وبلاگ

مکتب «وابستگی» از دل نقد مکتب «نوسازی» کلاسیک و نو و به عنوان صدایی از «پیرامون» متولد شد. در مقابل نوسازی که دلایل عقب ماندگی را «درونی» معرفی می کرد، مکتب وابستگی این دلایل را «بیرونی» دانست. این رهیافت نیز درپی تجارب ناموفق و اثبات ناکارآمدیها در پاسخ به نقدهای متنوع به تجدید نظرهای وسیعی تن داد و به این ترتیب مکتب «وابستگی نو» به وجود آمد.

رهیافت «مارکسیسم کلاسیک» با مدنظر قـــراردادن فـرضیه «تکامل» حتی برخی از جنبه های استعمار را مثبت تلقی می کرد. «نومارکسیست ها» با نقد بخشی از میراث مارکسیسم، سعی کردند که باتوجه به واقعیتها قرائتی روزآمد از این اندیشه عرضه کنند.

بنابراین، مکتب نوسازی، وابستگی و مارکسیسم عمده ترین رهیافتهای توسعه درجهان سوم بوده اند. در این مکتبها اغلب با نگاهی اقتصادی به فرایند توسعه، فرهنگ و سیاست عملاً مــــورد غفلت قرارگرفته بود. این نظریه پردازیها طوری صورت گرفته بود که فراموش شده بزرگ آن انسان بود، حال آنکه توسعه به نام او آغاز شده بود.

درحال حاضر، مفروضات کهن در برابر تجارب کشورها و نیز ظهور تحولات فکری و اجتماعی جدید رنگ باخته اند. «توسعه پایدار» درجهان متحول کنونی، با نگاهی به قرن بیست و یکم تولد یافته و در این مناظره اقتصاد، سیاست، فرهنگ، محیط زیست، امنیت، آموزش، بهداشت، اخــلاق و غیره در کنار هم موردتوجه قرار گرفته اند. «توسعه پایدار» انسان محور است و باتوجه به گستردگی مباحث و قابلیتهای بسیار آن به سرعت به مهمترین مناظره کنونی و نیز یکی از مهمترین چالشهای قرن بیست و یکم تبدیل شده است.

توسعه پایدار گستره نوینی است که در واپسین سالهای قرن بیست و یکم فراراه بشر گشوده شد و از آن رو که انسان را محور و بقای عزتمند او را هدف قرار داده بود، به زودی فراگیر شد و بر دلها نشست.

در گذشته، انسانها، شاید به غریزه، دریافته بودند که رمز بقای آنها درگرو هماهنگی با طبیعت است و آموخته بودند که زوال طبیعت زوال آنهاست. لیکن در یکی دو قرن اخیر، با اوج گیری توانائیهای ابزاری بشر، تعـادل زیست محیطی قرون گذشته به زیان طبیعت برهم خورد. لطمات وارده بر طبیعت در این دوران ابعاد گسترده و غیرقابل جبرانی یافت و در ربع آخر قرن بیستم به یک معنا از مرز فاجعه نیز گذشت. جهان سوم که قرار بود درنتیجه «مراحل تــوسعه» به رشد، رفاه و آزادی نائل شود، آشفته تـــر از پیش، گرفتار در فقر، نابرابری، بی عدالتی و عقب ماندگی شد و اوضاع به مراتب شکننده تر و نابسامان تر از گذشته شد.

توسعه پایدار عرصه نوینی است که همزمان هم سیاست و فرهنگ را موردتوجه قرار می دهد و هم بر رونق اقتصاد و تجارت و صنعت تاکید می ورزد. هم از محیط زیست و همزیستی با طبیعت حمایت می کند و هم از حقوق برابر انسانها، هم به مسائل داخلی کشورها می پردازد و هم به مسائل بین المللی. واقعیت این است که پایداری درسبز فایل تبدیل به معیار شده است. زبان جدیدی در گستره این مناظره درحال تولد است که ظرفیتها، توانمندیها و راهکارهای متفاوتی را عرضه می کند. زبانی که از ضروری ترین نیازهای بشر منشأ گرفته است. همین مساله موجب شد این پژوهش به بررسی این موضوع بپردازد. در این فصل به طرح تحقیق که شامل اهمیت و بیان موضوع تحقیق و همچنین ضرورت تحقیق و سوال تحقیق و در نهایت قلمرو تحقیق و در نهایت تعاریف عملیاتی و نظری پرداخته خواهد شد.

2-1- بیان مسأله

فولاد یکی از مهم ترین صنایع در جهان بوده، بیشترین قابلیت بازیابی را داشته و خواص فیزیکی و شیمیایی متنوع و گاه منحصر به فرد، آن را به شاخص ترین ماده ی مهندسی تبدیل کرده است. فولاد تا زمانی که آسیبی به محیط زیست وارد نکند، نقش بسیار تاثیر گذاری در توسعه­ی پایدار جهان، از راه افزایش کیفیت سطح زندگی مردم دارد و با توجه به اینکه صنایع تولید آهن و فولاد منبع ایجاد و انتشار آلاینده های جامد، مایع و گازی به محیط زیست اند، لذا در این تحقیق به ارزیابی شاخص های توسعه پایدار صنعت فولاد پرداخته می­شود که این شاخصها در سه بعد اصلی اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی می­باشند از آنجا که شاخص­های گوناگونی جهت توسعه ی پایدار وجود دارند به طوری که جولازاده در کتاب «مرجع فولاد 1390 » به بررسی حدود 776 شاخص پایداری صنعت فولاد پرداخته است، لذا در این تحقیق یازده مورد از شاخص­هایی که موسسه بین المللی آهن و فولاد (IISI) در سال 2003 میلادی به عنوان شاخص­های پایداری صنایع تولید آهن و فولاد برای ارزیابی عملکرد این صنایع معرفی کرد که شامل موارد زیر است بررسی می­شود.

شاخص اقتصادی در چهار بعد به صورت زیر معرفی شود :

هزینه سرمایه گذاری برای فرایندها و محصولات نو(درصد درآمد در سال)
سود ناخالص   عملیات(درصد در آمد در سال)
بازدهی سرمایه در گردش(درصد سرمایه در گردش در سال)
ارزش افزوده (درصد درآمد در سال)
شاخص زیست محیطی در پنج بعد به صورت زیر معرفی شد :

شدت مصرف انرژی(گیگا ژول به ازای تن فولاد خام)
شدت انتشار گازهای گلخانه ای(گازکربنیک به ازای تن فولاد خام)
بهره وری مواد اولیه(درصد در سال)
بازگشت فولاد (درصد فولاد)
سیستمهای مدیریت زیست(باز گردانده شده در سال)
شاخص اجتماعی در دوبعد به صورت زیر معرفی شد :

آموزش نیروی انسانی (روز آموزش به ازاء کارگر در سال)
مدت زمانهای هدر رفته(به ازاء یک میلیون ساعت کاری)
اما با توجه به تعریف توسعه­ی پایدار (توسعه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای حداكثرسازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب به توانایی نسلهای آتی برای برآوردن نیازهایشان می­باشد) و با توجه به شرایط کشور در این تحقیق برای ارزیابی دقیق تر، علاوه بر اصول یازده گانه توسعه ی پایدار، سه گزینه اساسی دیگر که در سالهای اخیر صنایع کشور ما را تحت تاثیر فراوان قرارداده است بررسی می­گردد که شامل:

1) قیمت سوخت مصرفی به ازای تن فولاد خام ( زیرا 15‌درصد از قیمت محصولات فولادی مربوط به مقدار مصرف انرژی است، و با توجه به حذف یارانه های حامل های انرژی در سال های اخیر و از آنجا که قیمت نفت بر قیمت فولاد بطور مستقیم تاثیرگذار می­باشد لذا جهت ادامه رقابت در بازار، بررسی این مورد ضروری است.)

2)میزان آب مصرف شده بر حسب متر مکعب برای هر تن فولاد خام (از آنجا که از مهمترین شاخص های ایران مرکزی و استان اصفهان در حال حاضر همین موضوع آب است و متاسفانه حدود 52 درصد از طرح های فولادی در مناطقی جانمایی شده که با کمبود آب روبرو است انتظار می­رفت هر برنامه ریزی در این ناحیه مطابق با خصوصیات سرزمین بوده و نیاز آبی به عنوان یکی از مهمترین مولفه ها مورد توجه باشد. لذا با توجه به کمبود آب و خشکسالی های منطقه­ای باید مشخص شود که مقدار واقعی آب مورد نیاز هر کارخانه چقدر و منبع تامین آب این کارخانه ها کجاست؟ و باید در نظر داشت که متوسط بارندگی در کشور ما حدود 250 میلی متر است؛ در حالی که این رقم در دنیا به بیش از 800 میلی متر می‌رسد. )

3)­افزایش قیمت ارز به ازای درصد درآمد درسال(در سال های اخیر بانک مرکزی با راه اندازی اتاق مبادلات ارزی سعی در کنترل نرخ ارز داشت، اما با راه اندازی این اتاق نه