسدود می سازد، امّا اساساً در بررسی ها ناچار از تفکیک این دو حوزه خواهیم بود .

حال برای توضیح آنچه انوری در القای ظرایف معنایی و بلاغی خود از آن بهره جسته است، ناگزیر از پرداختن به نحو کلام و آرایش و ساختار گفتار او هستیم و شاید بهتر است بگوییم، براساس نظریّّة نظم جرجانی یا نظریّات ساختارگرایان لازم است از مفردات کلام او عبور کنیم و به روابط بین این کلمات در محور همنشینی کلام بپردازیم.

در این مختصر بر برجسته سازی نحو شخصی انوری در غزل ها و رباعی های او تأکید خواهیم داشت. به این دلیل غزل ها و رباعی ها در یک دسته بندی قرارگرفته اند که از حیث ویژگی های نحوی کلام، کاملاً هم سو و همانند هستند. در بررسی این بخش از دیوان خواهیم دید که اساساً هنر انوری بیشتر در محور همنشینی کلام اوست تا محور جانشینی. این موضوع در مقایسة اشعارش با شاعری همچون خاقانی نمود بیشتری خواهد یافت. آنچه در این مقاله بررسی شده است، نحوة رفتار شاعر با افعال، ترکیب های کنایی، حروف و عنصر تکرار است و خواهیم دید که در ابیات بسیاری، ساخت جملات ،دو بخشیبودن مصراع ها را بهبازیمی گیرد و معنا را تداوم می بخشد تا تداوم معنای عشق را در ابیات عاشقانه به ذهن متبادر کند؛ عاشقانه هایی که اساساً برای نخستینبار در غزل های او تشخص ادبی می یابند و در قرن هفتم در غزلیّات سعدی به اوج می رسند .اگرچه به نسبت حجم کلی ابیات او در دیوان، حجم ابیات غزل ها و رباعی ها اندک است، وقتی او را با شاعران هم دوره یا پیشین خود قیاس می کنیم، درمی یابیم که او به حق غزلسرایی پرکار است و البته تعداد غزل ها و رباعی های او کم نیست. خانلری از او در کنار عطار، خاقانی و جمال الدینعبدالرزاق نام می برد که بیشترین تعداد غزل را تا این دوره دارند )2913: 201( و محجوب در بحث از غزل می گوید: انوری نخستین شاعری است که غزل سرایی در دیوان او رنگ و رونق می گیرد و غزل های او چنان شیوا و روان است که می تواند با غزل های سعدی پهلو بزند. وی سرودن غزل های بسیار را از عوامل

/26

مهمی می داند که باعث امتیاز انوری از دیگر قصیده سرایان سبک خراسانی شده و ترکیب دیوان او را به شاعران قرون بعد مانند کرده است؛ به عقیدة محجوب این نکته نوید دهندة تحولی در شعر است. او می افزاید: «در دیوان انوری در برابر 143 قصیده 911 غزل وجود دارد و در میان شاعران خراسانی، وی نخستین شاعری است که چنین نسبتی بین غزل ها و قصیده هایش وجود دارد» )محجوب، بی تا: 131(.

2. بررسی نحو زبان انوری در غزل ها و رباعی ها

2-1. چگونگی به کار گیری فعل

برخورد انوری با این نقش دستوری از زبان، جای بحث و واکاوی دارد. تعداد زیاد افعال ،استفاده از صورت های مختلف صرفیِ یک وجه فعلی در بیت، بسامد فراوان وجه فعلی «گفتن» و بهره گیری ویژه ای که انوری از افعال پیشوندی دارد و موارد دیگری که در بحث از «تکرار» به آنها خواهیم پرداخت، در دیوان او به ویژگیهایی بدل می شوند تا اشعار او را از دیگر شاعران متمایز کنند.

2–1–1. به کارگیری بیش از دو فعل در یک بیت

در ابیات انوری به ندرت می توان بیتی یافت که تنها یک فعل در آن باشد. بیش از 11 درصد ابیات دیوان وی، دو فعل یا بیش از دو فعل دارند؛ بنابراین، در هر بیت دو یا چند جملة مستقل یا پیوسته وجود دارد. با زیادشدن تعداد افعال، جمله ها کوتاه و ساده می شوند و این مطلب زبان شعر را از زبان رسمی دور و به زبان محاوره نزدیک می کند .در یک جامعة آماری کوچک از غزل ها که تصادفی گزینش شدهاند و از صفحة 354 تا 124 دیوان را دربرمی گیرد، جمعاً 521 بیت وجود دارد که 149 بیت آنها سه فعل یا بیشتر از سه فعل دارند؛ یعنی در 99 درصد ابیات بیش از سه فعل وجود دارد که این آمار برای تعداد افعال قابلتوجه است. با کوتاهشدن جمله ها برقراری ارتباط با مفهوم بیت و درک و دریافت آن بسیار ساده می شود.

تا دل مـــن بــ ردهای قصـــد جفـا کـــ ردهای نـــی بـــر مـن بوده ای نی غم من خورده ای

)انوری ،2935: 141( چـه می کنـی بــه چـه مشغولی و چه می طلبی چه گفتمت چه شنیدی چه در گمان آمد

)همان: 311(

22/
2–1–2. بسامد زیاد فعل «گفتن»

با به کاربردن فراوان این فعل، انوری گفتوگوهای بی شماری را در میان ابیات ترتیب می دهد و اساساً گفتگو، زبان شعر او را به زبان محاوره سوق می دهد. در میان غزل ها و رباعی ها 133 بیت وجود دارد که در آ نها صورت های صرفی متفاوت فعل گفتن بهکاررفته است و در بسیاری از ابیات، این فعل چندبار تکرار شده است. اساساً عنصر گفتوگو در غزل ها و رباعی های انوری هویّتی مستقل می یابد تاجاییکه گویی شاعر را به سوی گفتاری نمایشی پیش می برد و تصاویری در ذهن خواننده حک می کند:

گفتــم یارب چـــه عیش ها کنمـی مــن گـــر ز وصــال تــوام کســی خبــر آرد

هجــر تـــو را ز این حدیث خنده برافتاد گفت کـه آری چنیـــن بــوَد اگــــر آرد

)همان: 311(

در این گفتوگو با جانبخشیدن به هجر و توصیف حالت او در زمان سخنگفتن )هجر تو را ز این حدیث خنده برافتاد( شاعر گفتاری پویا، سالم و طبیعی شکل می دهد.

چـــون مــــرا دیـــد ساعتـــی از دور آن بت نیـــکخــواه نیــ کانـــدیـش

بـــه اشـارت نهــــان ز دشمــــن گفت کــه السـّــلام عــلیــک ای درویــش

)همان: 351(

همان طور که از شواهد برمی آید، در گفتوگوها اغلب، حالات و فضا نیز وصف می شود و این تصویریشدن گفتار، در کنار سادگی زبان، در خدمت طبیعیشدن و مملوسبودن آن است.

عقـــل با دل گفت کـــانــدر باغ عشــق گــرچـــه بــر شاخ وفا بــاری نمانـد

یــادگــاری هــم نمانـــد آخــــر از آن دل بـــه بــادی سـرد گفت آری نماند

)همان: 394(

علاوه بر فراوانی بسامد وجه فعلی گفتن، عنصر پرسش نیز در اشعار انوری به تقویت گفتوگو یاری می رساند. بابک احمدی آنجا که از منطق مکالمة باختین سخن بهمیانمی آورد، می نویسد: «واژة پرسش و مترادف های آن در عنوانِ بیشتر آثار باختین بهکاررفته است… . پرسش یکی از مهم ترین پایه های تداوم مکالمه است» )2933: 19(.

داری خبر که در غمت از خود خبر ندارم؟ وز تو به جز غم تو نصیبی دگر ندارم؟

)انوری ،2935: 331(

پیتر وستلند )Peter Westland( در کتاب شیوه های داستان نویسی، گفتوگو را یکی از عناصر اساسی در ایجاد ارتباط بین اشخاص و پیشبرد وقایع می داند و معتقد است که به کمک این عنصر خواننده با اشخاص داستان احساس نزدیکی بیشتری می کند )2932:

/21

211(. بابک احمدی دربارة باختین می گوید: «آشکارا تمامی مباحث چهار دورة فکری باختین را یک اندیشة مرکزی به یکدیگر پیوند می زند: معنا را فقط در مناسبت میان افراد می توان ساخت و معنا در مکالمه ایجاد می شود» )2933: 13(. در شعرهای عاشقانة انوری، عنصر گفتوگو یکی از دلایلی است که شاعر به یاری آن به فردیّت مستقل سبکی دست می یابد؛ عنصری که پیش از او در غزل های عاشقانه تا این اندازه تشخص نیافته بود. وجود این عنصر به شعر جنبه ای روایی میبخشد و ارتباط مخاطب را با آن ساده تر می کند.

2–2. چگونگی به کارگیری ترکیب ها در دیوان

در دیوان انوری ترکیب ها و کنایات بسیاری وجود دارد، امّا این ترکیب ها به صورت یکسانی توزیع نشده اند. حجم کل دیوان 2405 صفحه است که 352 صفحة آن به قصیده ها و قطعه ها و 132 صفحة آن به غزل ها و رباعی ها اختصاص دارد؛ بنابراین ،39 درصد دیوان را قصیده و قطعه و 13 درصد را غزل و رباعی تشکیل می دهد. باوجوداین، درصد ترکیب ها و کنایات در غزل ها و رباعی ها بسیار بیشتر است. چنین توزیعی اساساً قابلمطالعه و تأمل است .انوری در این بخش از دیوان بیشتر از کنایه ها بهره می گیرد تا از زبان رسمی. این مطلب زبان غزل های او را به زبان معیار نزدیک می کند و به آن تشخص سبکی می بخشد؛ تاجاییکه در تعداد زیادی از ابیات چندین ترکیب آمده است. شفیعیکدکنی دیوان انوری را سرشار از کنایات و تعبیراتی می داند که در شعرِ کمتر شاعری از معاصران او نمونه اش را بدان وفور می توان یافت. وی دراینباره می گوید:

«انوری خود این زبان ساده و طبیعی را از تأمل در همین امثال و حکم عامیانه و رایج در زبان کوچه و بازار آموخته است… . غنای زبان شعر او به لحاظ اشتمال بر لغات و ترکیبات و کنایات و تعبیرات زبان عصر رهین… دقت هاست» )2931: 39(.

وایــن کـــارد بـــر استخوان رسیـده ست )انوری ،2935: 333(

ایـــن آب ز فـــرق بـــرگذشته ست

تا عشــق مـــن ســزای تو در آستین کند

گویــد کــه دامن از تو و عهد تو درکشم
)همان: 391(

هنـــوزت آب خـوبـــی زیــــر کــاه است )همان: 335(

بسا خـــرمــن کـــه آتش در زدی، باش

عشـقــت ار آب بــــر جــهـــان رانــــد

در جـهـــان بــــرنیـایـــد آب بــه آب

)همان: 315( /23دل پوستیـن به گازر غم داد و طرفه آنک روز و شبــم هنـــوز همــی پوستین کنـد

)همان: 391(

همان طور که می بینیم در این پنج بیت، ده ترکیب کنایی وجود دارد: آب از فرق برگذشتن، کارد بر استخوان رسیدن، دامن از چیزی یا کسی درکشیدن، سزای کسی را در آستین او کردن، خرمن کسی را آتش زدن، آب زیر کاه داشتن، آب به آب برنیامدن، آب بر چیزی راندن، پوستین به گازر دادن و پوستین کردن. در میان غزل ها و رباعی های دیوان انوری بسیارند از این دست ابیات که شاعر در آنها به تمامی، از زبان کنایه ها بهره می گیرد تا مفهوم موردنظر خود را انتقال دهد؛ یعنی تمام پیکرة بیت از ترکیب کنایی شکل گرفته است، بی آنکه مخاطب ذرّه ای حس کند ترکیب به زحمت در ساخت جمله نشسته است. شمیسا در کتاب بیان آنجا که سخن از کنایه و سبک شناسی است، می گوید: «توجه به کنایات در سبک شناسی مهم است؛ زیرا فقط کسانی که به زبان تسلط کافی دارند می توانند از این باب استفاده کنند» )2931: 112(.

2–9. پیوستگی دو مصراع

در ابیات انوری بههمپیوستگی دو مصراع به لحاظ معنایی، بسامد فراوانی دارد. ساخت نحوی زبان انوری از دولختیبودن مصراع ها عبور می کند و این مرز را بهبازیمی گیرد. جمله های شاعر طی یک بیت تداوم می یابند و این امتدادیافتنِ معنا که طی بیت های عاشقانه در خدمت تداوم مفهوم عشق است، نیز بهسادگی و روانی کلام یاری می رساند و ساخت نحوی شعر را به نحو پایه و معیار نزدیک می کند. در یک جامعة آماری کوچک که 14 صفحه از دیوان را شامل می شود، از میان 521 بیت، در 154 بیت تدوام معنایی وجود دارد؛ یعنی 01 درصد از ابیات به لحاظ معنایی مصراع های بههمپیوسته دارند.

ســر مگـــردان از مـــن و ای جان مــرا در هـــوای خویش ســرگـــردان مکن

)انوری ،2935: 141(

دوســت تـویـــی، کــاج بــدانستمـــی کـــز تـــو بــه پیش که به افغان شوم

)همان: 310(

2–2. چگونگی به کارگیری تکرار

در کتاب موسیقی شعر دربارة تکرار چنین می خوانیم: «بنیاد جهان و حیات انسان ،همواره بر تنوع و تکرار است؛ از تپش قلب و ضربان نبض تا شد آیند روز و شب و توالی فصول، و در نسبت خاصی از این تنوع و تکرارهاست که موسیقی مفهوم خویش را

/93

بازمی یابد؛ یعنی نظام افضل به تعبیر نویسندگان رسائل اخوان الصفا…» )شفیعیکدکنی، 2934: 914(.

همیشه در نخستین نگاه به هر متن، عوامل تکراری آن به نظر یکسان می رسند، امّا خوانندة تیزبین با نگاهی دقیق تر همواره درمی یابد آنجا که متن، اثر هنری است، مکررشدن واژه ها یا آواها غیر از تکرار زبان چیز دیگری را نیز تکرار می کنند؛ بر بار موسیقایی متن می افزایند و گاه بار معنایی دیگرگونه ای را خلق می کنند. در دیوان انوری تکرار دستکم شش گونه دارد که دو نوع آن در این متن سبکساز بوده است. ما در اینجا بهاختصار هر شش مورد را توضیح میدهیم.

2–2–1. تکرار عینی واژهها

نوعی از تکرار در ابیات انوری همان است که در اشعار شاعران دیگر هم فراوان است؛ واژه یا واژه هایی عیناً تکرار می شوند. وقتی با تکرار فعل مواجه ایم، اغلب شاهد مکررشدن فعل امر هستیم که اصولاً برای تأکید است و به لحاظ زیبایی شناسی ارزش هنری چندانی ندارد. این شیوه در میان شاعران بسیار معمول است. انوری نیز ازایندست تکرارها بهکاربرده است:

مکــن جان مکــن جان مکـن جان مکن

)انوری ،2935: 141(

سخــن بازگیـــری ز چاکـــر همـی

از چنیـــن پرهیــز پرهیــــز ای غــلام )همان: 355(

چنـــد پرهیــزی از این پرهیـز چند

درآ درآ که ز تو کار ما بـــه جـــان آمـد )همان: 311(

عجب عجب که تو را یاد دوستان آمد

2–2–2. تکرار ساخت

در نوع دیگری از تکرار که تکراری هنری است، انوری با بازی های نحوی، تکرارها را از نظر خواننده پنهان می کند. شاعر با تغییر جایگاه واژههایی ثابت در محور همنشینی کلام، معنای جمله را تغییر می دهد و با ایجاد این تغییر در زنجیرة گفتار، گویی تکرارها از چشم خواننده پوشیده می شود:

کــز جملـة جهان کم جان من گرفته ام )همان: 353(

ترسـم که جان من کم من گیرد از جهان

وز تــو تــوان غم بــه غنیمت شمــرد )همان: 324(

جــــز بــــه غنیـمت نشمـــارم غمـت

91/
خــــویشتـــن را بــــدان نمــــی آرم )همان: 332(

خویشتــن را بدیـــن میــار چـــو مــن

دورم از روی تـــــو دور از روی تـــــو )همان: 141(

تُــرک مــن! ای مـــن سگ هنـدوی تو

از دست شـــدی و ســــر بـــرآوردی )همان: 123(

چــون دست ز عشـــق بـــر سـر آوردم

نـــه بــــر بـــالای مــن کاری بیفتاد )همان: 311(

مـــــرا افتـــاد بـــا بــــالای او کـــار
کوروش صفوی آنجا که سخن از تکرار بهمیانمی آید، ذیل عنوان «تکرار ساخت» از قابلیّتی در زبان فارسی صحبت می کند که در آن عناصر سازندة جمله، به شرط مشخصبودن نقش هریک، می توانند آرایش های متفاوتی داشته باشند. او برای جملة «او کتاب را برای من خرید.»، 10 آرایش یا ساخت مختلف ارائه می کند، امّا وقتی صحبت از شعر است، می گوید عنصر وزن تنوع این ساخت ها را بسیار محدود می سازد:

«بدینترتیب، شاید بتوان گفت که آرایش عناصر سازندة جمله در نظم، اگر نگوییم کلاً، دستکم تا حدّ زیادی به حفظ وزن وابسته است» )2939: 112(. او در ادامه، تکرار یک ساخت مشخص را در بالابردن نظم موسیقایی مؤثر می داند: «حال اگر این آرایش یا ساخت تکرار شود، طبعاً می تواند نظم موسیقایی بیشتری القاء کند، حتی اگر آرایش انتخابشده در زبان هنجار بهکار نرود» )همان(.

انوری در اشعار خود هم از تکرار ساخت بهره می گیرد و هم از تنوع ساخت .اساساً همین نوع از تکرار است که به غزلیّات و رباعی های انوری جلوه ای خاص می بخشد و سبک گفتاری ویژه ای می آفریند که نوع کامل شدة آن را می توان در غزلیّات سعدی جست و جو کرد. بهره گیری از صنعت تکرار، با چنین شگردهایی در میان غزلیّات و رباعی های انوری فراوان دیده می شود؛ تکرارهایی که بدینترتیب بر بار موسیقایی متن بیشازپیش میافزایند و ارزش هنری متن را ارتقا میدهند.

2–2–9. تکرار صورت های صرفی متفاوت از یک بن فعلی در یک بیت

انوری برای پنهانکردن تکرارها از نگاه مخاطب، از امکانات مختلف زبان بهره می گیرد .یکی از نقش های دستوری که برای این منظور از آن استفاده می کند، فعل است. او تکرار فعل را به گونه های مختلف به ساختی هنری بدل می سازد و خواننده را از بار موسیقایی این تکرار برخوردار می کند. در یکی از این شیوه ها به جای تکرار عینی فعل، صورت های

/92

صرفی مختلفی از یک بن فعلی در بیت تکرار می شود .بهاینترتیب، تکرار فعل دیریاب میشود و این روش بر هنریبودن تکرار می افزاید. این شگرد در میان غزلیاّت و رباعی های دیوان انوری بسیار پربسامد است:

دانی که اگـــر بـــی تـو بمانم بنمانم )انوری ،2935: 333(
زاین بیش ممان در غم خویشم که از این پس

مـــن چــه می گویم که آری می کشم )همان: 331(
تـــو مـــرا گویـــی کشیـــدی درد و غــم

چـــه دارم جـــز غم هجـــران ندارم )همان: 334(
مـــرا گــــویـــی ز پیـــونـــدم چــه داری

2–2–2. تکرار فعل با تغییر بخش پیشین آن

انوری در شیوه ای دیگر از تکرار فعل، با تغییر بخشی که پیش از فعل می آید، معنای آن را تغییر می دهد. در مطلب بعدی نیز خواهیم دید که شاعر با تغییر پیشوندها به همین هدف دست می یابد.

صــد شاخ نشاطم چو درآمــد به بر آمد )همان: 311(

زآن قــد چو شاخ سمن و روی چو گلبرگ

کش از مـــن نیایــد کـــه بـاور نیایــد )همان: 391(

بــه پیغامش از حــال خـــود بازگــویــم

ایـــن صبــح وصال تـــو برآیــد آخــر )همان: 110(

بـــر مـــن شب هجــر تـــو سرآیـد آخر

2–2–1. تکرار فعل )با صورت صرفی واحد( با پیشوندهای مختلف

شاعر در برخوردی هنرمندانه با واژگان، صورت صرفی یکسانی از فعل را در بیت تکرار می کند، امّا به کمک پیشوندهای مختلف بار معنایی آن را تغییر می دهد. با خوانش چنین متنی، آوایی مشابه به گوش می رسد و در عین حال، لذتّ تکرار گوش نواز آواها با درک و دریافت معنایی متفاوت صدچندان می شود. از افعال پربسامدی که به این روش در ابیات آمده اند، «آمدن» و «گرفتن» را می توان نام برد.

دل راه صــــلاح بـــرنـمـــی گیـــرد

حسنش از رخ چــو پـــرده بـــرگیـرد کــردم همـــه حیلــه درنمــی گیــرد )همان: 320( مــــاه واخـجـلـتــــاه درگیـــــــرد

یـــار مــا را بــــه هیـــچ بــرنگرفت )همان( وآنچـــه گفتیــــم هیـــچ درنــگرفت )همان: 310(

99/
با مــــن ایــن جور تو از حد درگذشت )همان: 319(

رایت حسن تـــو از مـــه بـــرگذشت

ز دل نـــو بــاز عشقـــی درگــرفتــم )همان: 334(

دل از خوبـــان دیـگـــر بـــرگرفتــم

بـس کس کـــه ز جـــان و دل بـرآمد

)همان: 319(

زلفت چـــو بـــه دلبـــری درآمــــد

چــــو نــــوری بــه کارم همی درنیاید )همان: 391(

چـــو کــاری ز یــارم همـی بـرنیایــد

2–2–6. تکرار فعل )با صورت صرفی متفاوت( با پیشوندهای مختلف

گاهی شاعر در تکرار فعل هم صورت صرفی و هم پیشوندهای فعلی آن را تغییر می دهد:

چه گویـی غم تـــو بــدان ســر درآرد کـــه در سایــــة دولتش ســر بـرآرم

)همان: 331(

تـــو داری سـر آن کـه در کار خویشم ز پـای انـــدر آری و ســـر درنیــاری

)همان: 119(

ز چـــه بیــرون بـــه نــازی درگرفتم بــرون ز انـــدازه نـــازی بـــرگرفتـی

)همان: 121(

2–1. چگونگی به کارگیری حروف

حروف آن دسته از واژهها هستند که معنا و موجودیّت آ نها به جملهای وابسته است که در آن بهکارمی روند. در تعریف حروف چنین گفته می شود: «معنی مستقلی ندارند و در سخن برای پیونددادن کلمه ها یا جمله ها به یکدیگر یا نسبتدادن کلمه ای به کلمه ای یا جمله ای و یا نشاندادن نقش کلمه ای در جمله بهکارمی روند» )احمدی گیوی و انوری ،2933: 234(. حال همین حروف بی معنا وقتی در ساخت جمله قرارمی گیرند، می توانند ده ها معنی داشته باشند. بدیهی است که سخنگویان عادی هر زبان برای انتقال معنا از هنجارهای رایج زبانی بهره می گیرند، امّا هنرمند مسلط بر زبان و کارکردهای آن، قطعاً گامی فراتر از این می نهد و با زبان و امکانات بی شمار آن رفتاری متفاوت درپیشمی گیرد. هرچه نبوغ هنرمند در شناخت امکانات بالقوة زبان بیشتر باشد ،برای آفرینش صورتی شگفت و شاعرانه در حوزة زبان تواناتر است. انوری با به کارگیری شگفت انگیز حروف و ایجاد بازی های زبانی که تا عصر او بی سابقه بوده است، نبوغ زبانی خود را بهنمایشمی گذارد.

/92

2–1–1. تکرار واژهای واحد بعد از حروف متفاوت در یک بیت

در بحث از تکرار گفتیم که در اشعار انوری با تکراری هنری و شاعرانه مواجه هستیم؛ بهگونه ای که شاعر واژة مکرر را گاه در ساختی متفاوت بهکارمی برد. یکی از شگردهایی که انوری در آن، تکرار را به ساحت هنر سوق می دهد، به کارگیری حروف متفاوت )عمدتاً حروف اضافة متفاوت( پیش از واژه هایی یکسان است. بدینترتیب، هم به جایگاه قرارگیری حروف اضافه تشخص می بخشد و هم به تکرار واژه ها ارزش هنری ویژه ای می دهد. با بهره گیری از این امکان زبانی، شاعر به کمک حروف اضافة متفاوت بار معنایی تازه ای به واژه ها می دهد و تکرار واژه را به اتفاقی هنری بدل می کند:

شادی بــه غــم تـوام ز غم افزون است )انوری ،2935: 113(

بـا آنکه دلم در غم هجرت خون است

افسوس که بس گران به دست آمده بود

)همان: 133(

ارزانش ز دست مــن برون کرد فلک

کــه به جز روی تو چون روی تو نیست )همان: 331(

زآن ز روی تـــــو نگـــــردانم روی

چـــون ز جـــان خوش تری به دندانم )همان: 333(

کـــی به جـــان بـرکشم ز تو دندان

مـــن بـــر کنار از غم و او در کنار بود )همان: 301(

آن روزگار کـــو کـــه مرا یار یار بود
تعدادی از واژگان که در چنین ساختی بهکاررفته اند، در دیوان بسامد زیادی دارند:

– غم

شادی به غم توام ز غم افزون است

)همان: 113(

با آنکه دلم در غم هجرت خون است

غم طبع شد مرا چو به غم خوردنم تو شادی

)همان: 125(

شاد آن زمان شوی که مرا در غمی ببینی

– دست
تا به دست بلات نسپارد

)همان: 344(

دامن عافیت ز دست مده

افسوس که بس گران به دست آمده بود

)همان: 133(

ارزانش ز دست من برون کرد فلک

– سر
که دلم عشق او ز سر نگرفت

)همان: 310(

هیچ روزی مرا به سر نامد

گرچه برخاستی تو از سر این

– کار

زارم اندر کار او وز کار او هر ساعتی

در کار تو ز دست زمانه غمی شدم

– جان

با این همه من ز جان به جان آمده ام

کی به جان برکشم ز تو دندان

– کنار

آن روزگار کو که مرا یار یار بود

با چنگ بر کنار بُُد اندر کنار من

– تو

دارم سخنی هم از تو با تو

نی ز تو بتوان برید تا بشکیبم /91 من همه عمر بر سر آنم

)همان: 333(

کرد باید پیش خلق انکار و بیزاری مرا )همان: 353( ای چون زمانه بد، نظری کن به کار ما )همان: 353(

جان در تن من چه کار دارد بی تو )همان: 2410( چون ز جان خوش تری به دندانم

)همان: 333(

من بر کنار از غم و او در کنار بود )همان: 301( مخمور تا به صبح سفید از نماز شام )همان: 353(

مقصود تویی سخن بهانه است

)همان: 333( نی به تو بتوان رسید تا بشتابم

)همان: 351(

استفاده از این ساختار در میان غزلیّات و رباعی های انوری شواهد فراوانی دارد .مواردی که ذکر شد، بیشترین بسامد را دارند. موارد متعددی نیز هست که تنها یک یا چند شاهد دارد:

– غوغا

از غوغای تو )همان: 141(
است
شور
پر
شهر

برده ای
غوغا
دل به
صد هزاران

– میان
بر میان دارم

)همان: 333(
تو
بهر
ز
جان

دارم
جان
میان
عشقت اندر

/96

– شمار

این هجر بی شمار کجا در شمار بود )همان: 301(

دایم شمار وصل همی برگرفت دل

– من
از آن بپرس که بر من زمانه می گذراند )همان: 315(

ز من مپرس که بی من زمانه چون گذرانی

و از این دست شواهد بسیارند.

2–1–2. جابه جایی یا تغییر حروف اضافه

در این شیوه، شاعر به کمک تغییر جایگاه حرف اضافه ای ثابت، معنای یک ترکیب را تغییر می دهد:

بـــه ســـر او کــه عشـق او بــه سرم یــک بـــلا رایـــگان نـمـــی آرد

)همان:344(

گاه این تغییر جایگاه، سبب تغییر نقش دستوری کلمات نیز می گردد و لذّت هنری خواننده را دوچندان می کند:

دوش تـــا صبــــح یــار در بــر بــود غـــم هجــران چــو حلقه بـــر در بـود

)همان: 301( چـــون دست ز عشـــق بـر سر آوردم از دست شـــدی و ســــر بـــــرآوردی

)همان: 123(

در این بازی شگفت حروف، گاهی شاعر واژههایی ثابت را با حروفی متفاوت بهکارمی برد که جایگاه آنها را نیز تغییر داده است تا معنایی دیگرگونه خلق کند و درعینحال از موسیقی تکرار سود ببرد:

چــه باشـــد کــه من در غم او سرآیم چـــو بـــر مـــن غــم او همـ یسرنیاید

)همان: 391( چـــون چـرخ ستیزه روی با من مستیز مـــن در تـــو گریختــم تو از من مگریز

)همان: 111(

2–1–9. آوردن دو واژۀ متقابل با حروف اضافۀ متفاوت یا یکسان

انوری در بهرهجستن از حروف اضافه، گاه تقابلی در میان دو مصراع ترتیب می دهد؛ بدینگونه که دو واژة متقابل را در دو مصراع از یک بیت در برابر هم می آورد و پیش از

92/
آنها از حروف اضافه استفاده می کند. در این ساخت تقابل «میان» و «کنار» بیشترین بسامد را دارد:

تو برکناری از ما، ما در میان کارت

)همان: 332(

ای جان و روشنایی به زاین همی بباید

مانـــد آنکـــه تـــو بــاز در کنار آیــی )همان: 191(

هـــر وعـــده کــــه بود در میان آمد

گــرچـــه خــــود را بر کناری می کشم )همان: 331(

عشــق هـــر دم در میانـــم مـی کشد

هیــچ کس بـــــر کنــــار مــــی نشـود )همان: 301(

انـــوری در میــــان ایـــن احــــوال

تــــو بـــی معنــی از این غــم برکناری )همان: 111(

تــــو را چـه در میان غم انوری راست

هـــرچنـــد کــــه یـــار بـر کنار است )همان: 333(

ای دل منـــه از میـــان بـــرون پـای

و پس از آن تقابل «میان» و «کران» در ابیات تکرار می شود:

خـــویش را چنــــد بــــر کـران داری

)همان: 112(

در میـــان دلــــی و خواهـــی بـــود

واجب چنان کند که چنین بر کران نباشی

)همان: 111(

ای در میان کار کشیده به یک رهم را

عجب هــم در میان هـــم بــــر کـــرانی )همان: 199(

اگر با من نی ای بی تــو نـــی ام مـــن
پــای ملامت بـــه میـــان خوش تــر است )همان: 331(

مـــن بـــه کـرانی شدم از دست هجر

دانلود پایان نامه ارشد رشته مکانیک با موضوع آب شیرین كن های خورشیدی

روش های شیرینسازی آب پرداخته میشود و از میان این روشها با توجه به اقلیم ایران یكی از روش های
مناسب برای شیرینسازی آب مورد بررسی دقیق تر قرار گیرد.
كلید واژه : آب- منابع- مصارف- آبخوان- آب شیرینكن- تابش

مقدمه:

دانلود پایان نامه ارشد : بررسی تأثیر تراکم های مختلف کشت گندم در شرایط دیم

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………………….1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

فصل اول: کلیات

1-1- تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………. 5

1-2- سطح زیر کشت و تولیدات ……………………………………………………………………………………… 5

1-3- اهمیت و دانۀ غلات از نظر غذایی……………………………………………………………………………. 6

1- 3-1- دانه (میوه)……………………………………………………………………………………………………………. 6

1-3-2- لایه آلئورون…………………………………………………………………………………………………………… 7

1-3-3- آندوسپرم ……………………………………………………………………………………………………………… 7

1-3-4- جنین ……………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-4- رشد و نمو غلات……………………………………………………………………………………………………….. 7

1-4-1- جوانه زدن……………………………………………………………………………………………………………… 7

1-4-2- پنجه زنی……………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-4-3- تشکیل ساقه (ساقه رفتن )……………………………………………………………………………….. 14

1-4-4- مرحله سنبله رفتن (خوشه رفتن)……………………………………………………………………. 15

1-4-5- مرحله گل دادن و باروری…………………………………………………………………………………… 16

1-4-6- مرحله تشکیل و رسیدن دانه…………………………………………………………………………….. 17

1-4-7- ورس (خوابیدگی غلات)…………………………………………………………………………………… 18

1-5- اهمیت اقتصادی گندم……………………………………………………………………………………………. 18

1-6- نواحی کشت گندم در دنیا……………………………………………………………………………………… 19

1-7- تقسیم بندی گندم بر مبنای خصوصیات ژنتیكی……………………………………………19

1-7-1- گندمهای تک دانه یا Einkorn (دیپلوئید)……………………………………………………. 20

1-7-2- گندمهای جفت دانه (تتراپلوئید)……………………………………………………………………….. 20

1-7-3- گندمهای معمولی یا نان (دهگزاپلوئید)…………………………………………………………….. 20

1-8- ترکیب شیمیایی و ارزش غذایی دانه گندم:……………………………………………………………20

1-8-1- کربوهیدرات………………………………………………………………………………………………………… 20

1-8-2- مواد پروتئینی……………………………………………………………………………………………………… 21

1-8-3- مواد چربی…………………………………………………………………………………………………………… 21

1-8-4- مواد سلولزی……………………………………………………………………………………………………….. 21

1-8-5- مواد معدنی…………………………………………………………………………………………………………. 21

1-8-6- ویتامین ها…………………………………………………………………………………………………………… 22

1-9- دانه گندم…………………………………………………………………………………………………………………. 22

1-9-1- خفتگی بذر (خواب بذر)…………………………………………………………………………………….. 22

1-10- تراکم بوته ها………………………………………………………………………………………………………… 22

1-10-1 تراکم و ساقه های حامل سنبله گندم…………………………………………………………….. 24

1-11- گروه های گندم و واکنش به عوامل محیطی……………………………………………………. 25

1-11-1- گندم و واکنش به نور و حرارت ………………………………………………………………… ….25

1-11-2رطوبت………………………………………………………………………………………………………………… 25

1-11-3- خاک………………………………………………………………………………………………………………….. 26

1-11-4- تناوب زراعی…………………………………………………………………………………………………….. 26

1-11-5- کود……………………………………………………………………………………………………………………. 27

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده……………………………………………………………………………….. 29

فصل سوم: مواد و روشها

3-1- مواد و روشها……………………………………………………………………………………………………………. 35

3-1-1- انواع مشخصات محل آزمایش……………………………………………………………………………. 36

3-1-2روش های اندازه گیری………………………………………………………………………………………….. 37

3-2- خصوصیات خاک…………………………………………………………………………………………………….. 40

3-3- مشخصات ارقام………………………………………………………………………………………………………… 41

3-4- عملیات داشت…………………………………………………………………………………………………………. 41

3-4-1- مبارزه با آفات و بیماریها……………………………………………………………………………………. 41

3-5. عملیات برداشت……………………………………………………………………………………………………….. 42

3-6- اندازه گیری …………………………………………………………………………………………………………….. 44

3-6-1. وزن کاه با سنبله…… 45

. 3-6-2. وزن کاه…… 45

3-6-3. ارتفاع گیاه…………………………………………………………………………………………………………….. 45

3-6-4. بوته های خشك شده………………………………………………………………………………………….. 45

3-7. اندازه گیری شاخص برداشت…… 45

3-8. اندازه گیری صفات…… 46

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1 نتایج و بحث…………………………………………………………………………………………… 48

4 –2 – اثر سطوح مختلف تراکم بذر بر صفات مورد بررسی قبل از تنش………………….. 49

4–3- اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر صفات مورد بررسی…………….. 50

4–4 – اثر ارقام مختلف بر صفات مورد بررسی بعد از تنش…………………………………………. 52

4–5- اثر ارقام مختلف بر میانگین صفات مورد بررسی بعد از تنش……………………………. 53

4–6- اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم بر صفات مورد بررسی……………… 58

نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………… 70

پیشنهادات……………………………………………………………………. 72

منابع………………………………………………………………………………. 73

چکیده

برای بررسی تأثیر تراکم های مختلف کشت گندم در شرایط دیم بر روی تغییرات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد و شناخت تراکم مطلوب بر روی دو رقم گندم کوهدشت و دهدشت آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار و در 4 تکرار در شهرستان گچساران ، در مرکز آموزش کشاورزی امامزاده جعفر در سال زراعی 91-90 به مرحله اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایشی عبارت بودند از فاکتور A، ارقام گندم دیم (دهدشت و کوهدشت) و فاکتور B ، تراکم در 6 سطح (50 و 100 و 200 و 300 و 400 و 500 ) در متر مربع. نتایج تجزیه واریانس بر روی صفات مورد بررسی نشان داد که دو رقم دهدشت و کوهدشت از نظر طول سنبله، در سطح احتمال یک درصد و در صفت عرض پهنک برگ در سطح احتمال پنج درصد با هم اختلاف معنی دار آماری دارند. همچنین اثر سطوح مختلف تراکم بذر بر طول سنبله، عرض پهنک برگ، طول ساقه و طول پهنک برگ معنی دار نبود. اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم مورد استفاده بر طول پهنک برگ در سطح احتمال آماری یک درصد معنی دار بود. همچنین نتایج جدول تجزیه واریانس نیز نشان داد که دو رقم گندم دهدشت و کوهدشت از نظر ضریب پنجه، تعداد بوته خشک شده در متر مربع و وزن هزار دانه در سطح احتمال یک درصد و در صفات ضریب پنجه غیر مثمر، تعداد دانه در سنبله، وزن کاه و ارتفاع بوته در سطح احتمال پنج درصد با هم اختلاف معنی دار آماری دارند. همچنین ارقام مورد استفاده از نظر ضریب سنبله بارور، عملکرد دانه در مترمربع، عملکرد تک بوته، وزن سنبله با کاه، وزن دانه در متر مربع و تعداد دانه در متر مربع و عملکرد دانه در هکتار، با هم تفاوتی نداشتند.

همچنین اثر سطوح مختلف تراکم بذر بر ضریب پنجه مثمر، ضریب پنجه غیر مثمر و وزن کاه در سطح احتمال پنج درصد و تعداد بوته خشک شده در متر مربع در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده و بر سایر صفات تاثیر معنی داری نداشت.

اثر متقابل سطوح مختلف تراکم بذر و نوع رقم مورد استفاده بر ارتفاع بوته و تعداد بوته خشک شده در متر مربع تاثیر معنی داری داشت. درهر دو رقم بیشترین عملکرد مربوط به تراکم 500 بوته در متر مربع بود. با افزایش تراکم دانه در هر دو رقم تعدا پنجه مثمر، وزن هزار دانه کاهش یافت.

کلمات کلیدی: گندم، تراکم، شرایط دیم، عملکرد، اجزای عملکرد و صفات مورفولوژیک

مقدمه:

غلات نقش ویژه و مهمی در الگوی مصرف هر کشوری را در دنیا دارد و به همین دلیل از دیر باز حکومتهای حاکم بر دنیا برخوردی فعال در جهت ازدیاد غلات بویژه گندم مورد نیاز کشور خود کرده اند. از سقراط نقل می کنند که گفته است، نظامی می تواند بر آتن حکومت کند که قادر باشد نان آنرا براحتی تأمین کند. جمعیت دنیا در 7000 ـ 147000سال قبل از میلاد 10-5 میلیون نفر و در ابتدای قرن بیستم حدود 5/1 میلیارد نفر در سال 1960 بالغ بر 3 میلیارد نفر بوده است و در سال 1965 رشد جمعیت دنیا 2% بوده است که بعداً در سالهای (1977-1970) به 9/1% و در سالهای (90-1988) به 6/1 درصد کاهش یافته است. چنانچه رشد جمعیت بدین ترتیب ادامه یابد، جمعیت دنیا در سال 2025. احیاناً به 2/8 میلیارد نفر خواهد رسید. بیش از ⅔ جمعیت دنیا در ممالک در حال توسعه زندگی می کنند و بیش از 20% جمعیت ممالک توسعه نیافته در قحطی به سر می برند و متجاوز از 50% فقر غذایی دارند که خود عامل مهم بیماری و ناتوانایی جسمی است. افزایش جمعیت دنیا یکی از مسائل مهم قرن آینده خواهد بود. یکی از مهمترین تولیدات غذایی برای انسان غلات می باشند تقریبا 55% از پروتئین ها و 15% از چربی ها،70% از گلو سید ها و به طور کلی 55-50% کالری مصرف شده توسط انسان در دنیا به وسیله غلات تامین می گردد. (نورمحمدی و همكاران، 1389).

گندم به عنوان مهمترین محصول استراتژیك همواره نقش اساسی درامنیت اقتصادی كشور هارا ایفا نموده است. هزاران سال است كه گیاه گندم و خواص بی همتای آن شناخته شده است. گذشت زمان و تنوع زیستی گیاه باعث گردیده تا مبدأ اصلی اجداد گندم امروزی مورد تردید قرار گیرد.

طبقه بندی گیاه گندم نانوایی به صورت زیر است :

قلمرو : گیاهان = Plantae

بخش : گل داران = spermatophyta

زیر بخش : نهان دانگان = angiosperm

رده : تك لپه ای ها = monocotyledon

راسته : گرامینالس = Graminales

خانواده یا قبیله : تری تی سه آ = Triticeae

جنس : گندمیان = Triticum

گونه : گندم نان = Aestivum

متخصصان گندم را به 16 گونه تقسیم و بر حسب اینکه سلولهای به وجود آورند ه آن دارای 7 و 14 یا 21 جفت کروموزوم باشند و آنرا به سه گروه تقسیم می کنند بنابراین جنس گندم 16 گونه دارد. مهمترین گونه های زراعی که قابلیت فرآوری را دارندشامل T.dorumو T.vulgare یا T.aestiveumو T.cumpactumمی‌باشند.(کریمی،1371) .

1-1 تاریخچه:

اسناد و پژوهشهای باستانشناسی نشان داده اند که از قدیم الایام استفاده از غلات بویژه گندم برشته، به عنوان غذا برای انسان، همواره معمول بوده است. قدمت گندم را به 15 – 10 هزار سال قبل از میلاد مسیح در خاورمیانه و بخصوص فلات ایران نسبت می دهند . (نورمحمدی و همكاران، 1389).

1-2 سطح زیر کشت و تولیدات :

غلات گروهی از گیاهان زراعی متعلق به قبیله پوآسه ( گرامینه ) هستند و از هزاران سال پیش تاکنون در تغذیه انسان و دام دارای اهمیت زیادی می باشند. در این گروه از گیاهان زراعی،گندم، ذرت، چاودار، یولاف، ذرت خوشه ای، ارزن و برنج قرار دارند و در ممالک مختلف دنیا بنا به ویژگیهای آب و هوایی، مسائل اقتصادی ، خاک و ….. دارای اهمیتهای متفاوتی هستند و بعضی از آنها در ممالکی که آشنایی زیادی با آنها ندارند اصلاً کشت و کار نمی شوند و یا در سطح بسیار کمی کاشته می شوند، همانند یولاف و چاودار در ایران . غلات به دلیل اهمیت بسیار زیادی که در تغذیه انسان و دام دارند بیشترین سطح زیر کشت را در میان تمامی گیاهان زراعی دارا می باشند.

جدول شماره (1-1) بیانگر سطح زیر کشت، میانگین عملکرد و کل تولید جهانی می باشد. سطح زیر کشت گندم،جو، ذرت و برنج افزایش داشته و ذرت خوشه ای، ارزن ثابت مانده ولی چاودا و یولاف کاهش یافته است

جدول شماره 1-1سطح زیر کشت غلات، میانگین محصول در هکتار و تولید جهانی غلات

( 1993 FAO )

پایان نامه بررسی رابطه بین جو سازمانی و بهره وری منابع انسانی در شرکت ملی گاز کاشان

1-3- ضرورت تحقیق. 6

1-4- سابقه تحقیقات. 7

1-5- اهداف تحقیق. 8

1-6-سوالات تحقیق. 8

1-7- فرضیه‌های تحقیق. 9

1-7-1- فرضیه اصلی :. 9

1-7-2-فرضیه‌های فرعی:. 9

1-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ها. 10

1-8-1 – روش تحقیق. 10

1-9- روش گردآوری اطلاعات. 11

۱-9-۱- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات. 11

1-10- قلمرو زمانی تحقیق. 11

1-11-قلمرو مکانی تحقیق. 11

1-12- تعاریف عملیاتی متغیر ها. 12

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش

2-1- مقدمه. 14

2-1-1-تعاریف جو سازمانی. 14

2-1-2- اهمیت جو سازمانی در کارکردهای سازمان. 16

2-1-3- مفهوم جو سازمانی از نگاه صاحب‌نظران. 16

۲-2- عوامل موثر بر جو سازمانی. 18

2-2-1-روش‌های بهبود جو سازمانی. 20

2-2-2- انواع جو سازمانی و ویژگیهای آن. 21

2-2-2-1- جو باز. 21

2-2-2-2- جو کنترل شده. 22

2-2-2-3- جو خود مختار . 23

2-2-2-4- جو پدرانه. 23

2-2-2-5-جو بسته. 24

2-2-2-6- جو آشنا یا دوستانه. 24

2-2-3- ابعادجو سازمانی. 25

2-3- بهره‌وری. 25

2-3-1-اهمیت بهره‌وری. 26

2-3-2- بررسی تاریخ بهره‌وری. 27

2-3-3- ضرورت بهره‌وری. 29

2-3-4- بهره‌وری چیست. 30

2-3-5- تعریف بهره‌وری. 31

2-3-6- اصول بهره‌وری و رابطه آن با کیفیت. 32

۲-4- سطوح بهره‌وری. 35

2-4-1- ابزارهای اندازه‌ گیری بهره‌وری. 36

2-4-2- عوامل مؤثر بر افزایش بهره‌وری. 38

2-4-2-1-عوامل خارجی یا غیرقابل‌کنترل یا عوامل برون‌ سازمانی 39

2-4-2-2-عوامل داخلی یا قابل‌کنترل یا عوامل درون سازمانی. 39

2-4-2-2-1- عوامل سخت‌افزاری. 39

2-4-2-2-2- عوامل نرم‌افزاری. 39

2-4-2-2-3- عوامل انسان افزاری یا مغز افزاری. 39

2-4-3- عوامل مؤثر در افزایش سطح بهره‌وری. 43

2-4-4- عوامل مؤثر بر بهره‌وری : (تقی زادگان، ۱۳۸۰ص۲۹۳-۲۸۲) 44

2-4-5- عوامل مؤثربر بهره‌وری : (آذرمند، ۱۳۸۵ص ۵۸۲-۵۸۱). 45

2-5- عوامل مؤثر بر بهره‌وری : (رئیسی و موسی‌زاده، ۱۳۸۵ص۳۷۸-۳۷۶) 46

2-5-1- عوامل مؤثر بر بهره‌وری. 48

2-5-2-عوامل مؤثر بر بهره‌وری : (شکری، ۱۳۷۵ص۵۱۸-۵۱۴). 48

2-5-3- عوامل پنج‌گانه مؤثر بر بهره‌وری. 51

2-5-4- بهره‌وری نیروی انسانی. 51

2-5-5- عوامل مؤثر بر بهره‌وری نیروی کار. 52

2-5-6- عوامل مؤثر بر بهره‌وری نیروی انسانی. 52

2-5-7- عوامل کلیدی در بهره‌وری نیروی انسانی. 53

۲-5-8- سایر عوامل مؤثربر بهره‌وری نیروی انسانی. 55

2-5-9-موانع بهره‌وری. 56

2-5-10- موانع و مشکلات محیطی بهبود بهره‌وری. 56

2-5-11- موانع و مشکلات سازمانی بهبود بهره‌وری. 56

2-5-12- موانع فردی بهبود بهره‌وری. 57

2-5-13- مهم‌ترین عوامل مؤثردرکاهش بهره‌وری سازمان (سالاریان وصدر۱۳۸۵). 57

2-5-14- عوامل مؤثربرافزایش بهره‌وری نیروی انسانی: (ابطحی، ۱۳۸۰) 58

2-5-15- مدل بهبود جامع بهره‌وری در بخش دولتی : (عالی، ۱۳۸۵ص۱۲۸) 61

2-5-16- تأثیر حقوق و دستمزد بر بهره‌وری (عباسپور، ۱۳۸۲). 62

2-5-17- نقش پاداش در بهره‌وری. 64

2-5-18- بهره‌وری و مدیریت. 65

2-6- پیشینه تحقیقات. 66

فصل سوم: روش تحقیق

3- 1. مقدمه. 70

3- 2. نوع تحقیق. 70

3-3. روشها و ابزار گردآوری اطلاعات. 71

3-3-1. روش بررسی اسناد و مدارک. 71

3-3-2.روش میدانی. 71

3-4.مقیاسهای اندازه‌گیری متغیرها. 71

3- 5. مقیاس اندازه‌گیری نگرش ها. 72

3-6.طرح تحقیق. 73

3-6-1. هدف مطالعه. 73

3-6-2. نوع مطالعه. 73

3-6-3.میزان دخالت محقق در پژوهش. 73

3-6-4. مکان بررسی: طبیعی و ساختگی. 73

3-6-5. واحد تجزیه و تحلیل:‌افراد، زوجها، گروه ها، سازمان‌ها 74

3-6-6. افق زمانی: بررسی مقطعی در برابر بررسی دوره‌ای. 74

2-6-7.جامعه و نمونه آماری مورد پژوهش :. 74

3-6-8. حجم نمونه آماری. 76

3- 6- 9. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها. 76

3- 6- 10. روشها و فنون آماری مورد استفاده برای تجزیه وتحلیل مشاهدات. 77

3-7. پایایی. 77

3- 7- 1. ثبات سنجه‌ها. 77

3-7 -2. سازگاری درونی سنجه ها. 77

3-8. روایی. 79

3- 8- 1. روایی محتوا :. 79

3- 8- 2. روائی وابسته به معیار :. 79

3- 8- 3. روائی سازه ( مفهومی‌) :. 79

3-9-روایی پرسشنامه:. 79

3-10- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها :. 80

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1- مقدمه. 82

4-2 – بررسی توصیفی ویژگی‌های جمعیت شناختی. 82

4-2-1) جنسیت. 82

4-2-2- میزان تحصیلات. 83

4-2-3- رده سازمانی. 84

4-2-4 -سن. 85

4-2-5- سنوات خدمت:. 86

4-3 – آزمون فرضیات تحقیق. 87

4-3 – 1- آزمون فرضیه فرعی اول. 87

4-3-2 – آزمون فرضیه فرعی دوم. 88

4-3-3 – آزمون فرضیه فرعی سوم. 89

4-3-4 – آزمون فرضیه فرعی چهارم. 90

4-3-5 – آزمون فرضیه فرعی پنجم. 91

4-3-6- آزمون فرضیه فرعی ششم. 92

4-3-7 -آزمون فرضیه فرعی هفتم. 93

4-3-8 – آزمون فرضیه فرعی هشتم. 94

4-3-9 -آزمون فرضیه اصلی پژوهش. 95

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

۵-1-مقدمه. 97

5-2 خلاصه یافته‌های پژوهش. 97

5- 3- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها. 98

5-3-1- نتیجه فرضیه اصلی. 98

5-3-2- نتیجه فرضیه فرعی اول. 98

5-3-3- نتیجه فرضیه فرعی دوم. 98

5-3-4- نتیجه فرضیه فرعی سوم. 99

5-3-5- نتیجه فرضیه فرعی چهارم. 99

5-3-6- نتیجه فرضیه فرعی پنجم. 99

5-3-7- نتیجه فرضیه فرعی ششم. 99

5-3-8- نتیجه فرضیه فرعی هفتم. 99

5-3-9- نتیجه فرضیه فرعی هشتم. 100

5- ۴- پیشنهاد‌های تحقیق. 100

5-4-1- رهنمودهایی برای عمل. 100

۵-۵- پیشنهادات برای تحقیقات آتی. 102

5-6- محدودیت‌های پژوهش. 102

منابع و ماخذ. 103

پیوست. 110

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین جو سازمانی و بهره وری منابع انسانی در شرکت ملی گاز کاشان میباشد. جامعه آماری پژوهش را کلیه کارکنان شرکت ملی گاز کاشان به تعداد 132 تشکیل دادهاند. حجم نمونه مطابق با براساس جدول مورگان (1978) برای 111 نفر جامعه آماری(N)، تعداد 92 نفرحجم نمونه (S) انتخاب شدند. به دلیل اینکه ممکن بود برخی پرسشنامه‌ها بازگردانده نشود، تعداد 100 پرسشنامه توزیع و با جمع آوری 92 پرسشنامه(رسیدن به تعداد مورد نظر) فرایند جمع آوری پرسشنامه‌ها قطع گردید. در تحقیق حاضر از پرسشنامه جو سازمانی است اندارد هالپین و کرافت(1995) با 32 سوال و برای پرسشنامه 26 سوالی بهره وری منابع انسانی آجیو(2002) استفاده گردید که مقادیر ضریب آلفای کرونباخ برای هر دو پرسشنامه به ترتیب 916/0 و946/0 بدست آمد که نشان دهنده اعتبار قابل قبول و بالای پرسشنامه‌ها می‌باشد.

جهت تجزیه و تحلیل دادههای گردآوری شده از شاخص ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی روابط بین فرضیات تحقیق به کمک نرم افزار SPSS نسخه 19 استفاده شده است. نتایج فرضیه اصلی نشان داد بین جو سازمانی و بهره وری منابع انسانی مقدار ضریب همبستگی 321/0 و معناداری 000/0 بدست آمد که نشان دهنده رابطه مثبت و معنادار بین جو سازمانی و بهره وری منابع انسانی بود از طرفی نتایج برای فرضیات فرعی نیز نشان داد بین مولفه‌های (وجود تاکید بر تولید، علاقمندی، وجود صمیمت، روحیه گری) با بهروه منابع انسانی نیز رابطه مثبت ومعناداری دیده می‌شود اما بین مولفه‌های (نفوذ و پویایی و پرهیز از مزاحمت) رابطه منفی و معنادار بدست آمد.

کلید واژه: جو سازمانی، بهره وری منابع انسانی، صمیمیت، نفوذ و پویایی، پرهیز از مزاحمت

فصل اول

کلیات تحقیق

۱-۱- مقدمه

جو سازمانی به عنوان یکی از ویژگیهای سازمانی می تواند نقش موثری در بهبود بهره‌وری سازمانی داشته باشد.جو سازمانی مربوط به تعیین ویژگی‌های قابل اندازه‌گیری محیط کار است که بطور مستقیم یا غیرمستقیم توسط کسانی که در این محیط کار می‌کنند درک شده است و فرض می‎شود که روی انگیزش و رفتارشان تأثیر می‌گذارد. همچنین به عنوان منبعی موثر و بانفوذ جهت شکل دهی رفتار عمل می‌کند. ویژگی‌های زیر را برای جو سازمانی برشمردهاند:

– یک برداشت جمعی کارکنان درباره‎ی ویژگیهای خاص سازمان مثل اقتدار، اعتماد، انسجام، حمایت، تقدیر، نوآوری و عدالت؛

– برای ند تعامل اعضاییک سازمان ؛

– پایه‌ای برای تفسیر شرایط؛

– تداعی کننده هنجارها و ارزشها و نگرشها راجع به فرهنگ سازمان ؛

– منبع تأثیرگذار بر رفتار (گاردنر و همکاران، 2005)

هالپین و کرافت در تعریف جو سازمانی می‌گویند: « ویژگی‌های درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تأثیر می‌گذارد، جو سازمانی نامیده می‎شود. این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیف‌های آنان از ویژگی‌های درونی سازمان سنجیده می‎شود. چند سالی است که بحث پیرامون بهره‌وری جای خود را در میدان مباحث علمی و اجتماعی کشور باز کرده است. در صحنه پرشتاب رقابت جهانی و سیر پرشتاب فناوری اینک سیاست گذاران و مدیران افزایش بهره‌وری را گاه به عنوان ابزار و گاه به عنوان هدف مورد توجه قرار می‌دهند. بهره‌وری مفهومی است جامع و کلی که افزایش آن به عنوان یک ضرورت در جهت ارتقاء سطح زندگی، آرامش و آسایش انسانها و ساختن اجتماعی مرفه تر که هدف ملی و اساسی برای همه کشورهای جهان است، همواره مدنظر صاحبنظران سیاست، اقتصاد و دولتمردان میباشد. (ابطحی و کاظمی، ۱۳۷۸ص۲۲).

رسالت اصلی علم مدیریت دستیابی به بهره‌وری بیشتر است و این امر همواره مورد توجه مدیران برای اداره و مهندسی مجدد سازمان‌ها بوده است. بهره‌وری حتی در سطح کوچکترین واحد اجتماعی یعنی خانواده ها هم رسوخ کرده، به نحوی که دستیابی به زندگی باکیفیت و رفاه بیشتر سبب تلاش بیشتر و هدفمند خانواده‌ها شده است. کوششهای اقتصادی انسان همیشه و همواره معطوف برآن بوده است که حداکثر نتیجه را از حداقل تلاشها و امکانات به دست آورد این تمایل را میتوان اشتیاق به وصول بهره‌وری افزون‌تر نام نهاد. جمیع اختراعات و ابداعات بشر از ابتدایی ترین ابزار کار در اعصار بدوی گرفته تا پیچیده ترین تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی زمان حاضر، متأثر از همین تمایل و اشتیاق می‌باشد. هر انسان عاقل و خردمندی میخواهد بهترین کار را انجام دهد و بهترین بهره را حاصل کند.

در این فصل از تحقیق، محقق به طور خلاصه و با توجه به موضوع تحقیق، به بیان مساله اصلی پژوهش، ضرورت انجام تحقیق، فرضیه‎‌های تحقیق، اهداف اساسی از انجام تحقیق، روش تحقیق، روش‌های گردآوری اطلاعات پرداخته مطرح می‌گردند.

1-2- بیان مسئله

کمال طلبی یکی از ویژگی‌های انسان و مهم ترین عامل پیشرفت وی در طول تاریخ حیات اوست؛ بهره‌وری نیز یکی از فعالیتهای ارادی انسان و از جمله شاخص‌های رسیدن به کمال در نظام‌های ساخته انسان است. تلاش انسان همواره معطوف به کسب حداکثر بازده از حداقل منابع بوده است. بر این اساس، موضوع بهره‌وری، امری جدیدی نیست وقدمتی برابر طول تاریخ زندگانی بشر دارد. امروزه، بهره‌وری به عنوان یکی از مهم ترین زمینه های توسعه مطرح است وتلاش برای دست یابی به حد مطلوبی از آن جز، اهداف عالی و است انداردهای زندگی مردم دنیا تلقی می‌گردد(تولنتینو[1]، 2000).

انسان از دیرباز در اندیشه درست وکارا و ثمر بخش از توانای ها، امکانات و منابع در دسترس خود بوده است. در عصر کنونی این امر بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. بهره‌وری فراتر از یک معیار، به عنوان یک فرهنگ و نگرش، با کار وزندگی مطرح شده و بهبود آن منشاء اصلی توسعه اقتصادی است. عوامل بیشماری در ارتقاء و بهبود بهره‌وری و عملکرد نقش دارند. اما با نظر اکثر صاحبنظران نیروی انسانی با ارزش‌ترین وبرجسته ترین عامل در دست یابی به هدف‌های سازمان محسوب می‌شود. یکی از مظاهر موفقیت یک مدیر استفاده درست و بهینه از منابع مادی (تجهیزات و سرمایه،…)و نیروی انسانی سازمان متبوع خود است. افزایش نرخ بهره‌وری و موفقیت سازمان در گروه به کار گیری درست از از منابع مادی وانسانی در جریان کار است (اسدی، 1387).

باید توجه داشت که بهره‌وری بالاتر باعث ارتقاء سطح زندگی و رفاه اجتماعی می‌شود درآمدها با استفاده بهینه از نهادها و تولید ستاندهها مناسب تر و بیشتر افزایش می‌یابد و این خود باعثمی شود که تولید به نحوی مناسبتر رشد یابد و در دنیای پررقابت توفیقاتی حاصل شود این موقعیت خود باعث رونق کسب و کار و در نتیجه کیفیت برتر زندگی جامعه می‌گردد و فرآیند یادشده جز با نگرش درست بهبهره‌وری و ارتقای آن تحقیق نخواهد پذیرفت (طوسی، 1384).در جهان رقابتی امروز که بهره‌وری در همه زمینه‌ها افزایش یافته است تنها سازمان‌های می‌توانند در این دنیای پر تلاطم باقی بمانند که به بهترین وجه ازمنابع خود استفاده نموده و بیشتر ین بهره‌وری را داشته باشند(فرخی، 1386).

جو سازمانی همانند هوای موجود در یک اتاق است، ما نمیتوانیم جو سازمانی را ببینیم یا لمس کنیم، اما آن ما را احاطه کرده است و هرچه که اتفاق می‌افتد را تحت تأثیر قرار میدهد و خود نیز از آنچه که در سازمان می‌گذرد، تأثیر می‌پذیرد. بنابراین هر سازمانی، فرهنگ، سنتها و روش های عمل ویژه‌ای دارد که بر روی هم جو آن سازمان را تشکیل می‌دهند. جو برخی سازمانها پویا و کاری است و برخی دیگر سهل‌گیر و برخی کاملا انسانی و برخی دیگر سخت و سرد. در جو باز و مطلوب، کارکنان از رضایت شغلی قابل توجهی برخوردارند و انگیزه کافی برای غلبه برمشکلات دارند. آنها دارای نیروی محرکه لازم برای ترتیب دادن کارها و حفظ تحرک سازمان هستند. به علاوه کارکنان به همکاری با سازمان خود افتخار می‌کنند. کارکنان به خوبی با یکدیگر همکاری می‌کنند و امور سازمان را تمام و کمال انجام می‌دهند پژوهش‌ها نشان می‌دهند که سیاست ها، برنامه‌های سازمان، وضعیت مالی یا ارزش سهام شرکت هیچکدام سازمان را به محیطی مناسب برای کارکردن تبدیل نمی کند، بلکه آنچه از سازمانی که محیط کار ایده آل و مطلوب می‌سازد، احساس کارکنان نسبت به محیط کار است. شرایط محیط کار برای ایجاد و رشد احساس کارکنآن در سه عامل خلاصه می‌شود: مدیریت، شغل و همکاران. بیش از چند دهه از اولین تعریف جو سازمانی میگذرد. در این مدت تعاریف متعددی مطرح شده که جوهر ههمه آنها دو عنصر را در برداشته است: 1)سیستم شناختی (عنصرذهنی)، که بیانگر سیستمهای ارزشی سازمان است. 2)برداشت‌های جمعی (عنصراحساسی) از سیاست‌ها، عملکرد و روش‌های سازمان نشئت می‌گیرد.

مورداول بیشتر به فرهنگ سازمان مرتبط است و مورد دوم واقعا ًبیانگر جوی است که رهبری با آن مرتبط است. جو، نمای قابل دید و فرهنگ بخش غیر قابل رویت سازمان است، مثل یک کوه یخ شناور در آب(گاردنرو همکاران، 2005).

بنابراین کارکنان ارزشمند ترین دارایی ما هستند. نیروی انسانی است که با برخورد مناسب می‌تواند مثبت و در جهت اهداف سازمان و یا در صورت عدم هدایت در خلاف اهداف سازمان گام بردارد. از این رو شناخت رفتار نیروی انسانی در مدیریت اهمیت ویژه‌ای دارد. البته این شناخت و نگه داری از نیروی انسانی صرفاً نگه داشتن افراد در سازمان نیست بلکه جوش دادن آن‌ها با سازمان و ایجاد همبستگی متقابل فرد و سازمان است. به عقیده هرسی و بلانچارد[2](1998)، موفقیت سازمان‌ها و محیط کاری بستگی کامل به استفاده کار آمد از نیروی انسانی بر پایه علوم رفتاری دارد و این چالشی است که به گونه‌ای فزاینده سرپرستان، مدیران ودست آن درکاران امورکارو سازمان را به خود مشغول کرده است بدون شک شرایطی نیز که در آن می‌کوشیم کاری را انجام می‌دهیم می‌تواند بر کار آمدی وسرعت کوشش هایمان اثر بگذارد. زمانی که به انجام دادن کاری مشغول هستیم، محیط بلافصل به اندازه توانایی واقعی ما برای انجام دادن آن موثر است. در میان عواملی که می‌تواند رفتار کارکنان را تحت تأثیر قرار دهند، شرایط فیزیکی کار بارزتر ازهمه عوامل اند. با این حال، نتایج اجرای برنامه‌های پژوهشی شرکت وسترن الکتریک در کارخانه هاثورن در سال1927، توجه روانشناسان را ازوضوع گزینش و جای گزینی به ورای مسایل پیچیده روابط، انگیزش وروحیات انسانی توسعه داد. یافته‌های حاصل از این مطالعات معلوم کرد که شرایط اجتماعی و روان شناختی محیط کار با مراتب مهمتر از شرایط فیزیکی است که تحت آن شرایط، کار اجرا می‌شود(ابدالهی، 1384). لذا پژوهش حاضر به بررسی رابطه جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی در سازمان شرکت ملی گاز کاشان می‌پردازد.

1-3- ضرورت تحقیق

امروزه بر خلاف گذشته محققان اکثراً بر اهمیت و تأثیر عملکردهای فرانقشی به جای عملکردهای درون نقشی بر روی اثر بخشی سازمان تأکید می‌ورزند. این نقشهای اختیاری که در سیستم پاداش رسمی سازمان در نظر گرفته نمیشوند، فراتر از نقشهای رسمی سازمان بوده و تأثیر به سزائی در موفقیت و اثر بخشی یک سازمان دارند(ارگان،1988). جو سازمانی نیز منعکس کننده نگرش افراد از سازمانی است که نسبت به آن احساس دلبستگی می‌کنند و مجموعه‌ای از ویژگی‎هایی است که توسط کارکنان سازمان وجود دارد و به عنوان نیروی اصلی در تعیین رفتار کارکنان موثر است (علاقمند، 1376). اکول[3] (1996) جو سازمانی راجلوهایازفرهنگ، حاصلترکیبی ازاحساسات، نگارشها، رفتارهای شکلدهنده زندگی سازمانی و یک واقعیت سازمانی با یک مفهوم عینی تعریف می‌کنند. جو سازمان با ادراکات اعضای سازمان از عناصر بنیادی سازمان اشاره دارد (وساتوفار[4]، 1989). از آنجا که جو، مبتنی بر چشم اندازهای فردی است، تغییرپذیری سریعی دارد ضامن این که روی رفتار افراد هم تأثیر گذار است (پاینوپاق[5]، 1969).سرعت شگفت انگیز علوم و تکنولوژی، حاکی از دگرگون شدن توانمندیهای نیروی انسانی است.نیرویی که بر محیط اطراف خود به شدت اثر میگذارد و هرروز شگفتیهای تاره می‌آفریند.اگر بخواهیم به موازات رقبا حرکت کنیم و یا اینکه از آنها پیشی بگیریم باید دگرگونی و تغییر را بوجود آورده و از نیروی انسانی به نحو مطلوب استفاده کنیم.

دو عنصر حیاتی و اساسی بهره‌وری، کارایی و اثربخشی است. کارایی ناظر است برای نکه داده‌های مختلف چگونه با هم ترکیب می‌شوند، یا اینکه کار چگونه پیش می‌رود؟ کارایی، توانایی به دست آوردن محصولی استفاده بیشتر، از حداقل داده هاست. کارایی به این معنا است که حجم معینی از محصول با کیفیت عالی، در کمترین زمان و با کمترین ضایعات به دست آید. اثربخشی ناظر است برای آنکه آیا نتایج به دست آمده ی است ادهها منطبق با هدفهای مورد انتظار است یا خیر(ام. پوتی، ۱۳۷۱)

بهره‌وری باید به عنوان یکی از ارکان اساسی سازمان‌ها در شرایط رقابتی کنونی مورد حمایت خاصی قرار گیرد. به طوری که با برنامه ریزیهای اصولی و منطقی و استفاده صحیح از تمام تواناییها و امکانات بالقوه و بالفعل در جهت تحقق هر چه بیشتر بهره‌وری گام برداریم. مجموعه عوامل مؤثر بر بهره‌وری ازدو رکن اصلی تشکیل می‌شود.

عوامل داخلی سازمان شامل عوامل انسانی و عوامل تکنولوژیکی و عوامل خارجی یعنی دولت و زیرساختها، منابع طبیعی، تغییرات ساختاری و غیره… می‌باشد. مجموعه عوامل مؤثر بر بهره‌وری از دو رکن اصلی تشکیل می‌شود. عوامل داخلی سازمان شامل عوامل انسانی و عوامل تکنولوژیکی و عوامل خارجی یعنی دولت و زیرساخت ها، منابع طبیعی، تغییرات ساختاری و غیره… می‌باشد.

عوامل خارجی در کنترل مدیر سازمان نیست و معمولاً این عوامل برای تمامی سازمان‌ها کم و بیش یکسان است. اما عوامل داخلی در کنترل مدیر است و می‌تواند با برنامه ریزی و تصمیم گیری مناسب در نحوه عملکرد مؤثر نیروهای انسانی و غیر انسانی اثر گذار باشد.

لذا ضرورت پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که چه رابطه معناداری بین جو سازمانی بهره‌وری نیروی است.

1-5- اهداف تحقیق

هدف: وجود معضلاتی مانند کم کاری و پرخاشگری موجب می‌شود تا سازمان‌ها در پی کاهش اینگونه رفتارها و افزایش هرچه بیشتر رفتارهایی باشند که برای سازمان منافعی از جمله بهره‌وری داشته باشد. یکی از عوامل ایجادکننده بهره‌وری در سازمان، جو سازمانی است.هدف از انجام این پژوهش، رابطه بین جو سازمانی و نیروی انسانی سازمان در میان کارکنان شرکت ملی گاز کاشان است.

1-6-سوالات تحقیق

خوشبختی، سعادت و بهروزی هر ملتی وابسته به کار و تلاش همه اقشار جامعه بوده و بهره‌وری معیاری برای ارزیابی عملکرد این فعالیتها و تلاشهای در بخشهای مختلف اجتماعی – اقتصادی است. بهره‌وری به وسیله نسبت مطلوبیتهای حاصله (ستانده) بر منابع و آنچه که برای حصول به نتیجه صرف شده(داده ها)بیان می‌شود. این نسبت یکی از مهمترین شاخصهایی است که ثمر بخشی فعالیتها را نشان می‌دهد. اما، امروزه بهره‌وری فراتراز یک معیار، و به عنوان یک فرهنگ و نگرش به کار و زندگی مطرح بوده و بهبود آن منشأ اصلی توسعه اقتصادی است. ارتقاء بهره‌وری بر پدیده‌های اصلی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامع همانند کاهش تورم، افزایش سطح رفاه عمومی، افزایش سطح اشتغال، افزایش توان رقابت سیاسی و اقتصادی و مانند اینها تأثیرات عمیقی دارد. پایه حرکتهای بهره‌وری در نیروی انسانی نهفته است و شاید بتوان ادعا کرد که افزایش بهره‌وری در هر کشوری به داشتن انسانهایی ماهر، توانمند و با انگیزه وابسته است. امروزه بهره‌وری و کارایی، ارزشمندترین جایگاه را نزد مدیران دارد و همه در جستجوی کارایی و اثربخشی بیشترند و تلاش‌های مدیران نیز در همین راستا شکل می‌گیرد تا ثبات سازمان را در دنیای پررقابت امروز تضمین کنند(الوانی، 1370).در این راستا، بهره‌وری نیروی انسانی از مسائلی است که به علت ارتباط تنگاتنگ آن با توسعه نیافتگی ملل، مدت‌های مدیدی اذهان بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده است (طباطبایی، 1379).

از طرفی جو سازمانی نیز منعکس کننده نگرش افراد از سازمانی است که نسبت به آن احساس دلبستگی می‌کنند و مجموعه‌ای از ویژگی هایی است که توسط کارکنان سازمان وجود دارد و به عنوان نیروی اصلی در تعیین رفتار کارکنان موثر است ( علاقمند، 1376). اکول[8] (1996)جو سازمانی ر اجلوه‌ای از فرهنگ، حاصل ترکیبی از احساسات، نگارش ها، رفتارهای شکل دهنده زندگی سازمانی و یک واقعیت سازمانی با یک مفهوم عینی تعریف می‌کنند. جو سازمان با ادراکات اعضای سازمان از عناصر بنیادی سازمان اشاره دارد (وساتوفار[9]، 1989). از آنجا که جو، مبتنی بر چشم اندازهای فردی است، تغییرپذیری سریعی دارد ضامن این که روی رفتار افراد هم تأثیر گذار است (پاینوپاق[10]، 1969). لذا ضرورت پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که چه رابطه معناداری بین جو سازمانی بهره‌وری نیروی است.

1-7- فرضیه های تحقیق

1-7-1- فرضیه اصلی :

بین جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنی داری وجود دارد.

1-7-2-فرضیه‌های فرعی:

بین بعد روحیه گری جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بعد مزاحمت جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بعد صمیمیت جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بعد علاقه مندی جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بعد ملاحظه گری جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بعد فاصله گیری جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بعد نفوذ و پویایی جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.
۸. بین بعد تأکید بر تولید جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی رابطه معنیداری وجود دارد.

1-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ها

1-8-1 – روش تحقیق

از آنجا که هدف از این تحقیق، توصیف شرایط و پدیده‌های مورد بررسی، به منظور شناخت بیشتر شرایط موجود و یاری رساندن به فرآیند تصمیم گیری می‌باشد، این تحقیق را براساس چگونگی بدست آوردن داده‌های مورد نظر می‌توان در زمره تحقیق توصیفی به شمار آورد، و چون داده‌های مورد نظر از طریق نمونه گیری از جامعه، برای بررسی توزیع ویژگیهای جامعه آماری انجام می‌شود این تحقیق از شاخه پیمایشی(زمینه یابی)1 بوده که به شیوه مقطعی2 صورت می‌پذیرد. (دلاور، 1380)

1-9- روش گردآوری اطلاعات

نظر به اینکه این تحقیق یک پژوهش توصیفی و کاربردی است لذا برای جمع آوری اطلاعات از روش های ذیل استفاده شده است :

روش کتابخانه ای: در بخش مطالعات کتابخانهای، از منابع مکتوب (کتابها، مقالات، پایان نامه ها و…) و اینترنت استفاده شده است.
روش میدان ی: از ابزار پرسشنامه برای گردآوری نظریات کارکنان و مدیران (اطلاعات اولیه) جهت ارزیابی رابطه بین جو سازمانی و بهره‌وری نیروی انسانی استفاده می‌شود.

۱-9-۱- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

برای تجزیه و تحلیل داده‌ها در این تحقیق از روش‌های آماری زیر استفاده می‌شود:

آزمون فریدمن
آزمون ضریب همبستگی رتبه‌ای اسپیرمن
آزمون علامت

وبلاگ

توضیح وبلاگ من