مبحث اول–تعریف و مفهوم اصل برائت گفتار اول–معنی لغوی اصل گفتار دوم–معنی لغوی برائت گفتار سوم–معنی لغوی اصل برائت گفتار چهارم–مبانی تاریخی اصل برائت گفتار پنجم–معنای تعارض اصول مبحث دوم–جایگاه اصل برائت در حقوق موضوعه گفتار اول–اصل برائت در علم اصول گفتار دوم –معنی اصل برائت در حقوق داخلی قسمت اول–قانون قسمت دوم–قانون اساسی قسمت سوم–قوانین جزایی و آیین دادرسی کیفری قسمت چهارم–عرف قسمت پنجم–رویه قضایی قسمت ششم–عقاید علمای حقوق مبحث سوم– اسناد فراملی قسمت اول–اسناد جهانی قسمت دوم–اعلامیه جهانی حقوق بشر قسمت سوم–میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی گفتار دوم–اسناد منطقه ای قسمت اول –اعلامیه حقوق بشر اسلامی قسمت دوم–کنوانسیون اروپایی حقوق بشر قسمت سوم –مبانی فلسفی اصل برائت قسمت چهارم– منافع عمومی و خصوصی اول–منافع خصوصی دوم–منافع عمومی سوم–موارد مبهم (مواردی که تشخیص دشوار می شود) فصل دوم–آثار اصل برائت مبحث اول–آثار اصل برائت در مرحله کشف جرم گفتار اول–تفهیم اتهام گفتار دوم–اعلام حق سکوت و حق داشتن وکیل مبحث دوم–آثار اصل برائت در مرحله تحقیقات مقدماتی گفتار اول–منع اجبار به اقرار علیه خود گفتار دوم–حق سکوت گفتار سوم–حق برخورداری از وکیل گفتار چهارم–حق برخورداری از مترجم گفتار پنجم–محدود بودن موارد بازداشت موقت مبحث سوم–آثار اصل برائت در مرحله دادرسی گفتار اول–برخورداری از محاکمه عادلانه،منصفانه و بی طرف قسمت اول–محاکمه باید علنی باشد قسمت دوم–محاکمه باید مستقل باشد قسمت سوم–محاکمه باید بی طرفانه باشد قسمت چهارم–اقناع وجدان قاضی در محاکمه عادلانه،منصفانه و بی طرف گفتار دوم–حق دفاع گفتار سوم–تفسیر شک به نفع متهم قسمت اول–تفسیر شک به نفع متهم در شبهات حکمیه و موضوعیه فصل سوم –استثنائات اصل برائت مبحث اول –جرایم جنگی گفتار اول–تعریف جرایم جنگی قسمت اول–در حقوق داخلی قسمت دوم–در حقوق بین المللی گفتار دوم–جرم انگاری جرایم علیه امنیت ملی در حقوق داخلی گفتار دوم –جرم انگاری جرایم علیه امنیت ملی در حقوق بین الملل گفتار سوم–تعارض جرایم علیه امنیت ملی با اصل برائت مبحث دوم– پولشویی یا ثروتهای مشکوک گفتار اول–تعریف پولشویی قسمت اول–پولشویی در قوانین داخلی قسمت دوم–پولشویی در قوانین بین المللی
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب فصل اول: کلیات تحقیق مقدمه. 1 1-1- طرحمسئله. 3 1-2- ضرورتواهمیتموضوع.. 7 1-3-هدفاصلیتحقیق.. 10 1-3-1- هدفکلی.. 10 1-3-2- اهدافجزئیتحقیق.. 10 کلیاتگزارش… 11 فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق مقدمه. 12 2-1- مبانینظریتحقیق.. 12 2-1-1 تئوریگذارجمعیتشناختیاول. 12 2-1-2 تئوریگذارجمعیتیدوم: 15 2-1-3- دیدگاههایرژیمهایجمعیتی: 19 2-1-4- تئوریتبییننهادی.. 21 2-1-5- تئوریهایاقتصادیباروری.. 22 2-1-6- مدلجامعهشناختیباروری.. 26 2-1-7- تئوریجریانثروتبیننسلی.. 28 2-1-8- مدلمتغیرهایبینابین.. 29 2-1-9- نظریهنوگرایییانوسازی: 30 2-1-10- تئوریاشاعهوتغییرایدهها: 33 2-2- پیشینهتحقیق.. 35 2-3- چارچوبنظریتحقیق : 45 2-4- فرضیههایتحقیق : 48 فصل سوم: روش تحقیق مقدمه. 50 3-1- روشتحقیق.. 50 3-2- تعریفتحلیلثانویه. 51 3-3- مروریبرمنابعدادههایتحقیق.. 53 3-4- جمعیتآماری.. 55 3-5- واحدتحلیلپژوهش (واحدآماری). 55 3-6- نحوهجمعآوریدادهها 56 3-7- تعریفمفاهیمومتغیرهایتحقیق.. 56 3-8- فنونمورداستفادهبرایتجزیهوتحلیلدادهها 60 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها مقدمه. 62 4-1- توصیفدادهها 63 4-2- تحلیلاستنباطی.. 64 4-2-1- شاخصهایباروریدوکشور: 64 4-2-2- انتقالازتولدزنبهفرزنداول. 68 4-2-3- انتقالازفرزنداولبهفرزنددوم. 72 4-2-4- انتقالازفرزنددومبهفرزندسوم. 76 4-2-5- انتقالازفرزندسومبهفرزندچهارم. 80 4-2-6- انتقالازفرزندچهارمبهفرزندپنجم. 84 4-2-7- انتقالازفرزندپنجمبهفرزندششم. 88 4-2-8- انتقالازتولدزنبهسنازدواجوهمچنینانتقالازازدواجزنتافرزنداولبرایزنانافغانستان. 97 فصل پنجم: نتیجه گیری 5-1- نتایجپژوهش… 102 5-2- محدودیتهاومشکلات.. 112 5-3- پیشنهادها 112 منابع و مأخذ منابعفارسی.. 115 منابعلاتین.. 118 فهرست جدولها جدول 2-1: ویژگیها و تمایزات گذار جمعیتی دوّم نسبت به گذار جمعیتی اوّل…………………………………………………………………..18 جدول 4-1: توزیع درصدی (وزن داده شده) زنان کشور ایران و افغانستان بر حسب نوع سکونت، سطح تحصیلات و موقعیت اقتصادی- اجتماعی 63 جدول4-2: نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانهو میانگینکشور افغانستان و کشور ایران در دوره های پنج ساله قبل از پیمایش/سرشماری.. 65 جدول4-3: نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگین افغانستان و ایران برای دوره انتقالیB-1. 69 جدول4-4 : نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگین کشور افغانستان و کشور ایرانبرای دوره انتقالی 1-2 73 جدول4-5: نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگین کشور افغانستان و کشور ایران برای دوره انتقالی 2-3………………………………………………………………………………………………………………………………………...77 جدول4-6 : نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگین کشور افغانستان و کشور ایران برای دوره انتقالی 3-4 81 جدول4-7: نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگین کشور افغانستان و کشور ایران برای دوره انتقالی4-5 85 جدول4 -8: نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگین کشور افغانستان و کشور ایران برای دوره انتقالی5-6 89 جدول4-9 : نسبتهای پیشرفت موالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگین کشور افغانستان و کشور ایران برای دوره انتقالی6 93 جدول4-10 : نسبتهایپیشرفتموالید زنان (49-15) ساله، میانه و میانگینکشورافغانستانبرای دوره های انتقالی B-M وM-1………..……………………………………………………………………………… …………………………..……………………..98 چکیده هدف اصلی این پژوهش، بررسی و مقایسهی عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر فاصلهگذاری موالید در بین زنان (49-15) ساله دارای حداقل یک فرزند در دو کشور ایران و افغانستان میباشد. روش مورد استفاده در این تحقیق، تحلیل ثانویه می باشد که دادههای آن از پیمایش مرگ و میر افغانستان[1](AMS) که در سال2010 توسط مؤسسه بهداشت عمومی افغانستان از وزارت بهداشت و سازمان مرکزی آمار این کشور انجام شده است و همچنین از طریق تاریخچه موالید بازسازی شده از دو درصد دادههای خام سرشماری 1385 که در مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه توسط عینی زیناب بازسازی شده است،گرفته شده است. بر اساس یافتههای این تحقیق، بطور کلی در دو کشور فاصلهگذاری بین موالید در دورههای مورد بررسی (1385 ایران و 2010 افغانستان) با تفاوتهایی اتفاق افتاده است: تأثیر متغیرهای اقتصادی- اجتماعی بر فاصلهگذاری موالید در رتبههای موالید پایینتر در ایران بیشتر بوده؛ اما در افغانستان که دارای الگوی باروری طبیعی است و داشتن خانواده بزرگ از اهمیت بالایی برخوردار میباشد، تأثیر این متغیرها در رتبههای موالید بالاتر صورت گرفته است. نسبت پیشرفت موالید برای زنان ایرانی به دلیل وجود الگوی باروری کنترل شده، در مقایسه با زنان افغانستانی در همه انتقالها خیلی پایینتر میباشد. و این نسبت در انتقال از فرزند دوم به فرزند سوم و انتقالهای بالاتر به طرز محسوسی کاهش مییابد. متغیرهای اقتصادی- اجتماعی مورد بررسی در انتقالهای پایینتر بر متغیر فاصلهگذاری در بین زنان ایرانی تأثیر خود را نشان دادند. تأثیر متغیرهای اقتصادی-اجتماعی برای زنان افغانستانی بطور همزمان صورت نگرفته است محل سکونت و موقعیت اقتصادی- اجتماعی بر نسبت پیشرفت موالید، در انتقال از فرزند ششم به بالا در میان زنان افغانستانی مشهود بود. اما تأثیر متغیر تحصیلات در مراتب پایینتر موالید و در انتقال از فرزند سوم به فرزند چهارم نمایان شد. واژههای کلیدی: فاصلهگذاری بین موالید، متغیرهای تبیینی، باروری طبیعی، باروری کنترل شده، انتقال از تولد زن به فرزند اول و… . [1].AFGHANISTAN MORTALITY SURVEY,2010
فاصلهگذاری بین موالید[1] یکی از عناصر مهم کنترل باروری[2] است که زوجین تحت شرایط خاصی تصمیم به این عمل می گیرند. یکی از عناصری که درکاهش باروری مؤثر است، فاصله گذاری بین تولد فرزندان می باشد که افزایش یا کاهش این فاصله، میزان باروری زنان را تحت تأثیر قرار می دهد و ارتباط مستقیمی با سرعت تولدهای بعدی، میزان برخورداری از فرصتها بخصوص برای مادران، رفاه زندگی فرزندان و والدین، میزان باروری کل جامعه و… دارد. فاصلهگذاری بین موالید از طریق به تأخیر انداختن عمدی حاملگی و تأخیر در فرزندآوری بعد از ازدواج می تواند یک استراتژی منطقی برای کنترل باروری باشد (Chen et al, 1974: 279). با توجه به این امر که به تعویق انداختن فرزندآوری و فاصلهگذاری بین موالید تأثیر مستقیمی بر کاهش باروری دارد و یکی از ویژگیهای جوامع توسعه یافته محسوب می شود، اخیراً در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نیز تعدادی از زنان تولد فرزند دوم خود را تا چند سال به تعویق می اندازند. گرایش والدین به تنظیم فاصله تولد فرزندانشان[3]، با توجه به زمینه های اقتصادی، اجتماعی و زیست شناختی آنها، درکشورهای مختلف شکلهای متفاوتی خواهد گرفت. در این پروژه نگارنده به دنبال بررسی و مقایسه عوامل مؤثر بر فاصلهگذاری موالید در دو کشور ایران و افغانستان میباشد. اگرچه دو کشور در بسیاری از زمینههای فرهنگی، زبانی و مذهبی شبیه هماند، اما دارای سطح و الگوی باروری متفاوتی هستند. باروری افغانستان نمونه ای از یک الگوی باروری طبیعی است که شیوع و کاربرد وسایل پیشگیری در آنجا کمتر رایج می باشد و زوجین کنترل ارادی و آگاهانهی محدودی بر زاد و ولد دارند. حال آنکه باروری ایران یک الگوی باروری کاملاً کنترل شده و حتی زیر سطح جانشینی است که در آن شیوع وسایل پیشگیری کاملاً رایج می باشد و زوجین به طور ارادی و آگاهانه به محدود کردن زاد و ولد می پردازند. ایران در طی سالهای اخیر کاهش شدیدی را در سطح باروری تجربه کرده و با افزایش تأخیر در بچه آوری روبه رو بوده است که این امر منجر به افت نرخ باروری به زیر سطح جانشینی[4] شده است. بطوریکه این نرخ از 3/6 فرزند برای هر زن در سال1355 به 8/1 فرزند در سال 1385 کاهش یافته است. این در حالی است نرخ باروری در میان زنان افغانستان در سال 1995 حدود 06/8 تولد به ازای هر زن بوده که در طی این سال به اوج خود رسیده است. و پس از آن با کاهش نرخ باروری به حدود 1/5 در سال 2010 سیر نزولی خود را آغاز کرده است. به عبارت دیگر می توان گفت که افغانستان در سالهای اخیر در حال تجربه گذار می باشد. یکی از انگیزههای انجام این تحقیق فقدان تحقیقات انجام شده در زمینه بررسی و مقایسه فاصلهگذاری موالید ایران با افغانستان می باشد. انتظار می رود نتایج این تحقیق به ایجاد دیدگاه تازه ای در خصوص اهمیت متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی، و تأثیر آن بر فاصلهگذاری بین موالید در میان زنان دو جامعه منجر شود.
بر اساس تحقیقات انجام گرفته تاکنون، باروری به عنوان اولین عامل تعیین کنندهی تغییر و تحولات جمعیتی مطرح شده است که زمینه اصلی پیدایش رشد جمعیت میباشد. باروری موضوع عمده در تجزیه و تحلیلهای جمعیتی است و به عنوان عامل اصلی تغییر در ساختار جمعیتی شناخته میشود که ضمن اینکه بر شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی یک جامعه اثر میگذارد خود نیز تحت تأثیر عوامل و شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دچار تغییر و تحول می شود. دو نوع الگوی باروری غالب عبارتند از: الگوی باروری طبیعی[5] و الگوی باروری کنترلشده[6]؛ که هر یک به صورت مختصر در ذیل بیان می گردد: باروری طبیعی ناظر به جمعیتهایی است که در آنها زنان هیچ تلاشی را برای محدود ساختن تعداد فرزندان خود با استفاده از کنترل موالید انجام نمیدهند (لوکاس و میر، 103:1383). ال.هنری اصطلاح باروری طبیعی را برای جمعیتی ابداع کرده است که بطور ارادی اقدام به کنترل موالید نمیکنند. در این جمعیتها باروری واقعی، نکاحی و عمدتاً وابسته به متغیرهای بیولوژیک است؛ حتی هنجارهای اجتماعی در زمینههایی چون مدت شیردهی و یا ممنوعیت مقاربت در دوران شیردهی دخالت دارد (وانش و ترموت، 1978). به بیان دیگر می توان گفت باروری طبیعی تابع قوانین و مقررات زیستی، اجتماعی و فرهنگی است و هیچ نوع کنترل ارادی و آگاهانهای از طرف زوجین بر آن مترتب نیست. در چنین شرایطی میزان خام موالید بالا و معمولاً بیش از 40 در هزار و میزان باروری کل رقمی بین 6 تا 8 بچه است (حسینی، 88:1383). افغانستان از جمله کشورهایی است که در حال حاضر از الگوی باروری طبیعی پیروی می کند و کاهش اندکی را در میزانهای باروری داشته است. طی دوره 2010-2006 میزان خام موالید از 63/48 به 34/40 در هزار و همچنین میزان باروری کل در این دوره از 2/6 به 1/5 کاهش یافته است. از سال1996 تا 2001 شیوع وسایل پیشگیری از باروری توسط حکومت طالبان ممنوع شد. طبق استراتژی بهداشت باروری سال 2003 نرخ شیوع پیشگیری از بارداری (CPR) دامنه اش حدود2 تا 12% و CPR در این سال 8% بوده است. در سال2006 این نرخ به 12%، و در سال2010 درصد جلوگیری از بارداری به 20% رسید. در حالی که 90% زنان متأهل از روش جلوگیری از بارداری آگاهی دارند،اما تنها 22% آنها از این روشها برای ایجاد وقفه بین ولادتها استفاده می کنند. شایع ترین روشهای متداول پیشگیری قرصهای خوراکی و تزریق پروژسترون است. هر چند که تکنولوژی فاصله موالید هم وجود دارد، اما در سطح یک دانش کم شناخته شده است (برای اطلاعات بیشتر رجوع شود به نتایج پیمایش مرگ و میر افغانستان[7] در سال 2010، وزارت بهداشت 2011). باروری کنترلشده در مقابل باروری طبیعی قرار میگیرد که بر خلاف آن تابع قوانین و مقررات خانواده می باشد. به بیان دیگر، در شرایط باروری کنترلشده زوجین به طور ارادی و آگاهانه در مورد تعداد فرزندان تصمیم میگیرند و اقدام به کنترل و محدود کردن بعد خانوار میکنند. در چنین شرایطی میزان خام موالید پایین تر از شرایط طبیعی و به رقمی کمتر از 20 در هزار و میزان باروری کل نیز به ارقامی بین 2 تا 3 و حتی کمتر از 2 نوزاد می رسد (همان: 89). در چند دهه اخیر تحت تأثیر سیاستهای کنترل موالید[8]، در ایران زاد و ولد از وضعیت طبیعی خارج شده و به طرف باروری کنترل شده رفته است. ایران با میزان خام موالید 18 در هزار و میزان باروری کل 8/1 فرزند برای هر زن در سال 1385، در شرایط باروری کنترل شده بسر میبرد. به بیان دیگر، انتقال از باروری طبیعی به باروری کنترل شده صورت گرفته و در این زمان زاد و ولد در سطحی نازل قرار داشته است. سطح زاد و ولد در باروری کنترل شده در مقایسه با باروری طبیعی به کمتر از نصف تقلیل می یابد. (میرزایی، 43:1384). ایران در طی سالهای اخیر کاهش شدیدی را در سطح باروری تجربه کرده و با افزایش تأخیر در بچه آوری روبهرو بوده است که این امر منجر به افت نرخ باروری به زیر سطح جانشینی شده است. بطوریکه این نرخ از 3/6 فرزند برای هر زن در سال1355 به 8/1 فرزند در سال 1385 کاهش یافته است. همچنین شیوع وسایل پیشگیری از بارداری از سال 1359 تا 1389 از 14% به 73% افزایش یافته است (Abbasi- Shavazi et al, 2009). گذار باروری در ایران، به طور غیر مستمر، در فاصله زمانی سه دهه (از ابتدای دهه 1350 تا اواخر دهه 1370) صورت گرفت. برآوردهای صورت گرفته از روند تحولات باروری، حاکی از این است که میزان باروری کل از حدود 7/7 فرزند برای هر زن در سال 1345، به 3/6 فرزند در سال 1355 کاهش یافته است (Aghajanian& Mehryar, 1999 ). بعد از این کاهش اولیه تحت تأثیر شرایط خاص پدید آمده در اثر وقوع انقلاب، باروری در بین سالهای 58-1356 اندک افزایشی را تجربه می کند و سپس تا حوالی سال 1363 روند نسبتاً ثابتی را ادامه میدهد. از سال 1363 به بعد روند کاهش باروری بتدریج آغاز میشود بطوریکه از 9/6 فرزند برای هر زن در این سال به 5/5 فرزند در سال 1367 که زمان راه اندازی مجدد برنامههای رسمی تنظیم خانواده است میرسد و از این زمان به بعد بسرعت مرحله انتقالی خود را طی کرده و میزان باروری کل به 17/2 در سال 1379 میرسد ( Abbasi- Shavazi, 2000 , 2002). پس از این کاهش باروری و رسیدن آن به به حد جایگزینی، باروری در ایران با سرعت کمتری روبه کاهش نهاده است و بر اساس نتایج سرشماری سال 90، میزان باروری کل در ایران 79/1 میباشد.
فهرست جدول ها……………………………………………………………………………………… | ل | ||
فهرست نمودار………………………………………………………………………………………….. | ن | ||
فصل اول: طرح پژوهش | |||
1-1 – مقدمه………………………………………………………………………………………………. | 2 | ||
1-2 – بیان مساله……………………………………………………………………………………….. | 8 | ||
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………….. | 16 | ||
1-4 – اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………….. | 19 | ||
1-4- 1-اهداف كلی پژوهش…………………………………………………………………………………. | 19 | ||
1-4- 2- اهداف ویژه پژوهش………………………………………………………………………………… | 19 | ||
1-5- فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………… | 21 | ||
1-5-1- فرضیه های كلی پژوهش…………………………………………………………………………. | 21 | ||
1-5-2- فرضیه های ویژه پژوهش…………………………………………………………………………….. | 21 | ||
1-6- تعاریف مفهومی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………….. | 23 | ||
1-7 -تعاریف عملیاتی متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………. | 26 | ||
فصل دوم مبانی نظری و پیشینه پژوهش | |||
2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………. | 30 | ||
2-2- مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………… | 32 | ||
2-3- فلسفهاموزش علوم تجربی از دیدگاه برنامه قصد شده…………………………………………. | 35 | ||
2-4 –منابع برنامهاموزش علوم در کشور ایران…………………………………………………………….. | 37 | ||
2-5- اهداف كلی در برنامه قصد شده…………………………………………………………………………. | 38 | ||
2-5-1- دانسته های ضروری در برنامه قصد شده…………………………………………………….. | 38 | ||
2-5-2- مهارتهای ضروری……………………………………………………………………………………. | 39 | ||
2-5-2-1- مشاهده……………………………………………………………………………………………. | 39 | ||
2-5-2-2-جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………………. | 40 | ||
2-5-2-3-برقراری ارتباط……………………………………………………………………………………. | 41 | ||
2-5-2-4-اندازه گیری………………………………………………………………………………………. | 42 | ||
2-5-2-5-كاربرد ابزار………………………………………………………………………………………….. | 43 | ||
2-5-2-6-پیش بینی و فرضیه سازی……………………………………………………………………… | 44 | ||
2-5-2-7- مفهوم تفسیر یافته ها و نتیجه گیری ………………………………………………………. | 45 | ||
2-5-2-8- طراحی تحقیق……………………………………………………………………………………… | 46 | ||
2-5-2-9 مهارت های ذهنی برنامه قصد شده …………………………………………………………. | 47 | ||
2-5-3- هدف های دانشی برنامه قصد شده……………………………………………………………… | 47 | ||
2-5-4- نگرش های ضروری………………………………………………………………………………… | 48 | ||
2-5-4-1- هدف های نگرشی در برنامه قصد شده…………………………………………………… | 49 | ||
2-6- اهداف كلی و اهداف جزیی به تفكیك دروس…………………………………………………….. | 50 | ||
2-6-1- چك لیست جمع بندی اهداف كلی و اهداف جزیی برنامه قصد شده ……………. | 62 | ||
2-7 – ارزشیابی از دیدگاه برنامه قصد شده………………………………………………………………….. | 63 | ||
2-8 – فعالیتهای یاددهی -یادگیری از دیدگاه برنامه قصد شده……………………………………….. | 67 | ||
2-9- معلم از دیدگاه برنامه قصد شده…………………………………………………………………………. | 70 | ||
2-10-مبانی نظری مرتبط با برنامه درسی اجرا شده ……………………………………………………… | 72 | ||
2-11- از تمرکز تا عدم تمرکز در اجرای برنامه درسی…………………………………………………. | 80 | ||
2-12-هدف هایاموزشی در برنامه درسی اجرایی……………………………………………………….. | 83 | ||
2-12-1-ریشه های تعیین هدف هایاموزشی…………………………………………………………. | 83 | ||
2-12-2- شناخت و تدوین هدف هایاموزشی……………………………………………………….. | 83 | ||
2-12-3- طبقه بندی و تحلیل هدف هایاموزشی در حیطه های یادگیری………………….. | 86 | ||
2-12-3-1-سطوح یادگیری در حیطه شناختی………………………………………………………… | 87 | ||
2-12-3-2-سطوح یادگیری در حیطه عاطفی………………………………………………………….. | 87 | ||
2-12-3-3-سطوح یادگیری در حیطه روان حرکتی…………………………………………………. | 88 | ||
2-13- محتوایاموزشی در برنامه درسی اجرایی………………………………………………………….. | 90 | ||
2 -14- روشهای یاددهی- یادگیری در برنامه درسی اجرایی……………………………………………. | 91 | ||
2-15- ارزشیابی در برنامه درسی اجراشده………………………………………………………………….. | 93 | ||
2-15-1-ارزشیابی برنامه درسی تابع چه عواملی است؟…………………………………………….. | 99 | ||
2-15-2- جنبه های اساسی در ارزشیابی برنامه درسی اجراشده………………………………….. | 100 | ||
2-15-3- مشارکت افراد در ارزشیابی از برنامه درسی……………………………………………….. | 101 | ||
2-15-4-انواع الگوهای ارزشیابی…………………………………………………………………………… | 102 | ||
2-16- پژوهش های مرتبط با متغیرها و عناصر برنامه درسی………………………………………….. | 103 | ||
2-16-1- پژوهش های مرتبط فعالیتهای یاددهی یادگیری………………………………………….. | 105 | ||
2-17- آزمون تیمز ملاك بین المللی در ارزیابی برنامه درسی………………………………………… | 126 | ||
2-18-پژوهش های مرتبط با اهداف برنامه قصد شده علوم تجربی………………………………. | 136 | ||
2-19-پژوهش های مرتبط با روشهای یاددهی- یادگیری برنامهدرسی…………………………… | 142 | ||
2-20- پژوهش های مرتبط با ارزشیابی اجرای برنامهدرسی ………………………………………. | 152 | ||
2-21- جمع بندی…………………………………………………………………………………………. | 155 | ||
فصل سوم – روش اجرا پژوهش | |||
3- 1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………. | 157 | ||
3-2- روش اجرای پژوهش………………………………………………………………………………………. | 157 | ||
3-3- جامعهاماری………………………………………………………………………………………………….. | 158 | ||
3-3-1-جامعهاماری برنامه قصد شده………………………………………………………………. | 159 | ||
3-3-2-جامعهاماری برنامه اجرا شده……………………………………………………………………… | 159 | ||
3-3- 3-جامعهاماری برنامهآموخته شده………………………………………………………………… | 160 | ||
3-4-نمونه وروش نمونه گیری………………………………………………………………………………… | 161 | ||
3-5-ابزار گرد آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………… | 163 | ||
3-5-1 برنامه قصد شده…………………………………………………………………………………. | 163 | ||
3-5-2 برنامه اجرا شده…………………………………………………………………………….. | 163 | ||
3-5-3 برنامهآموخته شده…………………………………………………………………………………….. | 164 | ||
3-6-روایی و پایایی ابزار های مقیاس ………………………………………………………………………… | 165 | ||
3-6-1-روایی مقیاس دانشاموز……………………………………………………………………………. | 165 | ||
3-6-2-پایایی مقیاس دانشاموز…………………………………………………………………………. | 166 | ||
3-6-1-روایی مقیاس دبیر و مدیر………………………………………………………………….. | 166 | ||
3-6-2-پایایی مقیاس دبیر و مدیر…………………………………………………………………. | 166 | ||
3-7- روش گردآوری داده ها ……………………………………………………………………………………. | 167 | ||
3-8- روشاماری و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………. | 168 | ||
فصل چهارم : یافته های پژوهش | |||
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………… | 170 | ||
4-2- تجزیه و تحلیل داد ه ها بر اساس فرضیه های پژوهش………………………………………….. | 171 | ||
4-2-1- تجزیه و تحلیل داد ه ها بر اساس فرضیه های كلی پژوهش…………………………… | 171 | ||
4-2-2- تجزیه و تحلیل داد ه ها بر اساس فرضیه های ویژه پژوهش…………………………… | 178 | ||
فصل پنجم بحث و نتیجه گیری | |||
5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………… | 202 | ||
5-2- خلاصه پژوهش ……………………………………………………………………………………. | 203 | ||
5-3- بحث و نتیجه گیری فرضیه های پژوهش…………………………………………………….. | 205 | ||
5-4-پیشنهادها…………………………………………………………………………. | 223 | ||
5-4-1- پیشنهادهایی کاربردی مبتنی بر یافته های پژوهش………………………………… | 223 | ||
5-4-2-پیشنهادهایی پژوهشی مبتنی بر یافته های پژوهش………………………………… | 226 | ||
5-5- محدودیت های پژوهش………………………………………………………………….. | 227 | ||
5-5-1- محدودیت های در اختیار…………………………………………………………… | 227 | ||
5-5-2- محدودیت های خارج از اختیار…………………………………………………….. | 228 | ||
5-6-فهرست منابع………………………………………………………………………………………. | 229 | ||
5-6-1 – منابع فارسی…………………………………………………………………………… | 229 | ||
5-6-2- منابع خارجی………………………………………………………………………. | 239 |
فهرست پیوست………………………………………………………………………………………………………………… | |
240 | پیوست الف- مقیاس مدیر……………………………. …………………………………………………………………. |
244 | پیوست ب- مقیاس دانشاموز……………………………………………………………………………………………… |
249 | پیوست پ مقیاس دبیر………………………………………………………………………………………………………….. |
255 | پیوست ت- جدول میانگین برنامه درسی اجرا شده ……………………………………………………………… |
256 | پیوست ث- جدول میانگین برنامهآموخته شده……………………………………………………………………….. |
257 | پیوست ج-جدول محاسبه ضریب همبستگی بین اجرا شده وآموخته شده………………………………….. |
258 | پیوست چ-اطلاعاتاماری متغیر دبیر…………………………………………………………………………………….. |
259 | پیوست ح-اطلاعاتاماری متغیر دانشاموز…………………………………………………………………………… |
260 | پیوست خ-اطلاعاتاماری متغیر محتوا………………………………………………………………………………….. |
262 | پیوست د-اطلاعاتاماری متغیر فرآیند یاددهی- یادگیری ……………………………………………………….. |
263 | پیوست ذ-اطلاعاتاماری متغیر زمان…………………………………………………………………………………….. |
264 | پیوست ر- اطلاعاتاماری متغیر فضا و تجهیزات …………………………………………………………………. |
266 | پیوست ز- اطلاعاتاماری متغیر ارزشیابی……………………………………………………………………………… |
267 | پیوست ژ – سوالات آزمون علمی مرحله اول………………………………………………………………………….. |
269 | پیوست س – سوالات آزمون علمی مرحله دوم……………………………………………………………………….. |
272 | پیوست ش – فایل هایاماری………………………………………………………………………………………………. |
صفحه | فهرست جد ول ها…………………………………………………………………………………………….. | |
50 | جدول 2-1 -اهداف جزئی فصل اول……………………………………………………………………………….. | |
51 | جدول 2-2- اهداف جزئی فصل دوم………………………………………………………………………………. | |
52 | جدول 2-3-اهداف جزئی فصل سوم……………………………………………………………………………….. | |
53 | جدول 2-4- اهداف جزئی فصل چهارم………………………………………………………………………….. | |
54 | جدول 2-5 – اهداف جزئی فصل پنجم……………………………………………………………………………. | |
55 | جدول 2-6 – اهداف جزئی فصل ششم………………………………………………………………………….. | |
56 | جدول 2-7- اهداف جزئی فصل هفتم……………………………………………………………………………. | |
57 | جدول 2-8- اهداف جزئی فصل هشتم…………………………………………………………………………… | |
58 | جدول 2-9- اهداف جزئی فصل نهم………………………………………………………………………………. | |
59 | جدول 2-10- اهداف جزئی فصل دهم…………………………………………………………………………… | |
60 | جدول 2-11- ا هداف جزئی فصل یازدهم…………………………………………………………………….. | |
61 | جدول 2-12- ا هداف جزئی فصل دوازدهم……………………………………………………………………. | |
62 | جدول 2-13 – چک لیست جمع بندی اهداف ترسیم شده در برنامه قصد شده……………………. | |
66 | جدول 2-14 -ارزش یابی پیشرفت تحصیلی دانشاموزان………………………………………………….. | |
117 | جدول2 -15- فراوانی مطلق و نسبی پاسخهای داده شده……………………………………………………. | |
125 | جدول 2-16 – ویژگی انواع روشهای یاددهی –یادگیری عملی آزمایشگاهی……………………….. | |
143 | جدول2-17- مولفههای انتخاب و تربیت معلم در كشورهای مورد مطالعه…………………………….. | |
160 | جدول3-1-امار دبیران علوم تجربی ناحیه 2 شیراز……………………………………………………………. | |
160 | جدول 3-2- نسبت نمونه به جامعه دبیران و مدیران…………………………………………………………… | |
161 | جدول 3-3 -آمار مدارس راهنمایی ناحیه 2 شیراز……………………………………………………………… | |
162 | جدول 3-4 -نسبت نمونه به جامعه مدارس راهنمایی ناحیه 2 شیراز…………………………………… | |
171 | جدول4- 1- نتایج محاسباتاماری برنامه درسی قصد شده و اجرا شده علوم تجربی | |
173 | جدول 4-2 -نتایج محاسباتاماری برنامه درسی قصد شده وآموخته شده………………………….. | |
175 | جدول4-3- آزمون (t مستقل) مقایسه دو میانگین بین برنامه درسیآموخته شده و اجرا شده… | |
176 | جدول4-4- ضریب همبستگی پیرسون بین برنامه درسیآموخته شده و اجرا شده………………… | |
178 | جدول 4-5- نتایج محاسباتاماری متغیر اهداف………………………………………………………………. | |
179 | جدول 4-6 – نتایج محاسباتاماری متغیر دبیر…………………………………………………………………. | |
181 | جدول 4-7- نتایج محاسباتاماری متغیر دانشاموز…………………………………………………………. | |
183 | جدول 4-8 – نتایج محاسباتاماری متغیر محتوا………………………………………………………………. | |
185 | جدول 4-9- نتایج محاسباتاماری متغیر فرآیند یاددهی- یادگیری……………………………………… | |
187 | جدول 4-10- نتایج محاسباتاماری متغیر زمان……………………………………………………………….. | |
189 | جدول 4-11- نتایج محاسباتاماری متغیر فضا و تجهیزات ……………………………………………… | |
191 | جدول 4-12 – نتایج محاسباتاماری متغیر ارزشیابی………………………………………………………… | |
193 | جدول 4-13- نتایج محاسباتاماری مقایسه متغیر اهداف در برنامه قصد شده وآموخته شده…. | |
195 | جدول 4-14-نتایج محاسباتاماری مقایسه متغیر محتوا در برنامه قصد شده وآموخته شده ….. | |
197 | جدول 4-15- نتایج محاسباتاماری مقایسه متغیر اهداف در برنامه اجرا شده وآموخته شده | |
199 | جدول 4-16- نتایج محاسباتاماری مقایسه متغیر اهداف در برنامه اجرا شده وآموخته شده |
فهرست نمودارها …………………………………………………………….. | |
4-1 – نمودار مقایسه برنامه اجرا شده و قصد شده………………………………………………………….. | 172 |
4-2- نمودار مقایسه دو برنامه قصد شده و آموخته شده…………………………………………………… | 174 |
4-3- نمودار ضریب همبستگی پیرسون بین دو برنامه قصد شده و اجرا شده………………….. | 176 |
4-4- نمودار مقایسه سه برنامه قصد شده، اجرا شده وآموخته شده…………………………………. | 177 |
4-5- نمودار مقایسه متغیر اهداف در برنامه قصد شده و اجرا شده………………………………… | 178 |
4-6- ویژگی مقایسه معلم در برنامه اجرا شده…………………………………………………………….. | 180 |
4-7- نمودار مقایسه ویژگی متغیر دانشاموز در برنامه اجرا شده……………………………………. | 182 |
4-8- نمودار ویژگی متغیر محتوا در برنامه اجرا شده…………………………………………………….. | 184 |
4-9- نمودار متغیر روشهای یاددهی -یادگیری در برنامه اجرا شده…………………………………. | 186 |
4-10- نمودار ویژگی متغیر زمان در برنامه اجرا شده…………………………………………………….. | 188 |
4-11- نمودار متغیر امکانات و تجهیزات در برنامه اجرا شده…………………………………………… | 190 |
4-12- نمودار ویژگی متغیر ارزشیابی در برنامه اجرا شده……………………………………………….. | 192 |
4-13- نمودار میزان انطباق اهداف قصد شده و آموخته شده…………………………………………… | 194 |
4-14- نمودار میزان انطباق محتوا قصد شده و آموخته شده………………………………………….. | 196 |
4-15- نمودار درصد اهداف نگرشی – مهارتی و دانشی در برنامه اجراشده وآموخته شده | 198 |
4-16- نمودار میزان انطباق محتوا اجرا شده و آموخته شده…………………………………………… | 200 |
چکیده هدف این پژوهش ارزیابی میزان هم خوانی برنامه درسی قصد شده، اجرا شده وآموخته شده علوم تجربی سال سوم راهنمایی ناحیه2 شیراز 88- 1387بوده است..پژوهش حاضر از نوع تحقیق پیماشی می باشد که به بررسی عناصر هشت گانه شامل: اهداف، معلم، دانشاموز، محتوا، روش تدریس، زمان، فضا و تجهیزات و ارزشیابی می پردازد. به منظور اجرای پژوهش که مبتنی برنگرش سنجی مدیران، دبیران و دانشاموزان در مورد برنامه های درسی سه گانه بود. یک مقیاس محقق ساخته با سه فرم برحسب گروهها طراحی و استفاده گردید. روایی و پایایی هر سه فرم مقیاس با روش روایی صوری، آلفای کرونباخ و باز آزمایی مورد تایید قرار گرفت. به منظور گردآوری داده ها با روش نمونه گیری خوشه ایی، طبقه ایی و تصادفی نمونه ایی به حجم 744 نفر شامل 11مدیر، 23دبیر، 710 دانشاموز ازجامعه4460 نفری صورت گرفت. دادهای گردآوری شده از پاسخگویان با روشاماری t تک نمونه ایی با مرجع 5 درجه ایی، مورد تجزیه وتحلیلاماری قرارگرفت. برنامهآموخته شده، منتج از دو برنامه دیگر، به وسیله آزمون تشریحی20 سوالی، با توجه به حیطه های برنامه قصدشده، اندازه گیری گردید. میانگین 89/2وتی محاسبه شده برابر76/4 گردید بدین ترتیب عدم انطباق بین برنامه درسی قصد شده وآموخته شده مشخص شد. میزان انطباق بین برنامه درسی اجرا شده وآموخته شده با ضریب همبستگی پیرسون، 96/0 محاسبه شد.که این مقدارنشانگرهم جهت بودن و همبستگی دو برنامه می باشد. نتیجه نهایی آن که: برنامه اجرا شده وآموخته شده سال سوم راهنمایی ناحیه 2 شیراز هم جهت می باشند، این دو برنامه انطباق لازم را با برنامه قصد شده علوم تجربی ندارد. 1-1-مقدمه جهان پیچیده امروز، آموزش و پرورشی را طلب میکند که بتواند متناسب و منعطف با این پیچیدگیها، پاسخگوی نیازهای جامعه باشد. برای پاسخگویی به این مهم نیازمند ابزاری هستیم که بتواند به راحتی در میان این پیچیدگیها حرکت کرده و مسیررا تسهیل نماید،آموزش بهترین ابزار برا ی این کار است، از آنجائیکه آموزش از طریق برنامه درسی معنا و مفهوم می یابد، با بررسی و بازنگری مداوم، تلاش می شود برنامه درسی با غنای کامل وعلمی خود بتواند به تمام نیازهای کنونی ودگرگونی های پر شتاب آینده پاسخ دهد(زمانی مقدم، 1388). قدمت برنامه های درسی به صورت رسمی وغیررسمی با قدمت انسان برابروپایه های نوین آن به سال 1918وفرانکلین بوبیت می رسد. تلاش مستمرصاحبنظران موجب ارائه بیانیه های تقربیا منسجم برنامه درسی شد.تلاش بدون وقفه آنان درجهت افزایش شناخت ورسیدن به بلوغ فکری بااستفاده ازنگرش وسیع وخلق تئوریهای مختلف با زبان تکنیکی وحرفه ای جدیدوخاصی که طراحی هاوبرنامه ریزی هارا به نظم نوین کشانید. زمانی مقدم (1388) این حرکت را موجب خروج دیوار حوزه برنامه درسی از مرز دیوارهای کلاس و مدرسه و اتصال آن به دیوارهای فرهنگ جامعه می داند و اذعان میدارد: تئوریسین های برنامه درسی با تلاشهای تحقیقاتی خود، تحلیل نموده اند که مدارس جزایر فرهنگی نیستند و برنامه درسی تنها کتب درسی نیست، بلکه عناصر دیگری همچون نظام تربیت معلم، ارزشیابی، روش ها و دستورالعمل ها را نیز در برمیگیرد. نوجوان و جوان از آنچه در کلاس میشنود یا می بیند دست به تعبیر و تفسیر زده و ابتدا یک مقاومت ذهنی نموده و دست به تعبیر و تفسیر مجدد پدیده ها زده وسرانجام با خود انتخابی فرهنگ خاص خود را خلق می نماید. تافلر(به نقل از قورچیان،1383) در کتاب سیمای پیچیده روند تحولات برنامه های درسی (1990) و کتاب طراحی و مهندسی برنامه درسی درهزاره سوم حرکت سه موج را معین وزمینه های موج چهارم را تبیین نموده است و موج دوم را به عنوان اثرگذار درآموزش و پرورش نام می برد. این موج درس وقت شناسی، درس اطاعت و درس کار تکراری (تکالیف شب) را وارد دنیای مدارس نمود. درهمین عصر بود که تصور میشد آموزش و پرورش به وسیله معلم در مدرسه تولید و به مصرف دانش آموز می رسد. بدین طریق یک نوع تعلیم تربیت بانکی و قلکی وارد دنیای مدارس شد. معلم پر کننده بانک و شاگرد پرشونده، وبانک و قلک تصور می گردید. موج سوم حاکمیت فرهنگ کامپیوتر، الکترونیک، صنایع فضایی ودهکده های دریایی و کنترل ازرا دور و بازشدن درهای تولید انبوه به بازارجهانی ازمختصات آن است. درآستانه موج چهارم، مسئله جابه جایی قدرت مطرح گردیده و دانش به عنوان ابزار قدرت و تکنولوژی به عنوان فرزند دانش تلقی وره گشا گردیده است. برنامه درسی شامل فرصت های یادگیری و کلیه تجاربی است که با نظارت و مسؤولیت نظام آموزشی و به منظور ایجاد تغییر مطلوب در دانش ها و مهارت ها و نگرش های فراگیران طراحی و اجرا می شود و عملکرد و بازده آن مورد ارزشیابی قرار می گیرد(احمدی،1385). با توجه به شرح تغییرات دنیای امروز مهر محمدی(1383) معتقد است: طراحی های متنوع برنامه درسی وبرنامه ریزی آن ها موجب همه سو نگری درتنظیم، اجرا و ارزشیابی برنامه های درسی می گردد. این برنامه های خاص را می توان به صورت زیر نیز طبقه بندی کرد:
با تلفیق وترکیب دیدگاههای متفاوت می توان قلمرو برنامه های درسی را وسعت بخشید به شکلی که منطبق با نیازهای جامعه تمام جنبه های فوق را دربر گیرد. “فرآیندبرنامه ریزی درسی که منجربه تولیدیک برنامه درسی می شود،شامل سه مرحله اساسی، الگوپردازی برنامه درسی،اجرای برنامه درسی وارزشیابی برنامه درسی است. در فرآیندطراحی وتولید واجرای برنامه درسی معمولاً ازسه نوع برنامه درسی قصدشده[1]، اجرا شده[2]وکسب شده3 [3]سخن به میان می آید. برنامه درسی قصد شده به آرمان ها، هدف ها، محتوا، روش های یاددهی- یادگیری و مسائل پیش بینی شده در برنامه درسی توجه دارد که در یک نظام آموزشی از جانب برنامه ریزان درسی پیشنهاد و تجویز می شود”(احمدی،1385 ص29). آقازاده(1379)بیان می دارد: امروزه دستیابی به یك نظام آموزشی برتر، كارآمد و پیشرفته، یكی از مهمترین هدفهای عمومی دنبال شده در جهان است و هر كشوری با توجه به میزان اهمیت آموزش و پرورش در سطح جامعه و درنزد مسئولان و سیاستگذاران، جهت تحقق این امر برنامهریزی و سرمایه گذاری میكند. تقریباً دركلیه جوامع، مسائل وهدفهای آموزشی به همدیگر شباهت دارند،ولی روشها وبرنامهریزیهای مورد استفاده در امرآموزش علوم وحل مشكلات مرتبط، با سنت هاو فرهنگ هریك از جوامع ارتباط مستقیم می یابد.
مقدمه: جستار امنیت، مرجع و درون مایه خود را از گفتمان های گوناگون می جوید. از این رو، تاکنون، سرشت و کارکرد متنوعی برای آن متصور بوده است. فروپاشی شوروی، سرآغاز برآمدن محیط زیست در مقام یکی از درون مایه های امنیت بود که در آن، انسان مرجع امنیت شد. در این گفتمان، محیط زیست و بنیادهای زیستی و منابع انرژی (آب، هوا، خاک وغیره)، جایگاه و نمود خاصی یافته اند. طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تامین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سود انگاری در قالب طرح های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیرساخت ها و مانند آن، پیامد های ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفان های سهمگین، بالا آمدن آب سطح دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران های اسیدی، جنگل زدایی و نابودی تنوع زیستی پیامدهای فروسایی محیط زیست بوده اند. تداوم وضعیت موجود، آینده زیست و تمدن فرا روی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است. نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نامطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی بسیار اثرگذار بوده است. متناسب با این تحولات، گفتمان های حاکم بر دانشواژه امنیت از ماهیت سنتی خود فاصله گرفتند و مباحث نوینی مطرح شدند. از آنجا که مشکلات زیست محیطی می تواند در منازعات داخلی یا بین المللی عامل مهمی به شمار آید، برخی از دانشمندان روی اینگونه مسائل کار می کنند؛ از جمله اندیشمندانی که بطور مفصل به این بحث پراخته اند « هومرـ دیکسون» می باشد که به رابطه امنیت با محیط زیست، در پروژه « محیط زیست، جمعیت و امنیت» پرداخته است. به گونه ای که از این منظر نیز می توان به تحلیل بحران های زیست محیطی پرداخت. مباحث نظری 2-1-1- محیط زیست اگرچه محیط زیست دارای قدمتی بس طولانی است، اما توجه به مفهوم و کاربرد علمی آن محدود به چند دهه اخیر می باشد، به طوری که این واژه از دهه 1960 میلادی که همزمان با افزایش آلودگی ها و تخریب منابع طبیعی بوده، رایج و معمول گشت (دبیری و دیگران، 1386: 91). حال این پرسش مطرح می گردد که محیط زیست چیست؟ و چه عواملی را در بر می گیرد؟ برای آن که بتوانیم تعریف جامعی از محیط زیست ارائه دهیم به ناچار باید برخی از مفاهیم را که شناخت محیط زیست، متوقف بر آشنایی با آنهاست، تعریف کنیم و در انتها تعریف مورد نظر از محیط زیست را بیان نماییم. الف) طبیعت اگر بخواهیم از واژه ای با مفهوم مبهم نام ببریم، این واژه چیزی جز کلمه طبیعت، نخواهد بود، زیرا به تمام موجوداتی که پروردگار در جهان بی انتها، آفریده است، طبیعت گفته می شود. به عبارت دیگر، هر چیزی که دست بشر در ایجاد آن دخالت نداشته باشد، طبیعت نام دارد( فیروزی، 1384: 15). ب) اکولوژی اکولوژی یا بوم شناسی، دانشی است که به مطالعه روابط جانداران با محیطی که در آن زندگی می کنند، می پردازد. با توجه به محتوای نه چندان روشن محیط زیست، افکار عمومی، بین محیط زیست و اکولوژی تفاوت چندانی قائل نیست (فیروزی، 1384: 15). ج) اکوسیستم