وبلاگ

فهرست                                                                                عنوان                                                                                                       صفحه چکیده .1 فصل اول: طرح تحقیق 1-1- مقدمه. ..3 1-2- بیان مسئله. ..4 1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش… ..6 1-4- اهداف پژوهش… ..7 1-4-1- هدف کلی.. ..7 1-4-2- اهداف اختصاصی.. ..7 1-5- فرضیه‌های پژوهش… ..8 1-6- پیش‌فرض‌های پژوهش… ..8 1-7- محدودیت‌های پژوهش… ..8 1-7-1- محدودیت‌های قابل‌کنترل. ..8 1-7-2- محدودیتهای غیرقابل‌کنترل. ..9 1-8- روش پژوهش… .9 1-9- تعریف اصطلاحات و واژههای پژوهش… .9 فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق ۲-1- مقدمه. 12 ۲-2- تعریف اضافه‌وزن و چاقی.. 12 ۲-۳- تداوم اضافه‌وزن و چاقی از کودکی تا بزرگ‌سالی.. 12 ۲-4- چاقی دوران کودکی و پیامدهای تندرستی طولانی‌مدت… 13 ۲-5- ارزیابی ترکیب بدنی در کودکان و نوجوانان. 15 ۲-5-1- تغییرات در ترکیب بدنی.. 15 ۲-5-2- ارزیابی ترکیب بدنی.. 16 ۲-5-3- شاخص توده بدن. 16 ۲-5-4- نسبت محیط کمر به لگن.. 20 ۲-5-5- محیط کمر. 21 ۲-6- علل چاقی.. 22 ۲-6-1- رژیم غذایی.. 22 ۲-6-2- فعالیت جسمانی.. 22 ۲-6-3- عوامل مربوط به سوخت‌وساز ( عوامل متابولیکی) 23 ۲-7- اثرات عوامل محیطی روی گسترش چاقی دوران کودکی.. 23 ۲-8- عوامل رفتاری چاقی و اثرات محیطی.. 24 ۲-9- ضرورت تعدیل‌های محیطی برای ایجاد دگرگونی به‌سوی سبک زندگی فعال  25 ۲-10- نقش زمینه‌های محیطی مختلف… 26 ۲-11- مروری بر مقالات گذشته. 27 2-12- جمع بندی.. 32 فصل سوم: روش تحقیق 3-1- مقدمه. 34 3-2- روش پژوهش… 34 3-3- جامعه آماری و نحوه گزینش نمونه‌ها 34 3-4- روش انجام پژوهش و نحوه گردآوری اطلاعات… 34 3-4-1- مرحله اول؛ ثبت‌نام و آماده سازی آزمودنی.. 34 3-4-2- مرحله دوم – اندازه‌گیری متغیرهای پژوهش… 35 3-4-2-1- اندازه‌گیری قد. 35 3-4-2-2- اندازه‌گیری وزن. 36     3-4-2-3- اندازهگیری محیط کمر. 37 3-4-2-4- آزمون دراز و نشست با زانوی خمیده 37 3-4-2-5- آزمون پرش طول. 38 3-4-2-6- آزمون دوی رفت و برگشت… 38 3-5- ابزار اندازه­گیری.. 39 3-5-1-کرونومتر دیجیتال: با دقت دهم ثانیه، ساخت چین، برای زمان کنترل نبض در آزمون توان هوازی40 3-5-2-متر نواری پلاستیکی: با دقت میلی‌متر، برای اندازه­گیری طول و محیط قسمت‌های مختلف بدن. 39 3-5-3- ترازوی اندازه‌گیری: ساخت آلمان برای اندازه­گیری وزن آزمودنی.. 39 3-6- روش‌های آماری.. 39 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 4-1. مقدمه. 42 4-2. تجزیه و تحلیل توصیفی دادهها 41 4-3. بررسی طبیعی بودن توزیع دادهها 42 4-4. آزمون فرضیه­های پژوهش… 43 فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری 5-1 مقدمه. 52 5-2 خلاصه پژوهش… 53 ۵-۳ خلاصه نتایج پژوهش… 53 ۵-۴- بحث و بررسی.. 54 5-5 جمع‌بندی.. 58 5-6 پیشنهادهای پژوهشی.. 59 5-7 پیشنهادهای کاربردی.. 59 منابع و مأخذ. 60 پیوستها 70 چکیده هدف از این تحقیق بررسی رابطه آمادگی جسمانی با شاخص توده بدن و محیط کمر در پسران دانش‌آموز 8 تا 10 ساله شهر رشت بود. برای این منظور تعداد 324 نفر از دانش آموزان با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای – تصادفی انتخاب و در تحقیق شركت داده شدند. در ابتدا قد (13/7±36/138)، وزن (87/9±79/37)، شاخص توده بدن[1] (71/3±50/19) و محیط کمر[2] (08/9±22/67) آزمودنی‎ها اندازه­گیری و ثبت شد. سپس متغیرهای آمادگی جسمانی که شامل آزمون­های استاندارد یک دقیقه دراز و نشست، پرش طول ایستاده و دوی 4 در 9 متر رفت‌وبرگشت بود، اجرا شد و نتایج ثبت و تجزیه‌وتحلیل شد. به دلیل نرمال نبودن توزیع داده­ها برای بررسی همبستگی بین آزمودنی‌های تحقیق از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد (05/0P≤). نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین رکورد دوی رفت‌ و برگشت 4 در 9 متر و WC دانش‌آموزان ارتباط مثبت و معنی‌داری برابر با 35/0، بین رکورد پرش طول و WC ارتباط منفی و معنی‌داری برابر با 43/0- و بین رکورد دراز و نشست و WC ارتباط منفی و معنی‌داری برابر با 20/0- وجود داشت که نشان می‌دهد نمرات عوامل منتخب آمادگی جسمانی با افزایش WC کاهش می‌یابند. همچنین بین رکورد دوی رفت‌وبرگشت 4 در 9 متر و BMI ارتباط مثبت و معنی‌داری برابر با 35/0، بین رکورد پرش طول و BMI ارتباط منفی و معنی‌داری برابر با 38/0-، بین رکورد یک دقیقه دراز و نشست و BMI ارتباط منفی و معنی‌داری برابر با 18/0-، بین آمادگی جسمانی و BMI ارتباط منفی و معنی‌داری برابر با 15/0 و بین آمادگی جسمانی و WC ارتباط منفی و معنی‌داری برابر با 23/0 وجود داشت. این نتایج نشان‌دهنده نیاز ضروری ارتقای آمادگی جسمانی در دانش­آموزان می‌باشد. واژه­های کلیدی: محیط کمر، شاخص توده بدن، آمادگی جسمانی.

1-1- مقدمه پیشرفت‌های شگرف در فن­آوری و ماشینی شدن زندگی از ویژگی‌های دنیای مدرن امروزی است. پیامد ماشینی شدن زندگی، فقر حرکتی بوده که از دیدگاه تندرستی از مهم‌ترین مشکلات بشر امروزی است. این پدیده یکی از عوامل خطرآفرین چاقی محسوب می‌شود. در پنجاه سال گذشته، پژوهش‌ها نشان داده‌اند مهم‌ترین عواملی که سبب بروز ناتوانی‌ها و مرگ‌های زودرس می‌شوند، از بیماری‌های عفونی و واگیردار به بیماری‌های مزمن و تحلیل برنده تغییر یافته‌اند (121، 115). در سال 2001 بیماری‌های مزمن غیرواگیر 95/0 از مرگ‌ومیرهای جهان را به خود اختصاص داد. چاقی یکی از این بیماری‌ها است. در طی این سال‌ها از یک سو، به علت افزایش توان اقتصادی جوامع صنعتی و رفاه بیش از حد در زندگی، زیاده‌روی در مصرف چربی‌ها، گوشت، شکر، نمک و مصرف دخانیات رایج شده و از سوی دیگر میزان فعالیت بدنی کاهش یافته است. در مجموع، عوامل فوق سبب افزایش شیوع بیماری‌های غیرواگیر و خطرات ناشی از آن شده است (141). چاقی بیش از یک احساس نگرانی و ناخوشایندی در حیطه زیبایی است. صرف‌نظر از نوع نگاه ما به چاقی به عنوان یک بیماری یا تنها به عنوان یک عامـل خطرآفرین، افراد مبتلا به اضافه‌وزن و چاقی با طیف وسیعی از بیماری‌ها و عوارض حاصله روبرو هستند که نیازمند اقـدامات تشخیـصی و درمـانی دقیـق و مبتنی بر شواهد علمی خواهند بود. تأثیر چاقی بر فعالیت‌های اجتماعی و شغلی و به طور کلی کیفیت زندگی نیز به نوبه خود بار اقتصادی-اجتماعی آن را می‌افزاید به طوری که بیش از 10 درصد هزینه‌های بهداشتی-درمانی را عوارض مستقیم و غیرمستقیم چاقی به خود اختصاص می‌دهد. امروزه چاقی به عنوان یک معضل اصلی نظام سلامت به موازات دیابت قندی همه‌گیری دوقلوی قرن بیست و یکم نام گرفته‌اند. به­طوری­که طی سـه دهـه گذشته شیوع چاقی در دنیا به دو برابر افزایش یافته است. 65 درصد جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که افزایش وزن و چـاقی بیش از کم وزنی باعث مرگ‌ومیر می‌گردند. سالانه حدود 8/2 میلیون نفر از افراد بالغ دنیا به علت چاقی دچار مرگ‌ومیر می‌شوند. بعـلاوه 44 درصـد بـار دیابت 23 درصد بار بیماری‌های ایسکمیک قلب و بین 7 تا 41 درصد بار برخی از سرطان‌ها به اضافه‌وزن و چاقی نسبت داده می‌شود (7). افزایش شیوع اضافه‌وزن و چاقی علاوه بر کشورهای صنعتی بسیاری از کشورهای با درآمد پایین و متوسط جهان را نیز با بار دوگانه بیماری‌ها روبـرو نموده است. درحالی­که، این کشورها هنوز گرفتار مشکلات بیماری‌های عفونی و سوءتغذیه می‌باشند شیوع عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر از جمله اضافه‌وزن و چاقی به خصوص در جمعیت شهرنشین این کشورها رو به افزایش است. افزایش روند چاقی در کودکان و نوجوانان نیـز از نگرانی‌های ویژه سلامت جامعه محسوب می‌گردد. عوارض متعدد پزشکی و روانی- اجتماعی چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان و بار سنگینی که از این بابت بر جامعه تحمیل می‎شود، بر اهمیت و ضرورت مدیریت و پیشگیری از آن را در سنین حساس تاکید می‌کند (66). شکل دهی و تغییر رفتار در دوران کودکی و نوجوانی به مراتب آسان‌تر از بزرگسالی است (136). علاوه بر این با توجه به امکان تماس مستمر و منظم با نوجوانان در محیط‌های آموزشی، مدارس می‌توانند نقش فعال و موثری را در ارتقای سلامت آنها بازی کنند. آموزش‌هایی که هدف آنها پیشگیری از رفتارهای پرخطر و عادات ناسالم در زندگی در سال‌های ابتدایی زندگی است، باید بر یادگیری سبک زندگی سالم تاکید کنند؛ زیرا سبک زندگی ناسالم زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات است (80). 1-2- بیان مسئله سال‌ها قبل، چاقی به عنوان یک بیماری برای سنین میان‌سالی مطرح بود، ولی اخیراً شیوع چاقی در کودکان و در سنین مدرسه نیز سیر پیش‌رونده‌ای یافته است (49). چاقی یک پدیده چند عاملی است که از تعامل چندین عامل پیچیده از جمله وراثت و اجزاء رفتاری به ویژه فعالیت بدنی و رژیم غذایی به وجود می‌آید که تحت تأثیر زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و محیطی قرار دارد (37). این دو عادت مربوط به سبک زندگی علاوه بر چاقی به عنوان مهم‌ترین عوامل خطر برای چندین بیماری مزمن مانند دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی و غیره شناخته می‌شوند (135). مطالعات نشان داده‌اند که چاقی در کودکی و نوجوانی با خطر بالای چاقی در بزرگ‌سالی همراه می‌باشد که بخشی از این اتفاق ممکن است ناشی از تداوم رفتارهای ناسالم مربوط به سبک زندگی مانند رژیم غذایی نامناسب، فقدان فعالیت بدنی و افزایش رفتارهای کم تحرک تا بزرگ‌سالی باشد (131). افزایش شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان نتیجه عدم تعادل بین انرژی دریافتی و هزینه انرژی می‌باشد (79). طی دهه‌های گذشته هزینه انرژی در کودکان کاهش پیدا کرده است (130) و الگوی فعالیت بدنی در نوجوانان نیز تغییر کرده است که در نتیجه­ی افزایش زمان صرف شده برای تماشای تلویزیون، ظهور بازی‌های ویدئویی و اینترنت و همچنین کاهش مدت زمان برای فعالیت بدنی در مدارس و جوامع می‌باشد (53). تغییر در جهت اصلاح این‌گونه رفتارهای قابل تعدیل که از دوران کودکی آغاز می‌شود می‌تواند نقش بالقوه ای در کاهش چاقی اپیدمیک و آثار حمایتی سالم طولانی مدت و کوتاه مدت مهمی داشته باشد؛ بنابراین پیشگیری چاقی و بهبود عادات مرتبط به سبک زندگی سالم در کودکان در اولویت بالایی قرار دارد (97). از سوی دیگر، بهبود آمادگی جسمانی یک الویت سلامت عمومی برای کاهش شیوع قابل‌توجه و در حال افزایش بیماری‌های مرتبط با سبک زندگی در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته می‌باشد. از آن جا که فعالیت بدنی عامل مهمی در کنترل توده‌ی بدن می‌باشد، تمایل زیادی برای بررسی ارتباط بین فعالیت بدنی و ترکیب بدنی کودکان و نوجوانان و همچنیـن اهمیت فعالیت بدنی در حفظ سلامت و بهزیستی وجـود دارد (108). ایران کشـوری است با جمعیت‌های شهری گسترده و به مانند بیشتر کشورهایی که درگیر تغییرات سریع اقتصادی و جمعیت‌شناسی است (45)، بیماری‌های غیرواگیر به ویژه بیماری‌های قلبی-عروقی دلیل اصلی مرگ‌ومیر در ایران می‌باشد (21). میزان شیوع فزاینده‌ی چاقی در دوران کودکی، نیاز به شناسایی کودکان در معرض خطر برای انجام مداخله‌های پیشگیرانه را ضروری می‌سازد. بر اساس گزارش سازمان ملی سلامتی و تغذیه‌ی آمریکا[3] (NHANES)، شیوع اضافه‌وزن در بین کودکان 6 تـا 13 ساله از 7 به 11 درصد و در نوجوانان 11 تا 19 ساله از 5 به 11 درصد افزایش یافته است. در بیشتر گزارش‌های تحقیقی، چاقی و اضافه‌وزن بر اساس صدک­های 85 و 95 شاخص توده‌ی بدنی[4] (BMI) بر اساس سن و جنس در نظر گرفته شده است (سازمان جهانی سلامت، 2005). در تحقیق دیگری شیوع اضافه‌وزن در نوجوانان 19-12 ساله 5/15 درصد و برای کودکان 11-6 ساله 3/15 درصد بود (71). در کودکانی که با افراد بالغ زندگی می‌کنند به همان اندازه که شیوع چاقی در میان بالغین افزایش می‌یابد، در چاقی آن‌ها نیز تأثیر دارد (120). در دو دهه‌ی اخیر به طور مشخص اضافه‌وزن و چاقی در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه رو به افزایش است (67). ایران همچون بسیاری از کشورهای در حال توسعه، شاهد تجربه‌ی اپیدمی جهانی چاقی و عوارض ناشی از آن است (45). در کشور ما نیز گزارش‌هایی هر چند محدود در زمینه‌ی شیوع چاقی و اضافه‌وزن در کودکان و نوجوانان ارائه شده است. بر اساس گزارش افشین پور، شیوع چاقی دانش‌آموزان پسر و دختر 11-6 ساله‌ی همدانی 6/5 درصد بود. مظفری نیز تحقیقی را روی 463 دانش‌آموز ابتدایی یزد به منظور تعیین شیوع چاقی انجام داد و شیوع چاقی در دانش‌آموزان پسر را 3/4 درصد گزارش کرد (15). کم ترین میزان شیوع اضافه وزن و چاقی کودکان ایرانی در شهرهای زاهدان و شهرکرد به ترتیب1/3، 6/0 و2/6، 3/2 درصد گزارش شده است. شیوع چاقی در کودکان 5 تا 10 ساله شهر تهران 5/4 درصد، کودکان 6 تا 14 ساله شهر شیراز 6 درصد و نوجوانان 6 تا 14 یزد 20 درصد گزارش شده است (82). در شهر رشت، میزان شیوع اضافه وزن 8/18 درصد و میزان شیوع چاقی 4/7 درصد گزارش شده است (65). با توجه به شیوع بالای اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان دانش­آموز شهر رشت، لزوم درک عوامل مرتبط با چاقی و اضافه وزن ضروری به نظر می­رسد. از این رو، در پژوهش حاضر تلاش می­کنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که چه ارتباطی بین آمادگی جسمانی با شاخص توده­ی بدن و محیط کمر در پسران دانش­آموز 8 تا 10 ساله دارد.  1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش آنچه زیربنای تمام فعالیت‌های حرکتی انسان را تشکیل می‌دهد میزان آمادگی جسمانی بدن است. داشتن آمادگی جسمانی مناسب نه تنها در انجام حرکات بنیادی ما را یاری می‌کند، بلکه در یادگیری مهارت‌های حرکتی نیز مؤثر است. آمادگی جسمانی را می‌توان بر حسب آمادگی جسمانی مرتبط با سلامتی و آمادگی جسمانی مرتبط با اجرا تعریف کرد. آمادگی جسمانی یک کمیت همگن چندبعدی است که از تولد تا مرگ تحت تأثیر فعالیت‌های جسمانی مختلف توسعه می‌یابد و شدیداً بیماری و عدم فعالیت را محدود می‌کند (12). آمادگی جسمانی وابسته به سلامت بدین معناست که سیستم­های اصلی بدن سالم هستند و مؤثر عمل می‌کنند، بنابراین فرد قادر است در کارهای شدید و در فعالیت‌های اوقات فراغت شرکت کند و روشی مؤثر برای کاهش چندین عامل خطرزا که با بیماری‌های قلبی-عروقی، چاقی، دیابت و کمردرد مرتبط‌اند، به­شمار می­رود (12). آمادگی جسمانی وابسته به اجرا با اجرای مهارت‌های حرکتی مرتبط است و اجزای آن عبارت است از تعادل، سرعت، چابکی، هماهنگی، توان و زمان عکس‌العمل (5). تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تمرینات مناسب و مستمر موجب بهبود و افزایش میزان قدرت، استقامت عضلانی، استقامت قلبی-تنفسی، انعطاف‌پذیری و همچنین سبب تناسب اندام و کاهش چربی‌های بدن می‌شود و حذف و کنار گذاشتن آن به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی، اندام‌های حیاتی را دچار ضعف و ناتوانی، ناکارآمدی، محدودیت حرکتی و خستگی زودرس می‌نماید (13). در این زمینه دانشمندان معتقدند که محروم بودن کودکان و نوجوانان از آمادگی جسمانی که نتیجه مستقیم عدم فعالیت‌های جسمانی و بی‌تحرکی است نه تنها منجر به تقلیل نیروی عضلانی، سستی و رخوت، کاهش و محدود شدن ظرفیت کار جسمانی و ذهنی می‌شود، بلکه رشد و نمو آن‌ها را مختل ساخته و آن‌ها را مستعد چاقی مفرط و آماده ابتلا به انواع مختلف بیماری‌های جسمی و روانی از جمله حملات قلبی می‌کند (49). گشتل[5] (1982) معتقد است که مردم به دو دلیل عمده به آمادگی جسمانی نیاز دارند: اول، تمرینات و فعالیت منظم ورزشی موجب افزایش کارایی و سلامت دستگاه قلبی-تنفسی و عضلانی می‌شود و دوم، آمادگی جسمانی ظرفیت انسان را به بهره مندی کامل از مواهب زندگی افزایش می‌دهد (12).