وبلاگ

1.3.3 تلفن همراه 14 1.3.4 شبكه های موبایلی 14 1.3.5 دین ودینداری (متغییر وابسته) 15 1.3.6 دینداری 15 2. ادبیات پژوهش 17 2.1 مبانی نظری پژوهش…. 17 2.2 پیشینه تحقیق.. 23 2.3 نتیجه گیری بخش مبانی نظری.. 25 2.4 چارجوب نظری تحقیق.. 26 2.5 نظریه ساخت بندی گیدنز. 26 2.5.1 نظریه جامعه شبکه ای کاستلز. 27 2.5.2 نظریه استفاده و خشنودی.. 28 3. روش انجام کار……………… 1.3.3 تلفن همراه 14 1.3.4 شبكه های موبایلی 14 1.3.5 دین ودینداری (متغییر وابسته) 15 1.3.6 دینداری 15 2. ادبیات پژوهش 17 2.1 مبانی نظری پژوهش…. 17 2.2 پیشینه تحقیق.. 23 2.3 نتیجه گیری بخش مبانی نظری.. 25 2.4 چارجوب نظری تحقیق.. 26 2.5 نظریه ساخت بندی گیدنز. 26 2.5.1 نظریه جامعه شبکه ای کاستلز. 27 2.5.2 نظریه استفاده و خشنودی.. 28 3. روش انجام کار……………………………… 31 3.1 شمای تحقیق.. 31 3.2 فرضیه ها 32 3.3 روش تحقیق.. 32 3.4 روایی و پایایی تحقیق.. 32 3.5 جامعه آماری.. 33 3.6 واحد نمونه گیری.. 33 3.7 واحد آماری.. 33 3.8 روش نمونه گیری.. 33 3.9 رویه جمع آوری اطلاعات.. .. .. 30 4. تحلیل و توصیف یافته های تحقیق………………………………36 4.1 مقدمه. .. 36 4.1.1 توصیف یافته‌ها 36 4.1.2 آمار توصیفی.. 37 4.1.3 بررسی ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی‌ها 37 4.1.4 بررسی متغیرهای تحقیق وابعاد آن . 34 4.1.5 رابطه متغیرهای زمینه ای با دینداری و حضور در شبکه های اجتماعی موبایلی.. ..38 4.1.6 جدول فراوانی توصیف واستنباط سؤالات پرسشنامه. 43 4.1.7 بررسی نرمال بودن.. 116 4.1.8 آزمون فرضیه های پژوهش…. 117 4.1.9 رابطه متغیرهای زمینه ای با دینداری و حضور در شبکه های اجتماعی موبایلی.. 123 4.1.10 رگرسیون خطی فرضیه‌ها 124 4.1.11 جمع بندی ونتیجه گیری.. 126 4.1.12 جمع بندی توصیف‌ها 127 4.1.13 جمع بندی تحلیل یافته‌ها 130 5. نتیجه گیری ومنابع…………………………………….137 5.1 نتیجه گیری كلی.. 137 5.2 پیشنهادات.. 140 5.3 منابع وماخذ. 141 5.4 پیوست‌ها 148 5.4.1 پرسشنامه. 148 5.4.2 فرمول برآورد حجم نمونه کوکران.. 148 4.1 مقدمه…………….. 36 4.1.1 توصیف یافته‌ها …………………………36 4.1.2 آمار توصیفی.. …………………………37 4.1.3 بررسی ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی‌ها …………………………37 جدول (4-1-1) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس….. 37 جدول (4-1-2) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مقطع تحصیلی… 38 جدول (4-1-3) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب محل سكونت…. 39 جدول (4-1-4) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میانگین سن… 40 جدول (4-1-5) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه كار. 41 جدول (4-1-6) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت درآمد.. 42 4.1.4 جدول توصیف یافته ها ……………………… 43 جدول (4-1-8) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان توکل به خدا 43 جدول (4-1-9) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان علاقه به دین اسلام. 44 جدول (4-1-10) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب افتخار به مسلمان بودن.. 44 جدول (4-1-11) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان لذت از انجام فرایض دینی… 45 جدول (4-1-12) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان شرکت در نماز جماعت…. 45 جدول (4-1-13) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب علاقه به انتخاب نامهای اسلامی… 46 جدول (4-1-14) توزیع فراوانی برحسب میزان شرکت در مراسم مذهبی… 46 جدول (4-1-15) توزیع فراوانی پاسخ گویان برحسب روزه گرفتن در ماه رمضان.. 47 جدول (4-1-16) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تحت تأثیر تصاویر دینی و مذهبی ماهواره و اینترنت…. 47 جدول (4-1- 17) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان شرکت در نماز جمعه. 48 جدول (4-1- 18) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب انجام اعمال دینی بوسیله شبکه های اجتماعی موبایلی… 48 جدول (4-1- 19) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان آرامش قلبی پس از مناجات با خدا 49 جدول (4-1- 20) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب عضویت در شبکه های اجتماعی موبایلی… 49 جدول (4-1- 21) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان استفاده روزانه از شبکه های اجتماعی موبایلی… 50 جدول (4-1- 22) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب راهنمای حضور درشبكه های اجتماعی موبایلی… 50 جدول (4-1- 23) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب حضور با مشخصات واقعی در شبكه های اجتماعی موبایلی… 51 جدول (4-1- 24) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب اطلاع از اخبارروز در شبکه های اجتماعی… 51 جدول (4-1- 25) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب در ارتباط بودن بادوستان در شبکه های اجتماعی… 52 جدول (4-1- 26) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب پیدا كردن دوستان جدید در شبکه های اجتماعی… 52 جدول (4-1- 27) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تفریح و سرگرمی در شبکه های اجتماعی… 53 جدول (4-1- 30) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب باورهای دوستان در شبکه های اجتماعی… 54 جدول (4-1- 31) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان اعتماد به اطلاعات درتکنولوژی درشبکه های اجتماعی موبایلی… 55 جدول (4- 1-33) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تأثیر فناوری در تغییر هویت وارزشهای معنوی… 56 جدول (4-1- 34) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان واقعی بودن محتوای شبكه های اجتماعی… 56 جدول (4-1- 35) توزیع فراوانی پاسخ گویان برحسب ارزان ودردسترس بودن شبکه های اجتماعی موبایلی… 57 جدول (4-1- 36) توزیع فراوانی برحسب تأثیر شبكه های اجتماعی بردینداری كاربران.. 57 جدول (4-2-37) رابطه بین میزان اعتقادات دینی و ارزیابی پاسخگویان در استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی… 58 2.4 تحلیل یافته ها 58 آزمون کای اسکور. 58 جدول (4-2-38) رابطه بین میزان توکل به خدا و ازریابی پاسخگویان از استفاده شبکه های اجتماعی موبایلی درمیزان دینداری…. 60 آزمون کای اسکور. 60 جدول (4-2-41) رابطه بین میزان لذت از انجام فرایض دینی و ارزیابی پاسخگویان از نقش شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری……………………………………………………………………………………………………. 66. جدول (4-2-43) رابطه بین میزان انتخاب نام های اسلامی برای فرزندان و ارزیابی پاسخگویان از نقش شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری……….. 70 جدول (4-2-44) رابطه بین میزان شرکت در مراسم مذهبی و استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در. 72 آزمون کای اسکور. 72 جدول (4-2-45) رابطه بین میزان روزه گرفتن و استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری… 74 آزمون کای اسکور. 74 جدول (4-2-46) رابطه بین میزان تأثیر تصاویر ماهواره واینترنت و ارزیابی پاسخ گویان ازاستفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری…….. 76 آزمون کای اسکور. 76 جدول (4-2- 47) رابطه بین میزان آرامش قلبی پس از مناجات باخدا و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های موبایلی در میزان دینداری…. 78 آزمون کای اسکور. 78 جدول (4-2- 48) رابطه بین میزان شركت در نمازجمعه و ارزیابی پاسخگویان در استفاده از شبکه های موبایلی در میزان دینداری… 80 آزمون کای اسکور. 80 جدول (4-2- 49) رابطه بین میزان انجام اعمال دینی و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های موبایلی در میزان دینداری… 82 آزمون کای اسکور. 82 جدول (4-2-50) رابطه بین عضویت در شبکه های اجتماعی موبایلی وارزیابی پاسخگویان از نقش شبکه. 84 آزمون کای اسکور. 84 جدول (4-2- 51) رابطه بین راهنمای حضورکاربران در شبکه و ارزیابی پاسخگویان از استفاده کنندگان از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری 86 آزمون کای اسکور. 86 جدول (4-2- 52) رابطه بین مشخصات واقعی و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری……. 88 آزمون کای اسکور. 88 جدول (4-2- 54) رابطه بین ارتباط با دوستان در شبکه وارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری90 آزمون کای اسکور. ..90 جدول (4-2-55) رابطه بین اطلاع از اخبار روز بوسیله شبکه های اجتماعی و ارزیابی پاسخگویان در میزان دینداری… ..92 آزمون کای اسکور. ..92 جدول (4-2- 57) رابطه بین آشنایی با عقاید دیگران دربوسیله شبکه های اجتماعی ومیزان دینداری… …96 آزمون کای اسکور. …96 جدول (4-2- 58) رابطه بین تفریح و سرگرمی در شبکه های اجتماعی ومیزان دینداری… ..98 آزمون کای اسکور. ..98 جدول (4-2- 59) رابطه بین میزان تغییرات در رفتار فرد بوسیله شبکه های اجتماعی در میزان دینداری… 100 آزمون کای اسکور. 100 جدول (4-2- 60) رابطه بین تأیید باروهای افراد در شبكه های اجتماهی توسط دوستان مجازی با میزان دینداری… 102 آزمون کای اسکور. 102 جدول (4-2- 61) رابطه بین اعتماد به تكنولوژی و ارزیابی پاسخگویان استفاده كنندگان شبكه های اجتماعی موبایلی با میزان دینداری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..101 آزمون کای اسکور. 100 جدول (4-2-62) رابطه بین میزان مشاركت در شبكه های اجتماعی و میزان دینداری… 106 آزمون کای اسکور. 106 آزمون کای اسکور. 108 جدول (4-2- 64) رابطه بین میزان اعتماد به محتوای شبكه های اجتماعی و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبكه های اجتماعی در میزان دینداری……….. 110 آزمون کای اسکور. 110 جدول (4-2- 65) رابطه بین تأثیر فناوری در تغییر هویت و ارزش‌های دینی و ارزیابی پاسخگویان در استفاده از شبكه های اجتماعی در میزان دینداری…….. 112 آزمون کای اسکور. 112 جدول (4-2- 66) رابطه بین تأثیر شبكه های اجتماعی موبایلی برمیزان دینداری كاربران.. 114 آزمون کای اسکور. 114 جدول شماره (4-2-67): بررسی وضعیت نرمال بودن متغیرها 116 4.1.5 آزمون فرضیه های پژوهش……………………………………………………………………………………… 117 جدول (4-2- 68) نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه اول.. 117 جدول (4-2-69) آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی فرضیه اول.. 118 جدول (4-2- 70) نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه دوم. 119 جدول (4-2-71) آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی فرضیه دوم تحقیق… 120 جدول (4-2-73) آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی رابطه واقعی بودن مشخصات کاربران و میزان دینداری… 122 جدول (4-2- 74) نتایج تجزیه وتحلیل شاخص های متغیر مستقل و وابسته. 122 جدول (4-2-75) آزمون همبستگی اسپیرمن… 123 جدول 4.1.6 رابطه متغیرهای زمینه ای با دینداری و حضور در شبکه های اجتماعی موبایلی… …………………………….123 جدول (4-2-76) رابطه متغیرهای وابسته با میزان دینداری و شبکه های اجتماعی………………………………………………124 جدول4.1.7 رگرسیون خطی فرضیه‌ها ……………………. ……..124 جدول (4-2- 77) ضرایب بتا و سطح معناداری بین مؤلفه های شبکه اجتماعی موبایل و دینداری…………………………… 125 جدول 4.1.8 جمع بندی ونتیجه گیری . …………………………..126 4.1.9 جمع بندی توصیف‌ها …………………………….127 4.1.10 جمع بندی تحلیل یافته‌ها ……………………………130 5. نتیجه گیری ومنابع………………………………………………………………………………………………………137 5.1 نتیجه گیری كلی…………………………………………………………………………………………………………..137 5.2 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..140 5.3 منابع وماخذ ………………………………………………………………………………………………………………………141 5.4 پیوست‌ها 148 5.4.1 فرمول برآورد حجم نمونه کوکران.. ………………………148 5.4.2 پرسشنامه. ……………………..14 چکیده با ورود وگسترش شبکه های اجتماعی موبایلی زمینه ارتباط بیشتر افراد در نقاط مختلف دنیا ایجاد شده است ازآنجائی که اطلاعات دقیقی از استفاده کاربران از این شبکه‌ها مشخص نیست. این پژوهش با هدف تأثیر استفاده از شبكه های اجتماعی موبایل محور ورابطه آن با میزان دینداری از دیدگاه كارمندان سازمان حفاظت محیط زیست كشور انجام گرفته و درصدد پاسخگویی به این سؤال است كه آیا شبكه های اجتماعی موبایلی به عنوان یك رسانه فرا نوین باتوجه به تغییر بستر شکل گیری وكاربردها متفاوت چقدر درارتباط با میزان دینداری افراد ایفای نقش می‌کند؟ جامعه آماری را كارمندان سازمان حفاظت محیط زیست كشور درسال 1393 تشكیل می‌دهد. روش نمونه گیری سیستماتیک با روش پیمایشی و تکنیک پرسشنامه از تعداد 250 نفر نظرسنجی به عمل آمده است. از نظریه های جامعه شبکه ای كاستلز، ساخت بندی گیدنز، استفاده وخشنودی كارتز دراین پژوهش مورداستفاده قرار گرفته است. نتایج این پژوهش بیانگر تأیید فرضیه ها می‌باشد. بین استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی بر میزان دینداری کارکنان رابطه وجود دارد. بدین معنا دیدگاه افراد و شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری آنان درحد متوسط تأثیر گذار می‌باشد. طبق مقدار بتای شاخص های مدت زمان حضور روزانه کاربران در شبکه، میزان استفاده از شبکه و واقعی بودن مشخصات کاربران معنادار شده است. این سه شاخص می‌تواند میزان تأثیر در دینداری را پیش بینی نماید، ضریب تعیین مدل که مقدار آن برابر است با 0.11 به معنای اینست که 0.11 از تغییرات در میزان دینداری توسط شاخص های مدت زمان حضور در شبکه، میزان استفاده از شبکه و واقعی بودن مشخصات کاربران به طور توأم تبیین می‌شود. و متغیر میزان استفاده از شبکه‌ها با بتای 42 درصد بیشتر از سایر متغیرهای مستقل بردینداری افراد تأثیر می‌گذارد جهت تأثیر آن هم منفی است. مقدمه درعصرارتباطات، فناوری و اینترنت جز لاینفک زندگی بشر شده است. روند افزایشی تعداد کاربران اینترنت توسعه ارتباطات،اطلاعات ازجمله شواهدی موجود در تاثیرگذاری سریع این پدیده ارتباطی درجهان امروز است (ابراهیمی،3:1379). اینترنت را باید بزرگ‌ترین سامانه ای دانست که تاکنون به دست بشر طراحی و اجرا گردیده است و ریشه این شبکه نخستین بار با عنوان شبکه‌های اجتماعی اینترنتی درقالب امروزی در سال ۱۹۶۰ در دانشگاه ایلی نویز در متحده امریکا مطرح شد. درسال ۱۹۹۷ نخستین سایت شبکه اجتماعی اینترنتی به آدرس sxDegrees.com “شش درجه”راه‌اندازی شد. كه به کاربرانش اجازه ایجاد پروفایل داد تا آن‌ها بتوانند لیستی از دوستانشان ایجاد کنند، البته موفق نشد و بعد از سه سال متوقف گردید (افتاده،5:1390). درهمین سال سایت شبکه اجتماعی فیس بوک مارک زاکربرگ،2004 درخوابگاه دانشگاه هارواد راه اندازی شد. هدف زاكربرگ ایجاد دسترسی آزاد به داده های اساسی تلفن همراه است. سایت البته قبل از این سایت‌ها های مانند(ملاقات و انجمن‌ها و شبكه همکلاسی‌ها) كه امكان ارتباط با دوستان را به كاربران می‌داند اما تنها سایتی كه این دو ویژگی را باهم داشت سایت شش درجه بود كه به عنوان اولین شبكه اجتماعی شناخته شد. این سایت با ارتقای امكانات كاربران زیادی جذب كرد اما بعد سال 2000 به علت استفاده نادرست كاربران مسدود شد (اكبری،4:1390). اگرپیدایش اینترنت را در پایان هزاره دوم مهم‌ترین رویداد تاریخ بشریت بدانیم، می‌توان ظهور شبکه های اجتماعی را از بزرگ‌ترین آثار این پدیده درآغاز هزاره سوم دانست. یک شبکه اجتماعی، مجموعه­ای از سرویس­های مبتنی بر وب است که این امکان را برای اشخاص فراهم می‌آورد که توصیفات عمومی یا خصوصی برای خود ایجاد کنند، یا دیگر اعضای شبکه ارتباط برقرار كرده، منابع خود رابا آن‌هابه اشتراک بگذارند (بوید وایسون،212:2007). تعامل در رسانه نوین از نوع تعامل بدون تقابل است. به بیان دیگر تقابل افراد در فضای مجازی، از نوع تقابل درمحیط فیزیكی نیست. این صورت از تعامل بین افراد ناآشنا و از راه دور رایج‌ترین نوع تعامل در فضای مجازی است (150،2005، Holme). شکل دهی به فرهنگ، هویت، باورها و ارزش‌های اجتماعی، اهمیت این پژوهش را در این زمینه افزایش می‌دهد. بسیاری ازنظریه پردازان ارتباطات، اینترنت و شبکه های اجتماعی را گامی مهم در پیشرفت کشورهای در حال توسعه قلمداد می‌کنند(شجاعی،116:1387). شبکه های اجتماعی پیشینه ای به قدمت حیات بشر و پیوندی آشکار با همزیستی انسان‌ها درکنار یکدیگر دارند. آنچه قابلیت شبکه های اجتماعی عصر کنونی را از گذشته متمایزمی سازد بسترشکل گیری شبکه های اجتماعی ومکانیزم های ارتباطات درونی آن‌ها است. این قابلیت‌ها، توانایی تغیر در معادلات سنتی قدرت را نصیب این شبکه‌ها نموده است(نجاتی حسینی،86:1392). به بیانی ساده تر شبکه های اجتماعی یك پدید نوین در فضای رسانه است که همه به صورت آزاد به آن دسترسی دارند. وبه تبادل اطلاعات می‌پردازند. درعصر شبکه‌ها زندگی می‌کنیم، زندگی ما با شبکه های اجتماعی پیوند خورده و ارتباطاتی در هم تنیده و به هم پیوسته تمامی حوزه‌ها، معانی و مفاهیم و به طور کلی همه چیز را تحت تأثیر قرار داده‌اند. کاستلز معتقداست جامعه تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی ورسانه‌هایی که به سوی شبکه‌ شدن پیش می‌رود. كه یكی از پیامد های مهم گسترش فناورهای اطلاعات وارتباطات نوین مبتنی بر فرهنگ‌هاست (كاستلز، مانوئل،28:1380). رسانه های این عصر ارزان، قابل انعطاف، در دسترس با سرعت بالا كه باعث گرایش شدید مخاطبان نسبت به آن‌ها شده است. این امر ناشی از مجموعه کارکردها و نقش‌هایی است که ابزارهای ارتباطی نوین برای مخاطبان به ارمغان آورده ‌است. به‌طور کلی در شبکه های اجتماعی فرد در دوره مدرنیته ازجا کنده می‌شود واضطراب‌های وی افزایش پیدا می‌کند. اینترنت نه تنها این وضع را متحول کرد بلکه به آن شدت بخشیده است (سلطانی فر،53:1389). همانگونه كه مك كوائیل یادآوری می‌کند، زمینه های اجتماعی در میزان نفوذو تغییرات ناشی از فناوری مؤثر است. اما مقاومت های اجتماعی و سیاسی كه در برابر نفوذ فناوری نوین انجام گرفته است به دلیل ویژگی های آن، چندان پایدار و مؤثر نبوده است و همچنین بر این باور است كه نیازی نیست كه یك جبرگرای فناوری باشیم تا اعتقاد پیداكنیم قالب فناوری متضمن یك وسیله، می‌تواند تاثیرات زیادی برمحتوا و دریافت آنچه مربوط به ارتباطات وآثار احتمالی‌اش بگذارد. فناوری ارتباطات لازمه‌اش كاربردها وقالب های بیانی وارائه انتخاب های نوین به كاربران است(مک کوائیل ،2007).” نرم افزارهای کاربردی گوشی های اندرویدی یک از فناوری های نوین جهانی که فلج کننده زندگی عادی انسانها شده است این فناوری باتمام جذابیت ها و قابلیت های چند کارکردی تاثیرات منفی مخرب در زندگی اجتماعی فرد وارد کرده است. هدف این شبکه ای موبایلی حفظ ارتباط کاربران در محیط نرم افزاری هاست. واین روابط همبستگی اجتماعی را مستحکم می کنند” ……………… 31 3.1 شمای تحقیق.. 31 3.2 فرضیه ها 32 3.3 روش تحقیق.. 32 3.4 روایی و پایایی تحقیق.. 32 3.5 جامعه آماری.. 33 3.6 واحد نمونه گیری.. 33 3.7 واحد آماری.. 33 3.8 روش نمونه گیری.. 33 3.9 رویه جمع آوری اطلاعات.. .. .. 30 4. تحلیل و توصیف یافته های تحقیق………………………………36 4.1 مقدمه. .. 36 4.1.1 توصیف یافته‌ها 36 4.1.2 آمار توصیفی.. 37 4.1.3 بررسی ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی‌ها 37 4.1.4 بررسی متغیرهای تحقیق وابعاد آن . 34 4.1.5 رابطه متغیرهای زمینه ای با دینداری و حضور در شبکه های اجتماعی موبایلی.. ..38 4.1.6 جدول فراوانی توصیف واستنباط سؤالات پرسشنامه. 43 4.1.7 بررسی نرمال بودن.. 116 4.1.8 آزمون فرضیه های پژوهش…. 117 4.1.9 رابطه متغیرهای زمینه ای با دینداری و حضور در شبکه های اجتماعی موبایلی.. 123 4.1.10 رگرسیون خطی فرضیه‌ها 124 4.1.11 جمع بندی ونتیجه گیری.. 126 4.1.12 جمع بندی توصیف‌ها 127 4.1.13 جمع بندی تحلیل یافته‌ها 130 5. نتیجه گیری ومنابع…………………………………….137 5.1 نتیجه گیری كلی.. 137 5.2 پیشنهادات.. 140 5.3 منابع وماخذ. 141 5.4 پیوست‌ها 148 5.4.1 پرسشنامه. 148 5.4.2 فرمول برآورد حجم نمونه کوکران.. 148 4.1 مقدمه…………….. 36 4.1.1 توصیف یافته‌ها …………………………36 4.1.2 آمار توصیفی.. …………………………37 4.1.3 بررسی ویژگی های جمعیت شناختی آزمودنی‌ها …………………………37 جدول (4-1-1) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس….. 37 جدول (4-1-2) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مقطع تحصیلی… 38 جدول (4-1-3) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب محل سكونت…. 39 جدول (4-1-4) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میانگین سن… 40 جدول (4-1-5) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه كار. 41 جدول (4-1-6) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت درآمد.. 42 4.1.4 جدول توصیف یافته ها ……………………… 43 جدول (4-1-8) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان توکل به خدا 43 جدول (4-1-9) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان علاقه به دین اسلام. 44 جدول (4-1-10) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب افتخار به مسلمان بودن.. 44 جدول (4-1-11) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان لذت از انجام فرایض دینی… 45 جدول (4-1-12) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان شرکت در نماز جماعت…. 45 جدول (4-1-13) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب علاقه به انتخاب نامهای اسلامی… 46 جدول (4-1-14) توزیع فراوانی برحسب میزان شرکت در مراسم مذهبی… 46 جدول (4-1-15) توزیع فراوانی پاسخ گویان برحسب روزه گرفتن در ماه رمضان.. 47 جدول (4-1-16) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تحت تأثیر تصاویر دینی و مذهبی ماهواره و اینترنت…. 47 جدول (4-1- 17) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان شرکت در نماز جمعه. 48 جدول (4-1- 18) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب انجام اعمال دینی بوسیله شبکه های اجتماعی موبایلی… 48 جدول (4-1- 19) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان آرامش قلبی پس از مناجات با خدا 49 جدول (4-1- 20) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب عضویت در شبکه های اجتماعی موبایلی… 49 جدول (4-1- 21) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان استفاده روزانه از شبکه های اجتماعی موبایلی… 50 جدول (4-1- 22) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب راهنمای حضور درشبكه های اجتماعی موبایلی… 50 جدول (4-1- 23) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب حضور با مشخصات واقعی در شبكه های اجتماعی موبایلی… 51 جدول (4-1- 24) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب اطلاع از اخبارروز در شبکه های اجتماعی… 51 جدول (4-1- 25) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب در ارتباط بودن بادوستان در شبکه های اجتماعی… 52 جدول (4-1- 26) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب پیدا كردن دوستان جدید در شبکه های اجتماعی… 52 جدول (4-1- 27) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تفریح و سرگرمی در شبکه های اجتماعی… 53 جدول (4-1- 30) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب باورهای دوستان در شبکه های اجتماعی… 54 جدول (4-1- 31) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان اعتماد به اطلاعات درتکنولوژی درشبکه های اجتماعی موبایلی… 55 جدول (4- 1-33) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تأثیر فناوری در تغییر هویت وارزشهای معنوی… 56 جدول (4-1- 34) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان واقعی بودن محتوای شبكه های اجتماعی… 56 جدول (4-1- 35) توزیع فراوانی پاسخ گویان برحسب ارزان ودردسترس بودن شبکه های اجتماعی موبایلی… 57 جدول (4-1- 36) توزیع فراوانی برحسب تأثیر شبكه های اجتماعی بردینداری كاربران.. 57 جدول (4-2-37) رابطه بین میزان اعتقادات دینی و ارزیابی پاسخگویان در استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی… 58 2.4 تحلیل یافته ها 58 آزمون کای اسکور. 58 جدول (4-2-38) رابطه بین میزان توکل به خدا و ازریابی پاسخگویان از استفاده شبکه های اجتماعی موبایلی درمیزان دینداری…. 60 آزمون کای اسکور. 60 جدول (4-2-41) رابطه بین میزان لذت از انجام فرایض دینی و ارزیابی پاسخگویان از نقش شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری……………………………………………………………………………………………………. 66. جدول (4-2-43) رابطه بین میزان انتخاب نام های اسلامی برای فرزندان و ارزیابی پاسخگویان از نقش شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری……….. 70 جدول (4-2-44) رابطه بین میزان شرکت در مراسم مذهبی و استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در. 72 آزمون کای اسکور. 72 جدول (4-2-45) رابطه بین میزان روزه گرفتن و استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری… 74 آزمون کای اسکور. 74 جدول (4-2-46) رابطه بین میزان تأثیر تصاویر ماهواره واینترنت و ارزیابی پاسخ گویان ازاستفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری…….. 76 آزمون کای اسکور. 76 جدول (4-2- 47) رابطه بین میزان آرامش قلبی پس از مناجات باخدا و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های موبایلی در میزان دینداری…. 78 آزمون کای اسکور. 78 جدول (4-2- 48) رابطه بین میزان شركت در نمازجمعه و ارزیابی پاسخگویان در استفاده از شبکه های موبایلی در میزان دینداری… 80 آزمون کای اسکور. 80 جدول (4-2- 49) رابطه بین میزان انجام اعمال دینی و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های موبایلی در میزان دینداری… 82 آزمون کای اسکور. 82 جدول (4-2-50) رابطه بین عضویت در شبکه های اجتماعی موبایلی وارزیابی پاسخگویان از نقش شبکه. 84 آزمون کای اسکور. 84 جدول (4-2- 51) رابطه بین راهنمای حضورکاربران در شبکه و ارزیابی پاسخگویان از استفاده کنندگان از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری 86 آزمون کای اسکور. 86 جدول (4-2- 52) رابطه بین مشخصات واقعی و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری……. 88 آزمون کای اسکور. 88 جدول (4-2- 54) رابطه بین ارتباط با دوستان در شبکه وارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری90 آزمون کای اسکور. ..90 جدول (4-2-55) رابطه بین اطلاع از اخبار روز بوسیله شبکه های اجتماعی و ارزیابی پاسخگویان در میزان دینداری… ..92 آزمون کای اسکور. ..92 جدول (4-2- 57) رابطه بین آشنایی با عقاید دیگران دربوسیله شبکه های اجتماعی ومیزان دینداری… …96 آزمون کای اسکور. …96 جدول (4-2- 58) رابطه بین تفریح و سرگرمی در شبکه های اجتماعی ومیزان دینداری… ..98 آزمون کای اسکور. ..98 جدول (4-2- 59) رابطه بین میزان تغییرات در رفتار فرد بوسیله شبکه های اجتماعی در میزان دینداری… 100 آزمون کای اسکور. 100 جدول (4-2- 60) رابطه بین تأیید باروهای افراد در شبكه های اجتماهی توسط دوستان مجازی با میزان دینداری… 102 آزمون کای اسکور. 102 جدول (4-2- 61) رابطه بین اعتماد به تكنولوژی و ارزیابی پاسخگویان استفاده كنندگان شبكه های اجتماعی موبایلی با میزان دینداری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..101 آزمون کای اسکور. 100 جدول (4-2-62) رابطه بین میزان مشاركت در شبكه های اجتماعی و میزان دینداری… 106 آزمون کای اسکور. 106 آزمون کای اسکور. 108 جدول (4-2- 64) رابطه بین میزان اعتماد به محتوای شبكه های اجتماعی و ارزیابی پاسخگویان دراستفاده از شبكه های اجتماعی در میزان دینداری……….. 110 آزمون کای اسکور. 110 جدول (4-2- 65) رابطه بین تأثیر فناوری در تغییر هویت و ارزش‌های دینی و ارزیابی پاسخگویان در استفاده از شبكه های اجتماعی در میزان دینداری…….. 112 آزمون کای اسکور. 112 جدول (4-2- 66) رابطه بین تأثیر شبكه های اجتماعی موبایلی برمیزان دینداری كاربران.. 114 آزمون کای اسکور. 114 جدول شماره (4-2-67): بررسی وضعیت نرمال بودن متغیرها 116 4.1.5 آزمون فرضیه های پژوهش……………………………………………………………………………………… 117 جدول (4-2- 68) نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه اول.. 117 جدول (4-2-69) آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی فرضیه اول.. 118 جدول (4-2- 70) نتایج تجزیه وتحلیل فرضیه دوم. 119 جدول (4-2-71) آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی فرضیه دوم تحقیق… 120 جدول (4-2-73) آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی رابطه واقعی بودن مشخصات کاربران و میزان دینداری… 122 جدول (4-2- 74) نتایج تجزیه وتحلیل شاخص های متغیر مستقل و وابسته. 122 جدول (4-2-75) آزمون همبستگی اسپیرمن… 123 جدول 4.1.6 رابطه متغیرهای زمینه ای با دینداری و حضور در شبکه های اجتماعی موبایلی… …………………………….123 جدول (4-2-76) رابطه متغیرهای وابسته با میزان دینداری و شبکه های اجتماعی………………………………………………124 جدول4.1.7 رگرسیون خطی فرضیه‌ها ……………………. ……..124 جدول (4-2- 77) ضرایب بتا و سطح معناداری بین مؤلفه های شبکه اجتماعی موبایل و دینداری…………………………… 125 جدول 4.1.8 جمع بندی ونتیجه گیری . …………………………..126 4.1.9 جمع بندی توصیف‌ها …………………………….127 4.1.10 جمع بندی تحلیل یافته‌ها ……………………………130 5. نتیجه گیری ومنابع………………………………………………………………………………………………………137 5.1 نتیجه گیری كلی…………………………………………………………………………………………………………..137 5.2 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..140 5.3 منابع وماخذ ………………………………………………………………………………………………………………………141 5.4 پیوست‌ها 148 5.4.1 فرمول برآورد حجم نمونه کوکران.. ………………………148 5.4.2 پرسشنامه. ……………………..14 چکیده با ورود وگسترش شبکه های اجتماعی موبایلی زمینه ارتباط بیشتر افراد در نقاط مختلف دنیا ایجاد شده است ازآنجائی که اطلاعات دقیقی از استفاده کاربران از این شبکه‌ها مشخص نیست. این پژوهش با هدف تأثیر استفاده از شبكه های اجتماعی موبایل محور ورابطه آن با میزان دینداری از دیدگاه كارمندان سازمان حفاظت محیط زیست كشور انجام گرفته و درصدد پاسخگویی به این سؤال است كه آیا شبكه های اجتماعی موبایلی به عنوان یك رسانه فرا نوین باتوجه به تغییر بستر شکل گیری وكاربردها متفاوت چقدر درارتباط با میزان دینداری افراد ایفای نقش می‌کند؟ جامعه آماری را كارمندان سازمان حفاظت محیط زیست كشور درسال 1393 تشكیل می‌دهد. روش نمونه گیری سیستماتیک با روش پیمایشی و تکنیک پرسشنامه از تعداد 250 نفر نظرسنجی به عمل آمده است. از نظریه های جامعه شبکه ای كاستلز، ساخت بندی گیدنز، استفاده وخشنودی كارتز دراین پژوهش مورداستفاده قرار گرفته است. نتایج این پژوهش بیانگر تأیید فرضیه ها می‌باشد. بین استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی بر میزان دینداری کارکنان رابطه وجود دارد. بدین معنا دیدگاه افراد و شبکه های اجتماعی موبایلی در میزان دینداری آنان درحد متوسط تأثیر گذار می‌باشد. طبق مقدار بتای شاخص های مدت زمان حضور روزانه کاربران در شبکه، میزان استفاده از شبکه و واقعی بودن مشخصات کاربران معنادار شده است. این سه شاخص می‌تواند میزان تأثیر در دینداری را پیش بینی نماید، ضریب تعیین مدل که مقدار آن برابر است با 0.11 به معنای اینست که 0.11 از تغییرات در میزان دینداری توسط شاخص های مدت زمان حضور در شبکه، میزان استفاده از شبکه و واقعی بودن مشخصات کاربران به طور توأم تبیین می‌شود. و متغیر میزان استفاده از شبکه‌ها با بتای 42 درصد بیشتر از سایر متغیرهای مستقل بردینداری افراد تأثیر می‌گذارد جهت تأثیر آن هم منفی است. مقدمه درعصرارتباطات، فناوری و اینترنت جز لاینفک زندگی بشر شده است. روند افزایشی تعداد کاربران اینترنت توسعه ارتباطات،اطلاعات ازجمله شواهدی موجود در تاثیرگذاری سریع این پدیده ارتباطی درجهان امروز است (ابراهیمی،3:1379). اینترنت را باید بزرگ‌ترین سامانه ای دانست که تاکنون به دست بشر طراحی و اجرا گردیده است و ریشه این شبکه نخستین بار با عنوان شبکه‌های اجتماعی اینترنتی درقالب امروزی در سال ۱۹۶۰ در دانشگاه ایلی نویز در متحده امریکا مطرح شد. درسال ۱۹۹۷ نخستین سایت شبکه اجتماعی اینترنتی به آدرس sxDegrees.com “شش درجه”راه‌اندازی شد. كه به کاربرانش اجازه ایجاد پروفایل داد تا آن‌ها بتوانند لیستی از دوستانشان ایجاد کنند، البته موفق نشد و بعد از سه سال متوقف گردید (افتاده،5:1390). درهمین سال سایت شبکه اجتماعی فیس بوک مارک زاکربرگ،2004 درخوابگاه دانشگاه هارواد راه اندازی شد. هدف زاكربرگ ایجاد دسترسی آزاد به داده های اساسی تلفن همراه است. سایت البته قبل از این سایت‌ها های مانند(ملاقات و انجمن‌ها و شبكه همکلاسی‌ها) كه امكان ارتباط با دوستان را به كاربران می‌داند اما تنها سایتی كه این دو ویژگی را باهم داشت سایت شش درجه بود كه به عنوان اولین شبكه اجتماعی شناخته شد. این سایت با ارتقای امكانات كاربران زیادی جذب كرد اما بعد سال 2000 به علت استفاده نادرست كاربران مسدود شد (اكبری،4:1390). اگرپیدایش اینترنت را در پایان هزاره دوم مهم‌ترین رویداد تاریخ بشریت بدانیم، می‌توان ظهور شبکه های اجتماعی را از بزرگ‌ترین آثار این پدیده درآغاز هزاره سوم دانست. یک شبکه اجتماعی، مجموعه­ای از سرویس­های مبتنی بر وب است که این امکان را برای اشخاص فراهم می‌آورد که توصیفات عمومی یا خصوصی برای خود ایجاد کنند، یا دیگر اعضای شبکه ارتباط برقرار كرده، منابع خود رابا آن‌هابه اشتراک بگذارند (بوید وایسون،212:2007). تعامل در رسانه نوین از نوع تعامل بدون تقابل است. به بیان دیگر تقابل افراد در فضای مجازی، از نوع تقابل درمحیط فیزیكی نیست. این صورت از تعامل بین افراد ناآشنا و از راه دور رایج‌ترین نوع تعامل در فضای مجازی است (150،2005، Holme). شکل دهی به فرهنگ، هویت، باورها و ارزش‌های اجتماعی، اهمیت این پژوهش را در این زمینه افزایش می‌دهد. بسیاری ازنظریه پردازان ارتباطات، اینترنت و شبکه های اجتماعی را گامی مهم در پیشرفت کشورهای در حال توسعه قلمداد می‌کنند(شجاعی،116:1387). شبکه های اجتماعی پیشینه ای به قدمت حیات بشر و پیوندی آشکار با همزیستی انسان‌ها درکنار یکدیگر دارند. آنچه قابلیت شبکه های اجتماعی عصر کنونی را از گذشته متمایزمی سازد بسترشکل گیری شبکه های اجتماعی ومکانیزم های ارتباطات درونی آن‌ها است. این قابلیت‌ها، توانایی تغیر در معادلات سنتی قدرت را نصیب این شبکه‌ها نموده است(نجاتی حسینی،86:1392). به بیانی ساده تر شبکه های اجتماعی یك پدید نوین در فضای رسانه است که همه به صورت آزاد به آن دسترسی دارند. وبه تبادل اطلاعات می‌پردازند. درعصر شبکه‌ها زندگی می‌کنیم، زندگی ما با شبکه های اجتماعی پیوند خورده و ارتباطاتی در هم تنیده و به هم پیوسته تمامی حوزه‌ها، معانی و مفاهیم و به طور کلی همه چیز را تحت تأثیر قرار داده‌اند. کاستلز معتقداست جامعه تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی ورسانه‌هایی که به سوی شبکه‌ شدن پیش می‌رود. كه یكی از پیامد های مهم گسترش فناورهای اطلاعات وارتباطات نوین مبتنی بر فرهنگ‌هاست (كاستلز، مانوئل،28:1380). رسانه های این عصر ارزان، قابل انعطاف، در دسترس با سرعت بالا كه باعث گرایش شدید مخاطبان نسبت به آن‌ها شده است. این امر ناشی از مجموعه کارکردها و نقش‌هایی است که ابزارهای ارتباطی نوین برای مخاطبان به ارمغان آورده ‌است. به‌طور کلی در شبکه های اجتماعی فرد در دوره مدرنیته ازجا کنده می‌شود واضطراب‌های وی افزایش پیدا می‌کند. اینترنت نه تنها این وضع را متحول کرد بلکه به آن شدت بخشیده است (سلطانی فر،53:1389). همانگونه كه مك كوائیل یادآوری می‌کند، زمینه های اجتماعی در میزان نفوذو تغییرات ناشی از فناوری مؤثر است. اما مقاومت های اجتماعی و سیاسی كه در برابر نفوذ فناوری نوین انجام گرفته است به دلیل ویژگی های آن، چندان پایدار و مؤثر نبوده است و همچنین بر این باور است كه نیازی نیست كه یك جبرگرای فناوری باشیم تا اعتقاد پیداكنیم قالب فناوری متضمن یك وسیله، می‌تواند تاثیرات زیادی برمحتوا و دریافت آنچه مربوط به ارتباطات وآثار احتمالی‌اش بگذارد. فناوری ارتباطات لازمه‌اش كاربردها وقالب های بیانی وارائه انتخاب های نوین به كاربران است(مک کوائیل ،2007).” نرم افزارهای کاربردی گوشی های اندرویدی یک از فناوری های نوین جهانی که فلج کننده زندگی عادی انسانها شده است این فناوری باتمام جذابیت ها و قابلیت های چند کارکردی تاثیرات منفی مخرب در زندگی اجتماعی فرد وارد کرده است. هدف این شبکه ای موبایلی حفظ ارتباط کاربران در محیط نرم افزاری هاست. واین روابط همبستگی اجتماعی را مستحکم می کنند”

استاد مشاور: مهندس مهران نصرتی برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب فصل اول (مقدمه و کلیات)……………………………………………………………………………………………… 1 1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 2 استاد مشاور: مهندس مهران نصرتی برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب فصل اول (مقدمه و کلیات)……………………………………………………………………………………………… 1 1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 2 فصل دوم (بررسی منابع)………………………………………………………………………………………………… 6 2-1- فرآیند تولید پودر ماهی……………………………………………………………………………………….. 7 2-1-1- روش عمل آوری خشک………………………………………………………………………………. 7 2-1-2- روش عمل‌آوری مرطوب………………………………………………………………………………. 7 2-2- پساب ماهی یا مواد قابل حل ماهی…………………………………………………………………………. 9 2-2-1- ارزش غذایی مواد قابل حل ماهی………………………………………………………………….. 10 2-3- میکروارگانیسمها و دستگاه گوارش……………………………………………………………………….. 12 2-3-1- جمعیت میکروبی دستگاه گوارش و عوامل مؤثر بر آن………………………………………… 13 الف- جیره غذایی…………………………………………………………………………………………………. 13 ب- سن……………………………………………………………………………………………………………… 14 ج- محیط پرورش………………………………………………………………………………………………… 15 2-3-2- تنوع فلور میکروبی در قطعات مختلف دستگاه گوارش……………………………………….. 15 2-3-3- جمعیت میکروبی طبیعی دستگاه گوارش طیور………………………………………………….. 16 2-3-3-1-کلی ‌فرم‌ها (Coliforms)……………………………………………………………………….. 17 2-3-3-2- اشریشیاکلی (Escherichia coli)…………………………………………………………….. 17 2-3-3-3- لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس (Lactobacillus acidophilus)…………………………… 18 2-4- ایمنی و فرآیندهای تحریک سیستم ایمنی در بدن……………………………………………………… 18 2-5- فرآیند تعدیل ایمنی…………………………………………………………………………………………… 19 2-6- کارکردهای دفاعی دستگاه گوارش………………………………………………………………………… 20 فصل سوم (مواد و روشها)…………………………………………………………………………………………….. 23 3-1- مکان و زمان پژوهش………………………………………………………………………………………… 24 3-2- مراحل آماده سازی سالن پرورش…………………………………………………………………………. 24 3-2-1- شستشوی سالن………………………………………………………………………………………… 24 3-2-2- شعله دادن و آهک پاشی…………………………………………………………………………….. 25 3-2-3- نحوه ساخت واحد های آزمایشی برای این طرح آزمایشی…………………………………… 25 3-2-4- بستر سالن……………………………………………………………………………………………….. 25 3-3- مدیریت پرورش………………………………………………………………………………………………. 26 3-3-1- تهیه جوجه………………………………………………………………………………………………. 26 3-3-2- تیمارهای آزمایشی…………………………………………………………………………………….. 26 3-3-3- ورود جوجه‌ها به سالن……………………………………………………………………………….. 26 3-3-4- دمای سالن پرورش……………………………………………………………………………………. 27 3-4- واکسیناسیون……………………………………………………………………………………………………. 28 3-5- جیره‌های مورد استفاده در آزمایش………………………………………………………………………… 28 3-6- نحوه عمل آوری پساب ماهی……………………………………………………………………………… 35 3-6-1- تهیه نمونه‌های سبوس برنج و پساب ماهی………………………………………………………. 35 3-6-2- تهیه نمونه‌های سبوس برنج غنی‌شده با پساب ماهی……………………………………………. 35 3-7- صفات مورد بررسی………………………………………………………………………………………….. 36 3-7-1- میکروفلورای روده…………………………………………………………………………………….. 36 3-7-1-1- وسایل مورد نیاز جهت نمونه گیری و کشت در آزمایشگاه……………………………. 36 3-7-1-2- آماده سازی محیط های کشت……………………………………………………………….. 36 3-7-1-3- رقیق سازی و کشت……………………………………………………………………………. 37 3-7-1-4- شمارش باکتری…………………………………………………………………………………. 37 3-7-2- نمونه برداری……………………………………………………………………………………………. 38 3-7-2-1- تعیین عیار آنتی بادی گامبورو……………………………………………………………….. 38 3-7-2-2- روش انجام تست الایزا……………………………………………………………………….. 38 3-7-2-3- تعیین عیار آنتی بادی نیوکاسل به روش HI………………………………………………. 40 3-7-2-3-1- روش انجام تست HI……………………………………………………………………. 40 3-7-2-3-2- تزریقSRBC (Sheep Red Blood Cells)………………………………………… 40 3-8- روش تجزیه تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………. 41 فصل چهارم (نتایج)…………………………………………………………………………………………………….. 42 4-1- شمارش میکروبی……………………………………………………………………………………………… 43 4-1-1- شمارش باکتری‌های دستگاه گوارش……………………………………………………………….. 43 4-2- صفات ایمنی…………………………………………………………………………………………………… 44 4-2-1- تیتر نیوکاسل…………………………………………………………………………………………….. 44 4-2-2- تیتر گامبورو…………………………………………………………………………………………….. 44 4-2-3- تیتر آنتیSRBC تام و ایمونوگلوبولینهای M و G……………………………………………… 45 فصل پنجم ( بحث)……………………………………………………………………………………………………… 48 5-1- شمارش میکروبی……………………………………………………………………………………………… 49 5-2- بررسی صفات ایمنی…………………………………………………………………………………………. 50 5-2-1- تیتر واکسن نیوکاسل و گامبورو…………………………………………………………………….. 50 5-2-2- تیتر آنتی SRBC تام و ایمونوگلوبولین های M وG در روزهای 28و 42 روزگی………. 51 5-3- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………….. 53 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………. 54 فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………… 55 پیوست‌ها…………………………………………………………………………………………………………………… 63 چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………… 70 چکیده این مطالعه به منظور مقایسه اثر سبوس برنج غنی‌سازی شده با پساب ماهی بر جمعیت میکروبی دستگاه گوارش و پاسخ ایمنی همورال 200 قطعه جوجه‌های گوشتی یک‌روزه سویه راس 308 در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار و 10 پرنده در هر تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تیمار‌های اول، دوم، سوم و چهارم دارای مقادیر پساب ماهی به‌ترتیب 5/2 ،5 ،5/7 و 10 درصد پساب ماهی و تیمار پنجم (شاهد) بدون پساب ماهی و هر پنج تیمار حاوی 10 درصد سبوس برنج بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین‌ها با روش دانکن انجام شد. با توجه به نتایج بدست آمده مشخص گردید که میانگین تعداد لاکتوباسیل و کلیفرم محتویات سکوم در 47 روزگی در بین تیمارها دارای اختلاف معنی‌داری نبود (05/0<P). نتایج حاصل از جستجوی سالمونلا در تمامی تیمارها منفی گزارش گردید. همچنین در طی دو دوره میانگین آنتی SRBC در 28 روزگی دارای اختلاف معنی‌داری نبود (05/0<P). این در حالیست که تیتر آنتیSRBC در 42 روزگی دارای اختلاف معنی‌دار بود (05/0>P). میانگین عیار پادتن علیه ویروس نیوکاسل در 35 روزگی اختلاف معنی‌دار نبود (05/0<P) اما در 42 روزگی اختلاف معنی‌دار مشاهده گردید (05/0>P). میانگین عیار پادتن علیه ویروس واکسن گامبورو در دو دوره 21 و 42 روزگی دارای اختلاف معنی‌دار بود (01/0>P). نتایج نشان داد استفاده از سطح 10 درصد سبوس برنج غنی‌سازی شده با 10 درصد پساب ماهی باعث افزایش تعداد لاکتوباسیل‌های روده و متعاقباً افزایش سطح ایمنی طیور گردیده است. واژه­های کلیدی : سیستم ایمنی، سبوس برنج، جمعیّت میکروبی، جوجه‌های گوشتی، پساب ماهی. مقدمه در دنیای امروز بدلیل افزایش جمعیت و كاهش منابع انسانی تأمین مواد غذایی یكی از علل برتری نظام‌های موفق نسبت به دیگر نظام هاست. در وضعیت كنونی ضرورت چاره اندیشی در خصوص افزایش تولید موادغذایی بیشتر نمایان می‌گردد. یكی از نیازهای ضروری تغذیه انسان تأمین پروتئین حیوانی است كه گوشت طیور به عنوان یك منبع با ارزش پروتئینی، مورد توجه قرار گرفته است. از جمله مواردی كه مورد توجه متخصصان علم تغذیه و پرورش طیور قرار می‌گیرد پروتئین مورد نیاز جیره طیور و به طبع آن اسیدهای‌آمینه ضروری می‌باشد (شهیر وهمکاران،1383). تأمین مواد خوراکی و یا به عبارت دیگر تهیه جیره‌غذایی در سالن‌های مرغداری حدوداً 55 الی60 درصد هزینه‌های جاری تولید را به خود اختصاص می‌دهد (رحیمی، 1388). مصرف سرانه گوشت مرغ در سال 1384، 18 کیلوگرم بوده و در سال 1388 به 22 کیلوگرم رسید (آمارنامه کشاورزی، 1388). پروتئین حیوانی در تأمین نیازهای غذایی انسان نقش به‌سزائی دارد و در حال حاضر در کشور ما، کمبود و فقر پروتئین حیوانی وجود دارد. در ایران جهت تأمین پروتئین حیوانی در تغذیه انسان، از گوشت قرمز، شیر، گوشت سفید و تخم مرغ استفاده می‌شود. افزایش میزان تولید گوشت قرمز و شیر در کوتاه مدت با توجه به طولانی بودن روند تولید و محدودیت مراتع کشور، به آسانی امکانپذیر نیست. علاوه بر این امروزه افزایش مصرف پروتئین‌های گیاهی توسط مردم با شکست مواجه شده است. علت این امر مصرف انرژی بیشتر در حین فرآوری آنهاست که در ابتدا برای محصولات دامی مطرح بود. تولید ترکیبات سنتتیک مشابه گوشت نیز با مصرف انرژی زیادی همراه است و تولید محدود آنها از جنبه اقتصادی و همچنین از نظر پذیرش آنها توسط مصرف کنندگان نیز با مشکلاتی همراه بوده است. گوشت مرغ، ارزانترین نوع گوشت در اکثر کشورهاست که بدون شک، مهمترین دلیل موفقیت این صنعت در سراسر جهان است. این برتری در رقابت، اساساً به دلیل بهبود مستمر راندمان تولید و پذیرش ایده­ها و خلاقیتهای جدید توسط تولیدکنندگان و تشکیلات کشاورزی است (گلیان و سالار معینی، 1383). فصل دوم (بررسی منابع)………………………………………………………………………………………………… 6 2-1- فرآیند تولید پودر ماهی……………………………………………………………………………………….. 7 2-1-1- روش عمل آوری خشک………………………………………………………………………………. 7 2-1-2- روش عمل‌آوری مرطوب………………………………………………………………………………. 7 2-2- پساب ماهی یا مواد قابل حل ماهی…………………………………………………………………………. 9 2-2-1- ارزش غذایی مواد قابل حل ماهی………………………………………………………………….. 10 2-3- میکروارگانیسمها و دستگاه گوارش……………………………………………………………………….. 12 2-3-1- جمعیت میکروبی دستگاه گوارش و عوامل مؤثر بر آن………………………………………… 13 الف- جیره غذایی…………………………………………………………………………………………………. 13 ب- سن……………………………………………………………………………………………………………… 14 ج- محیط پرورش………………………………………………………………………………………………… 15 2-3-2- تنوع فلور میکروبی در قطعات مختلف دستگاه گوارش……………………………………….. 15 2-3-3- جمعیت میکروبی طبیعی دستگاه گوارش طیور………………………………………………….. 16 2-3-3-1-کلی ‌فرم‌ها (Coliforms)……………………………………………………………………….. 17 2-3-3-2- اشریشیاکلی (Escherichia coli)…………………………………………………………….. 17 2-3-3-3- لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس (Lactobacillus acidophilus)…………………………… 18 2-4- ایمنی و فرآیندهای تحریک سیستم ایمنی در بدن……………………………………………………… 18 2-5- فرآیند تعدیل ایمنی…………………………………………………………………………………………… 19 2-6- کارکردهای دفاعی دستگاه گوارش………………………………………………………………………… 20 فصل سوم (مواد و روشها)…………………………………………………………………………………………….. 23 3-1- مکان و زمان پژوهش………………………………………………………………………………………… 24 3-2- مراحل آماده سازی سالن پرورش…………………………………………………………………………. 24 3-2-1- شستشوی سالن………………………………………………………………………………………… 24 3-2-2- شعله دادن و آهک پاشی…………………………………………………………………………….. 25 3-2-3- نحوه ساخت واحد های آزمایشی برای این طرح آزمایشی…………………………………… 25 3-2-4- بستر سالن……………………………………………………………………………………………….. 25 3-3- مدیریت پرورش………………………………………………………………………………………………. 26 3-3-1- تهیه جوجه………………………………………………………………………………………………. 26 3-3-2- تیمارهای آزمایشی…………………………………………………………………………………….. 26 3-3-3- ورود جوجه‌ها به سالن……………………………………………………………………………….. 26 3-3-4- دمای سالن پرورش……………………………………………………………………………………. 27 3-4- واکسیناسیون……………………………………………………………………………………………………. 28 3-5- جیره‌های مورد استفاده در آزمایش………………………………………………………………………… 28 3-6- نحوه عمل آوری پساب ماهی……………………………………………………………………………… 35 3-6-1- تهیه نمونه‌های سبوس برنج و پساب ماهی………………………………………………………. 35 3-6-2- تهیه نمونه‌های سبوس برنج غنی‌شده با پساب ماهی……………………………………………. 35 3-7- صفات مورد بررسی………………………………………………………………………………………….. 36 3-7-1- میکروفلورای روده…………………………………………………………………………………….. 36 3-7-1-1- وسایل مورد نیاز جهت نمونه گیری و کشت در آزمایشگاه……………………………. 36 3-7-1-2- آماده سازی محیط های کشت……………………………………………………………….. 36 3-7-1-3- رقیق سازی و کشت……………………………………………………………………………. 37 3-7-1-4- شمارش باکتری…………………………………………………………………………………. 37 3-7-2- نمونه برداری……………………………………………………………………………………………. 38 3-7-2-1- تعیین عیار آنتی بادی گامبورو……………………………………………………………….. 38 3-7-2-2- روش انجام تست الایزا……………………………………………………………………….. 38 3-7-2-3- تعیین عیار آنتی بادی نیوکاسل به روش HI………………………………………………. 40 3-7-2-3-1- روش انجام تست HI……………………………………………………………………. 40 3-7-2-3-2- تزریقSRBC (Sheep Red Blood Cells)………………………………………… 40 3-8- روش تجزیه تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………. 41 فصل چهارم (نتایج)…………………………………………………………………………………………………….. 42 4-1- شمارش میکروبی……………………………………………………………………………………………… 43 4-1-1- شمارش باکتری‌های دستگاه گوارش……………………………………………………………….. 43 4-2- صفات ایمنی…………………………………………………………………………………………………… 44 4-2-1- تیتر نیوکاسل…………………………………………………………………………………………….. 44 4-2-2- تیتر گامبورو…………………………………………………………………………………………….. 44 4-2-3- تیتر آنتیSRBC تام و ایمونوگلوبولینهای M و G……………………………………………… 45 فصل پنجم ( بحث)……………………………………………………………………………………………………… 48 5-1- شمارش میکروبی……………………………………………………………………………………………… 49 5-2- بررسی صفات ایمنی…………………………………………………………………………………………. 50 5-2-1- تیتر واکسن نیوکاسل و گامبورو…………………………………………………………………….. 50 5-2-2- تیتر آنتی SRBC تام و ایمونوگلوبولین های M وG در روزهای 28و 42 روزگی………. 51 5-3- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………….. 53 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………. 54 فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………… 55 پیوست‌ها…………………………………………………………………………………………………………………… 63 چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………… 70 چکیده این مطالعه به منظور مقایسه اثر سبوس برنج غنی‌سازی شده با پساب ماهی بر جمعیت میکروبی دستگاه گوارش و پاسخ ایمنی همورال 200 قطعه جوجه‌های گوشتی یک‌روزه سویه راس 308 در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار و 10 پرنده در هر تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تیمار‌های اول، دوم، سوم و چهارم دارای مقادیر پساب ماهی به‌ترتیب 5/2 ،5 ،5/7 و 10 درصد پساب ماهی و تیمار پنجم (شاهد) بدون پساب ماهی و هر پنج تیمار حاوی 10 درصد سبوس برنج بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین‌ها با روش دانکن انجام شد. با توجه به نتایج بدست آمده مشخص گردید که میانگین تعداد لاکتوباسیل و کلیفرم محتویات سکوم در 47 روزگی در بین تیمارها دارای اختلاف معنی‌داری نبود (05/0<P). نتایج حاصل از جستجوی سالمونلا در تمامی تیمارها منفی گزارش گردید. همچنین در طی دو دوره میانگین آنتی SRBC در 28 روزگی دارای اختلاف معنی‌داری نبود (05/0<P). این در حالیست که تیتر آنتیSRBC در 42 روزگی دارای اختلاف معنی‌دار بود (05/0>P). میانگین عیار پادتن علیه ویروس نیوکاسل در 35 روزگی اختلاف معنی‌دار نبود (05/0<P) اما در 42 روزگی اختلاف معنی‌دار مشاهده گردید (05/0>P). میانگین عیار پادتن علیه ویروس واکسن گامبورو در دو دوره 21 و 42 روزگی دارای اختلاف معنی‌دار بود (01/0>P). نتایج نشان داد استفاده از سطح 10 درصد سبوس برنج غنی‌سازی شده با 10 درصد پساب ماهی باعث افزایش تعداد لاکتوباسیل‌های روده و متعاقباً افزایش سطح ایمنی طیور گردیده است. واژه­های کلیدی : سیستم ایمنی، سبوس برنج، جمعیّت میکروبی، جوجه‌های گوشتی، پساب ماهی. مقدمه در دنیای امروز بدلیل افزایش جمعیت و كاهش منابع انسانی تأمین مواد غذایی یكی از علل برتری نظام‌های موفق نسبت به دیگر نظام هاست. در وضعیت كنونی ضرورت چاره اندیشی در خصوص افزایش تولید موادغذایی بیشتر نمایان می‌گردد. یكی از نیازهای ضروری تغذیه انسان تأمین پروتئین حیوانی است كه گوشت طیور به عنوان یك منبع با ارزش پروتئینی، مورد توجه قرار گرفته است. از جمله مواردی كه مورد توجه متخصصان علم تغذیه و پرورش طیور قرار می‌گیرد پروتئین مورد نیاز جیره طیور و به طبع آن اسیدهای‌آمینه ضروری می‌باشد (شهیر وهمکاران،1383). تأمین مواد خوراکی و یا به عبارت دیگر تهیه جیره‌غذایی در سالن‌های مرغداری حدوداً 55 الی60 درصد هزینه‌های جاری تولید را به خود اختصاص می‌دهد (رحیمی، 1388). مصرف سرانه گوشت مرغ در سال 1384، 18 کیلوگرم بوده و در سال 1388 به 22 کیلوگرم رسید (آمارنامه کشاورزی، 1388). پروتئین حیوانی در تأمین نیازهای غذایی انسان نقش به‌سزائی دارد و در حال حاضر در کشور ما، کمبود و فقر پروتئین حیوانی وجود دارد. در ایران جهت تأمین پروتئین حیوانی در تغذیه انسان، از گوشت قرمز، شیر، گوشت سفید و تخم مرغ استفاده می‌شود. افزایش میزان تولید گوشت قرمز و شیر در کوتاه مدت با توجه به طولانی بودن روند تولید و محدودیت مراتع کشور، به آسانی امکانپذیر نیست. علاوه بر این امروزه افزایش مصرف پروتئین‌های گیاهی توسط مردم با شکست مواجه شده است. علت این امر مصرف انرژی بیشتر در حین فرآوری آنهاست که در ابتدا برای محصولات دامی مطرح بود. تولید ترکیبات سنتتیک مشابه گوشت نیز با مصرف انرژی زیادی همراه است و تولید محدود آنها از جنبه اقتصادی و همچنین از نظر پذیرش آنها توسط مصرف کنندگان نیز با مشکلاتی همراه بوده است. گوشت مرغ، ارزانترین نوع گوشت در اکثر کشورهاست که بدون شک، مهمترین دلیل موفقیت این صنعت در سراسر جهان است. این برتری در رقابت، اساساً به دلیل بهبود مستمر راندمان تولید و پذیرش ایده­ها و خلاقیتهای جدید توسط تولیدکنندگان و تشکیلات کشاورزی است (گلیان و سالار معینی، 1383).

اولین مربی و معلم انسانها خداست که با ارسال رسولان خود عهده دار تعلیم و تربیت انسانها شده است. خداوند در قرآن با بیان کلمه «رب» که حدود هزار بار آن را ذکر کرده مربی بودن خود را برای بندگان گوشزد نموده و استعداد فراگیری علم و دانش و پذیرش رشد و کمال را به بندگانش عطا فرموده است، همچنین انبیاء را فرستاده تا با تعلیم و تزکیه، بندگان خود را به کمال برساند. پیشوایان گرامی اسلام از همان ابتدا مسأله تربیت و هدایت مردم را در رأس برنامه­های خود قرار می­دادند. به طور مثال پیامبراکرم می­فرمایند: «أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ‏ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ یُغْفَرْ لَكُم»: فرزندانتان را گرامى دارید، و خوب تربیت كنید، تا خداوند شما را بیامرزد. (طبرسی،1370: 223). انسان ذاتاَ تربیت پذیر است و اگر این ویژگی وجود نداشت تعلیم و تربیت برای او قابل تصور نبود. شاید بتوان موجودات عالم را از نظر تعلیم و تربیت دو دسته دانست. موجوداتی که مثل حیوانات وجود و کمالی متفاوت دارند و موجوداتی که مثل انسان وجودشان بر کمال تقدم دارد و در اثر تعلیم و تربیت به کمال می­رسند. یکی از اصول تعلیم و تربیت دخالت زمان و مکان در تربیت است، بهترین دوران تعلیم و تربیت اسلامی انسان از سن شش سالگی آغاز می­شود تا دوران جوانی این که گفته شده علم در کودکی مانند نقشی است که بر سنگ حک می­شود یک حدیث و یک واقعیت مسلم است. از امام علی (ع) نقل شده که فرمودند: «مَنْ‏ لَمْ‏ یَتَعَلَّمْ‏ فِی‏ الصِّغَرِ لَمْ یَتَقَدَّمْ فِی الْكِبَر». کسی که در کودکی آموزش نبیند در بزرگی بر دیگران تقدم نمی­یابد. (تمیمی آمدی،1366: 43). این نکته نیز در خور دقت است که به رغم آنکه شأن معصومان هدایتگری و تعلیم و تربیت است و این شأن در رفتار آنها بیشترین تجلی را داشته است، اما در این زمینه آثار و تحقیقات معتبر کمتر در دسترس است. از سوی دیگر بی­توجهی به بسیاری از مفاهیم و عناوین خاص و جزیی در باب تعلیم و تربیت در فضای سیره و قرآن و فقدان نگاه تربیتی به سیره و فرایند زندگی معصومان کاستی­های دیگری است که در این عرصه دیده می­شود. حتی برخی از متخصصان تعلیم و تربیت گفته­اند که بحران تربیتی موجود در جهان به ویژه جهان اسلام، محصول جدایی غیر منصانه نظام تربیتی موجود از منابع اصیل وحیانی است. آنها تنها راه نجات از این بحران را که به معنای نجات بشریت به تمام معنا است، روی آوری مجدد به منابع لایزال الهی به خصوص در حوزه تعلیم و تربیت می­دانند. (صادق زاده،86:1379). بر همین اساس در این تحقیق سعی برآن شده است که اصول و مبانی تعلیم و تربیت کودک و نوجوان را از بعد قرآن و احادیث مورد بررسی قرار دهیم. برای ما که پیرو آیین انبیاء الهی هستیم پیمودن این راه (تربیت دینی) وظیفه و فرض مسلم است و بر این اساس شناخت ابعاد و زوایای این مسیر یعنی اهداف، اصول، مبانی، روش­ها، مراحل و منابع و هم­چنین آسیب­ها و درمان­ها در تربیت دینی بر ما لازم است. 1-1-1 اهمیت و ضرورت تحقیق شاید کمتر کسی باشد که در باره اهمیّت و لزوم تعلیم وتربیت شک کند، زیرا با اندکی تفکر روشن می­شود که انسان شدن در گرو اقدامات تعلیمی چه از طرف خود و چه از طرف پرورش­دهندگان او می­باشد. اساساَ باید دانست که تمام زندگی بشر هم در بعد فردی و اجتماعی و هم به طور مستقیم و غیر مستقیم با امر تعلیم و تربیت ارتباط دارد. زیرا انسان موجودی صاحب اختیار و دارای اراده است و اختیار وی تحت تأثیر حالات درونی و گرایش­های روحی اوست، که اگر این گرایش­ها و حالات در اثر تعلیم و تربیت صحیح به مسیر درست و اصولی خود هدایت شود می­توان امید داشت که انسان در صحنه­های گوناگون مطابق حق و به روش صحیح عمل خواهد کرد، و از آن جایی که هدف غایی از تعلیم و تربیت اسلامی این است که مقدمات حرکت و هدایت آدمی را در صراط مستقیم پرستش پروردگار فراهم آورد و معراج او را به سمت کمال انسانی آسان سازد، تا به این ترتیب استعداد و لیاقت قدم نهادن در آستان قرب ربوبی را کسب کند، و با وصال به حق به سعادت ابدی برسد. به قول سعدی شیرازی:

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب عنوان صفحه چكیده……………………… 1 مقدمه……………………….. 2 فصل اول: کلیات تحقیق……………………………………. 4 1-1- بیان مسله و ضرورت انجام تحقیق………………… (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب عنوان صفحه چكیده……………………… 1 مقدمه……………………….. 2 فصل اول: کلیات تحقیق……………………………………. 4 1-1- بیان مسله و ضرورت انجام تحقیق………………………………. 5 1-2- سوال تحقیق………………………. 6 1-3- فرضیه های تحقیق………………….. 6 1-4- اهداف تحقیق…………………………. 6 1-5- دلایل انتخاب موضوع……… 6 1-6- تنگناها و محدودیتهای تحقیق…………… 6 فصل دوم: مرور منابع………………… 8 2-1- مبانی نظری تحقیق………………… 9 2-1-1- آبخیز…………………. 9 2-1-2- مطالعه به روش حوضه ای……………………….. 9 2-1-3- حوضه آبریز……………………. 9 2-1-4- جریان رودخانه ای……………………………. 10 2-1-5- رابطه بین جریان رودخانه ای و متغیر های بستر رودخانه………………. 10 2-1-6- عوامل حوضه ای……………………………………… 10 2-1-7- شکل حوزه………………………………… 10 2-1-8- پروفیل طولی و شیب رودخانه……………………… 10 2-1-9- شیب(slope)……………………………………… 11 2-1-10- زمین شناسی و خاک شناسی……………………. 11 2-1-11- ویژگی های پوشش گیاهی………………………. 11 2-1- 12- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………. 12 2-1-13- عوامل ناشی از بهره برداری و دخالت انسان……………….. 13 2-1-14- پایداری………………….. 14 2-1-15- توسعه پایدار…………………………………………… 14 2-1-16- مدیریت آب………………………. 14 2-1-17- مدل فرآیند مطالعات در برنامه ریزی توسعه و مدیریت پایدار رودخانه ها………….. 16 2-1-18- حوضه آبریز از دیدگاه سیستمی……….. 19 2-1-19- محیط سیستم حوضه…………………….. 21 2-1-20- حفاظت از منابع………………………. 22 2-1-21- مشارکت و توسعه پایدار……………………………. 22 2-1-22- مدیریت یكپارچه……………………….. 23 2-1-23- اصل مشارکت…………………. 24 2-2- پیشینه تحقیق ………………… 24 2-2-1- پیشینه تحقیق در خارج ………………. 24 2-2-2- پیشینه تحقیق در ایران …………………………. 26 2-2-3- پیشینه تحقیق در محدوده مطالعاتی ……………. 27 فصل سوم: مواد و روشها……………….. 28 3-1- موقعیت جغرافیایی محدوده تحقیق………………… 29 3-2- راههای دسترسی به حوضه………….. 32 3-3- موقعیت رودخانه های مهم حوضه رودخانه پسیخان…………………. 33 3-4- داده های تحقیق……………………. 36 3-4-1- بررسی آمار و اطلاعات هواشناسی………………………….. 37 3-4-2- بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی…………… 37 3-4-3- بازسازی و تكمیل نواقص آماری…………………… 37 3-4- 4- بررسی داده‏های بارش……………… 39 3-4- 4-1- بررسی بارش منطقه‏ای در حوضه رودخانه پسیخان…………….. 40 3-4- 4-1-1 – انتخاب پایه زمانی مشترك یا دوره شاخص آماری…………… 40 3-4- 4-1-2 – بازسازی داده‏های كمبود…………………… 41 3-5- روش تحقیق………….. 41 3-6- روش گردآوری اطلاعات………………. 43 3-7- ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………. 43 3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………… 43 3-9- ضرورت تحقیق………………………….. 43 3-10- روش انجام کار……………………………….. 47 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق……………… 50 4-1- مقدمه……………………………….. 51 4-2- فیزیوگرافی حوضه رودخانه پسیخان………………….. 52 4-2-1- شکل حوزه ………………………. 52 4-2-1-1- روش هورتن ……….. 52 4-2-1-2- روش گراولیوس …………………. 52 4-2-1-3- روش میلر …………… 52 4-2-1-4- روش شیوم …………………………… 53 4-2-1-5- روش مستطیل معادل …………………. 53 4-2-2- پستی و بلندی حوضه …………………………. 54 4-2-3- پروفیل طولی و شیب رودخانه……………… 54 4-2-3-1- شیب ناخالص……………… 4-2-3-2- شیب متوسط وزنی ……………………… 57 4-2-3-3- شیب خالص ……………………….. 57 4-2-4- شیب …………………………. 58 4-2-4-1- نقشه شیب حوزه…………………………. 58 4-2-4-2- جدول و هیستو گرام توزیع شیب نسبت به سطح………………. 59 4-2-5- محاسبه شیب متوسط ……………. 59 4-2-5-1- شیب متوسط وزنی……………………. 59 4-2-5-2- شیب میانه ……………………. 60 4-2-5-3- نمای شیب …………… 60 4-2-6- بررسی شیب اراضی اطراف رودخانه …………………….. 60 4-2-6-1- رودخانه سیا مزگی ………………………………… 60 4-2-6-2- رودخانه چوبر ………………………. 60 4-2-6-3- رودخانه پسیخان………………………………. 61 4-3- اقلیم(آب و هوای) حوضه رودخانه پسیخان……….. 66 4-3- 1- خصوصیات اقلیمی حوضه ……………………….. 66 4-3- 2- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………………….. 67 4-3- 4- محاسبه مقدار بارش حوضه …………………… 68 4-3- 4- تغییرپذیری بارندگی حوضه………………………. 71 4-3- 5- تعداد روزهای بارانی………………… 72 4-3- 6- توزیع بارندگی ماهانه و فصلی………………………….. 73 4-3- 7- حد اكثر بارندگی 24 ساعته حوضه…………………. 75 4-3- 8- حداكثر بارش محتمل………………………… 76 4-4- ویژگی های دمایی حوضه ………………………… 77 4-4 – 1 – رژیم حرارتی…………………………….. 80 4-4 – 2 – روند تغییرات میانگین ماهانه دما……………………………… 81 4 – 4 – 3 بررسی میانگین دمای ماهانه حداقل و حداكثر مطلق………………… 83 4-4 – 4 تغییرات روزانه و فصلی دما………………………… 83 4- 4 – 5 – رژیم فصلی دما در حوضه…………………… 84 4-4 – 6 تعداد روزهای یخبندان………………. 84 4-4 – 7 تعیین خط برف ماهانه با استفاده از گرادیان دما………………………….. 87 4- 5 – رطوبت نسبی………………………………………………….. 87 4-6 – تبخیر……………………………………………….. 89 4-6 – 1 بررسی تغییرات میزان تبخیر از طشت با ارتفاع در حوضه………………….. 90 4- 7- تبخیر و تعرق……………………………………….. 91 4-7 – 2 تبخیر و تعرق واقعی ……………………………… 96 4-7 – 2 – 1 تبخیر و تعرق واقعی به روش تورك………………………. 96 4-8- وضعیت خاک حوضه……………… 97 4-8-1- مشخصات كلّی خاكهای حوضه…………….. 98 4-8-1-1- شاخه (رودخانه) چوبر………………………….. 100 4-8-1-1- شاخه ( رودخانه ) چنار رودخان………………………. 101 4-8-2- مشخصات خاک رودخانه پسیخان……………………… 102 4-8-3- رژیم های رطوبتی و حرارتی خاكها……………….. 103 4-8-3-1-1 رژیم یودیك………………….. 103 4-8-3-1-2 رژیم زریك………………………….. 104 4-8-3-2- رژیم حرارتی خاك………………. 104 4-8-3-2-1 رژیم حرارتی ترمیك………………. 105 4-8-3-2-2 رژیم حرارتی مزیك…………………….. 105 4-8-4- خاكهای حوضه رودخانه پسیخان از لحاظ ارتفاعی………………. 105 4-8-4- 1 خاكهای جلگه ای…………………… 105 4-8-4- 2 خاكهای كوهپایه ای…………………. 106 4-8-4- 3 خاكهای كوهستانی …………………… 106 4 ـ 9- منابع اراضی…………………………………….. 107 4 ـ 9-1-گروههای هیدرولیكی خاكها………………. 108 4-10- هیدرولوژی حوضه………………………………….. 109 4-10-1- تحلیل منطقه ای آبدهی ماهانه و سالانه حوضه پسیخان …………………. 110 4-10-2- تجزیه و تحلیل آمار روزانه جریان …………….. 110 4-10-2-1- محاسبه متوسط دبی ماهانه و سالانه …………………. 110 4-10-2-2- محاسبه دبی های حداکثر وحداقل………………. 113 4-10-2-3- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحدهای هیدورلوژیک حوزه آبخیز پسیخان………. 115 4-10- 2-3-1- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحده های هیدو لوژیک به روش کریگر………. 115 4-10- 2-3-2- بر آورد دبی حداکثر لحظه ای با استفاده از رابطه منطقه ای………………………………. 116 4-10-2-4- بررسی دوره های کم آبی و پر آبی ……………………….. 117 4-10-2-4-1- دبی مشخصه حداکثر…………………………….. 117 4-10-2-4-2- دبی مشخصه متوسط یا 6 ماهه………………………. 117 4-10-2-4-3- دبی مشخصه یک ماهه، سه ماهه و نه ماهه …………………….. 117 4-10-2-4-4- دبی مشخصه کم آبی……………………………. 118 4-10- 5- تعیین رژیم آبی رودخانه پسیخان………….. 118 4-11- زمین شناسی حوضه…………………………………… 118 4-11-1- زمین شناسی سطحی حوضه پسیخان……………………………. 119 4- 11-1-1- سازند زمان پركامبرین…………………………….. 120 4-11-1-1-1- واحد Mtg…………………………………………………. 120 4-11-1-1-2- واحد Mt………………………………. 120 4-11-1-2- سازند دوران اول(دیرینه زیستی یا پالئوزوئیك)……………………. 120 4-11-1-2-1- زیر واحد P …………………………. 120 4-11-1-2-2- زیر واحد PV …………………………………. 121 4-11-1-3- سازند دوران دوم ( میان زیستی یا مزوزوئیك)…………………………….. 121 4-11-1-3-1- واحد TJS …………………………. 121 4-11-1-3-2- زیرواحد jsh ……………………………………… 121 4-11-1-4-1- واحد Q1da ( نهشته های كوهپایه ای و آبرفتی پلئیستوسین)………………… 121 4-11-1-4- سازند دوران چهارم (كواترنر یا عهد حاضر)…………………… 121 4-11-1-3-3- واحد K1L …………………………………….. 121 4-11-1-4-2- واحد Qal ( نهشته های آبرفتی و دشت سیلابی)……………………… 122 4-12- فرسایش تشكیلات سطحی در حوضه آبریز پسیخان…………………….. 125 4-12-1- آب و هوا…………………………………………. 125 4-12-2- مورفولوژی ………………………… 126 4-12-3- چینه شناسی ……………………….. 126 4-12-4- پوشش گیاهی …………………. 126 4-13- کاربری اراضی حوضه………………………… 127 4-14- فرسایش در حوضه …………………… 128 4-15- پوشش گیاهی حوضه ……………………… 129 4-15-1- اشكوب بندی پوشش گیاهی ( درختان ) به تناسب ارتفاع………………….. 129 4-15-1-1- ارتفاع كمتر از 500 متر با جنگل نیمه متراكم……………. 129 4-15-1-2- ارتفاع 500 تا 1500 متر با جنگل متراكم……………….. 130 4-15-2- نقش پوشش گیاهی در فرسایش خاك………….. 130 4-16- مسائل اقتصادی- اجتماعی حوضه………………. 131 4-16-1- نحوه کشاورزی اهالی رودخانه پسیخان………………….. 132 4-16-2- آبادی های دارای سکنه …………….. 132 4-16-3- تعداد جمعیت، خانوار و بعد خانوار …………………. 132 4-17- مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار حوضه……………….. 137 4-18- مصادیق و جنبه های تخریب و تهدیدات پیش روی منابع حوضه ی آبخیز پسیخان…………….. 139 فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………… 142 5-1- بحث ونتیجه گیری…………………………….. 143 5-2- پاسخ به فرضیات تحقیق……………….. 156 5-2-1- فرضیه اول…………………. 156 5-2-2- فرضیه دوم…………. 156 5-3- پیشنهادات………………………… 157 منابع و ماخذ……………………………………… 161 پیوست……………………………… 168 چکیده تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب کرده است. محدوده مورد مطالعه در این تحقیق حوضه رودخانه پسیخان در استان گیلان از زیر حوضه های تالاب انزلی است. داده های مورد استفاده در این تحقیق داده های اقلیمی، هیدرولوژی و جغرافیایی حوضه است. فعالیتهای صورت گرفته از سوی نهادهای مرتبط در حوضه که از سازمان ها و نهادهای مرتبط بدست آمده نشان می دهد که در این حوضه ها عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، که شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. با بررسی وضعیت طبیعی و منابع آب و خاک حوضه ی پسیخان، چالش های پیش روی توسعه در این حوضه بررسی شده و به برخی از راهکارهای مدیریتی در غالب مدیریت یکپارچه و حوضه ای منابع طبیعی و انسانی به خصوص الزامات اساسی مربوط به هماهنگی مدیریت در واحدهای سیاسی – اداری استانی تابعه اشاره شده است.روش تحلیل داده های نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهد كه برای كاهش سیلاب در حوضه پسیخان می توان سیلاب های بالادست این حوضه را كنترل نمود، كه در این راستا باید نقاطی را برای مدیریت سیلاب های بالادست مكان گزینی کرد كه با مطالعات میدانی موقعیت آنها نسبت به مسیل های فعلی به دست می آید. مدیریت سیلاب در حوضه بدون توجه به عناصر هیدروژئومورفولوژیكی امكان پذیر نمی باشد و با به كارگیری مدل یكپارچه سیلاب امكان حضور تمام شاخص ها در واحدبندی مدیریتی عملی می باشد. لذا در این تحقیق تلاش براین است با استفاده از نتایج مطالعات معتبر ملی و بین‌المللی و به موازات آن، نتایج مشاهدات و تحقیقات میدانی و مطالعات علمی دراز مدت ، همچنین با شناخت عوامل و ویژگی های محیطی به تحلیل علل و چگونگی ناپایداری محیطهای رودخانه ای پرداخته و راهبردهایی ارایه شد كه كاربر آنها می تواند توسعه و مدیریت حوضه ها را به سوی پایداری سوق داده ودر نهایت برقراری توسعه پایدار منابع موجود، به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه را تامین نماید. واژگان کلیدی: حوضه آبخیزپسیخان، حوضه رودخانه ای، مدیریت یکپارچه و جامع، توسعه پایدار مقدمه توسعه ی پایدار در گرو مراقبت از زمین است و بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی تواند آینده ای داشته باشد مگر آن که از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آورد(وهابزاده،1377). وضعیت مکانی قرارگیری منابع آب و خاک و پوشش گیاهی در طبیعت اغلب در چارچوب حوضه های آبخیز است و به همین دلیل در مطالعات این بخش در جنبه های مختلف و تأثیرات عملکرد سیستم های طبیعی در مباحث هیدرولوژی و آب شناسی، اقتصادی و اجتماعی، کشاورزی و پوشش گیاهی، خاک شناسی و فرسایش و سایر مباحث نظیر این، حوضه ی آبخیز به عنوان پایه و واحد مطالعاتی مدنظر قرار می گیرد. از این رو تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب نموده است. حوضه ی آبخیز پسیخان رود دارای شعبات رودهایی است که از جهات گوناگون جغرافیایی به حوضه پسیخان منتهی می شوند. مهم ترین رودهایی که به این حوضه می ریزد سیاهمزگی، چوبر(امامزاده ابراهیم)، چناران و … است. که از نواحی مختلف شامل مناطقی با کوهستان های متراکم، نیمه کوهستانی، جلگه و دشتی می گذرد و پسیخان رود و شعب کوچک و بزرگ آن از سرچشمه تا مصب عامل وحدت این نواحی است. تصمیم گیری جهت مدیریت منابع طبیعی بسیار پیچیده است زیرا بهره برداران متعددی را شامل می شود و مکانیسم های ارتباط متقابل بین آن ها وجود دارد. و تصمیم گیران معمولاً با بهینه کردن همزمان چندین هدف مواجه اند(محسنی ساروی،1382). مدیریت بهینه ی منابع آب و خاک جز با حفظ منابع و استفاده ی صحیح، مستمر و پایدار و نیز حداقل هدررفت و خسارت به آن ها به وقوع نمی پیوندد(صدرالاشرافی ،1371). این مدیریت یک مدیریت سیستمی است که در جهت به کارگیری و هدایت مفید و مؤثر عوامل و منابع به منطور رسیدن به حالت بهینه و با هدف دستیابی به حداکثر سود، حداقل هزینه و حداکثر کارایی توسط مدل های برنامه ریزی اعمال می گردد(ملک محمدی،1362). خلاصه اینکه نوع نگرش مدیران به رودخانه ها و توسعه حوضه آنها به گونه ای بوده است که اکنون در بسیاری از حوضه ها مسایلی از قبیل بحران آب ، ناپایداری توسعه و بحران مدیریت به صورت چالشهایی بسیار جدی مطرح می باشد.دررویكرد صرفاً مهندسی ، مدیران ، تنها به تهیه و انتقال آب پرداخته اند. در رویكرد دیگری که اقتصاد بوده است سعی نموده اند به راه حل بهینه ای برای تخصیص منابع آب دست یابند و یا اینكه با تمرکز بر رویكرد هیدرولوژیكی سعی کرده اند فقط فن آوری اجرای طرحها را توجیه نمایند. در حالی که حفظ یا تأمین پایداری درحوضه رودخانه ها نیازمند توجهی عمیق به نگرشی جامع است که اساس آن برخوردی اکوسیستمی با رودخانه ها می باشد. در این نوع نگرش ، آبگیر، کانال اصلی رودخانه ، دشتهای سیلابی، حریم ها، تالابها، دریاچه ها و مصب ها همراه با همه ساکنان هر حوضه که دارای احساس عمیقی از وابستگی به رودخانه ها هستند، اکوسیستم هررودخانه را تشكیل می دهند که خود بهترین واحد مدیریتی هم می باشد. تخریب و نابودی حوضه بسیاری از رودخانه ها، توسعه را از اساس با خطر ناپایداری روبه روساخته است . شناخت و تحلیل ناپایداری حوضه های رودخانه ای و چالشهایی که مدیران با آن روبه رو هستند ضرورتی قطعی دارد و هدفی است که در این تحقیق پیگیری شده است. تحقیقات محققانی از قبیل (نیوسون و غاز ی، 1995)، (وین پنی، 1997)، (وین پنی، 1998)، (جوبین، 1999) ، (آی ، یو، سی ، ان، 2000)، (دبلیو،سی ، دی، 2000) و (غازی، 1381) هریك ، از یك یا چند دیدگاه قابل توجه است . مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای به اندازه جنبه های اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی با فن و صنعت نیز سروکار دارد و برای یک هدف یکپارچه مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان فعالیت های مهم مرتبط با مدیریت رودخانه ها عبارتند از: مدیریت رودخانه ها- مدیریت یکپارچه کنترل سیل- مدیریت یکپارچه کنترل رسوب و توسعه طرح ریزی و سیاست گزاری اصلی رودخانه. نکته مهم در مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای برقراری توازن در فعالیت های مدیریت آب با توسعه اقتصادی و اکولوژیکی و بهره گیری درست محیطی و عقلانی از منابع طبیعی است(Vis،2001). ولی آنچه که به تحقیق حاضر بعد برجسته ای بخشیده است نگرشی جامع با هدف حفاظت و پایداری رودخانه ها است . همچنین معرفی و تحلیل مدلی که می تواند چارچوبی مطالعاتی برای دستیابی به توسعه و مدیریتی پایدار درحوضه ها در اختیار نهد، هدف نهایی تحقیق و تحلیل راتشكیل داده است . این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است، که به شرح ذیل می باشد: 1- کلیات تحقیق 2- مرور منابع 3- مواد و روشها 4- تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق 5- بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات 1-1- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق امروزه اکثریت مردم و مسئولین بخشهای مختلف مدیریت منابع طبیعی به این امر واقف میباشند که تنها راه حل دائمی و پایدار جهت استفاده مناسب از منابع طبیعی و منابع آب برای اراضی کشاورزی همانا استفاده صحیح از فعالیتهای آبخیزداری در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی میباشد. ……………. 5 1-2- سوال تحقیق………………………. 6 1-3- فرضیه های تحقیق………………….. 6 1-4- اهداف تحقیق…………………………. 6 1-5- دلایل انتخاب موضوع……… 6 1-6- تنگناها و محدودیتهای تحقیق…………… 6 فصل دوم: مرور منابع………………… 8 2-1- مبانی نظری تحقیق………………… 9 2-1-1- آبخیز…………………. 9 2-1-2- مطالعه به روش حوضه ای……………………….. 9 2-1-3- حوضه آبریز……………………. 9 2-1-4- جریان رودخانه ای……………………………. 10 2-1-5- رابطه بین جریان رودخانه ای و متغیر های بستر رودخانه………………. 10 2-1-6- عوامل حوضه ای……………………………………… 10 2-1-7- شکل حوزه………………………………… 10 2-1-8- پروفیل طولی و شیب رودخانه……………………… 10 2-1-9- شیب(slope)……………………………………… 11 2-1-10- زمین شناسی و خاک شناسی……………………. 11 2-1-11- ویژگی های پوشش گیاهی………………………. 11 2-1- 12- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………. 12 2-1-13- عوامل ناشی از بهره برداری و دخالت انسان……………….. 13 2-1-14- پایداری………………….. 14 2-1-15- توسعه پایدار…………………………………………… 14 2-1-16- مدیریت آب………………………. 14 2-1-17- مدل فرآیند مطالعات در برنامه ریزی توسعه و مدیریت پایدار رودخانه ها………….. 16 2-1-18- حوضه آبریز از دیدگاه سیستمی……….. 19 2-1-19- محیط سیستم حوضه…………………….. 21 2-1-20- حفاظت از منابع………………………. 22 2-1-21- مشارکت و توسعه پایدار……………………………. 22 2-1-22- مدیریت یكپارچه……………………….. 23 2-1-23- اصل مشارکت…………………. 24 2-2- پیشینه تحقیق ………………… 24 2-2-1- پیشینه تحقیق در خارج ………………. 24 2-2-2- پیشینه تحقیق در ایران …………………………. 26 2-2-3- پیشینه تحقیق در محدوده مطالعاتی ……………. 27 فصل سوم: مواد و روشها……………….. 28 3-1- موقعیت جغرافیایی محدوده تحقیق………………… 29 3-2- راههای دسترسی به حوضه………….. 32 3-3- موقعیت رودخانه های مهم حوضه رودخانه پسیخان…………………. 33 3-4- داده های تحقیق……………………. 36 3-4-1- بررسی آمار و اطلاعات هواشناسی………………………….. 37 3-4-2- بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی…………… 37 3-4-3- بازسازی و تكمیل نواقص آماری…………………… 37 3-4- 4- بررسی داده‏های بارش……………… 39 3-4- 4-1- بررسی بارش منطقه‏ای در حوضه رودخانه پسیخان…………….. 40 3-4- 4-1-1 – انتخاب پایه زمانی مشترك یا دوره شاخص آماری…………… 40 3-4- 4-1-2 – بازسازی داده‏های كمبود…………………… 41 3-5- روش تحقیق………….. 41 3-6- روش گردآوری اطلاعات………………. 43 3-7- ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………. 43 3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………… 43 3-9- ضرورت تحقیق………………………….. 43 3-10- روش انجام کار……………………………….. 47 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق……………… 50 4-1- مقدمه……………………………….. 51 4-2- فیزیوگرافی حوضه رودخانه پسیخان………………….. 52 4-2-1- شکل حوزه ………………………. 52 4-2-1-1- روش هورتن ……….. 52 4-2-1-2- روش گراولیوس …………………. 52 4-2-1-3- روش میلر …………… 52 4-2-1-4- روش شیوم …………………………… 53 4-2-1-5- روش مستطیل معادل …………………. 53 4-2-2- پستی و بلندی حوضه …………………………. 54 4-2-3- پروفیل طولی و شیب رودخانه……………… 54 4-2-3-1- شیب ناخالص……………… 4-2-3-2- شیب متوسط وزنی ……………………… 57 4-2-3-3- شیب خالص ……………………….. 57 4-2-4- شیب …………………………. 58 4-2-4-1- نقشه شیب حوزه…………………………. 58 4-2-4-2- جدول و هیستو گرام توزیع شیب نسبت به سطح………………. 59 4-2-5- محاسبه شیب متوسط ……………. 59 4-2-5-1- شیب متوسط وزنی……………………. 59 4-2-5-2- شیب میانه ……………………. 60 4-2-5-3- نمای شیب …………… 60 4-2-6- بررسی شیب اراضی اطراف رودخانه …………………….. 60 4-2-6-1- رودخانه سیا مزگی ………………………………… 60 4-2-6-2- رودخانه چوبر ………………………. 60 4-2-6-3- رودخانه پسیخان………………………………. 61 4-3- اقلیم(آب و هوای) حوضه رودخانه پسیخان……….. 66 4-3- 1- خصوصیات اقلیمی حوضه ……………………….. 66 4-3- 2- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………………….. 67 4-3- 4- محاسبه مقدار بارش حوضه …………………… 68 4-3- 4- تغییرپذیری بارندگی حوضه………………………. 71 4-3- 5- تعداد روزهای بارانی………………… 72 4-3- 6- توزیع بارندگی ماهانه و فصلی………………………….. 73 4-3- 7- حد اكثر بارندگی 24 ساعته حوضه…………………. 75 4-3- 8- حداكثر بارش محتمل………………………… 76 4-4- ویژگی های دمایی حوضه ………………………… 77 4-4 – 1 – رژیم حرارتی…………………………….. 80 4-4 – 2 – روند تغییرات میانگین ماهانه دما……………………………… 81 4 – 4 – 3 بررسی میانگین دمای ماهانه حداقل و حداكثر مطلق………………… 83 4-4 – 4 تغییرات روزانه و فصلی دما………………………… 83 4- 4 – 5 – رژیم فصلی دما در حوضه…………………… 84 4-4 – 6 تعداد روزهای یخبندان………………. 84 4-4 – 7 تعیین خط برف ماهانه با استفاده از گرادیان دما………………………….. 87 4- 5 – رطوبت نسبی………………………………………………….. 87 4-6 – تبخیر……………………………………………….. 89 4-6 – 1 بررسی تغییرات میزان تبخیر از طشت با ارتفاع در حوضه………………….. 90 4- 7- تبخیر و تعرق……………………………………….. 91 4-7 – 2 تبخیر و تعرق واقعی ……………………………… 96 4-7 – 2 – 1 تبخیر و تعرق واقعی به روش تورك………………………. 96 4-8- وضعیت خاک حوضه……………… 97 4-8-1- مشخصات كلّی خاكهای حوضه…………….. 98 4-8-1-1- شاخه (رودخانه) چوبر………………………….. 100 4-8-1-1- شاخه ( رودخانه ) چنار رودخان………………………. 101 4-8-2- مشخصات خاک رودخانه پسیخان……………………… 102 4-8-3- رژیم های رطوبتی و حرارتی خاكها……………….. 103 4-8-3-1-1 رژیم یودیك………………….. 103 4-8-3-1-2 رژیم زریك………………………….. 104 4-8-3-2- رژیم حرارتی خاك………………. 104 4-8-3-2-1 رژیم حرارتی ترمیك………………. 105 4-8-3-2-2 رژیم حرارتی مزیك…………………….. 105 4-8-4- خاكهای حوضه رودخانه پسیخان از لحاظ ارتفاعی………………. 105 4-8-4- 1 خاكهای جلگه ای…………………… 105 4-8-4- 2 خاكهای كوهپایه ای…………………. 106 4-8-4- 3 خاكهای كوهستانی …………………… 106 4 ـ 9- منابع اراضی…………………………………….. 107 4 ـ 9-1-گروههای هیدرولیكی خاكها………………. 108 4-10- هیدرولوژی حوضه………………………………….. 109 4-10-1- تحلیل منطقه ای آبدهی ماهانه و سالانه حوضه پسیخان …………………. 110 4-10-2- تجزیه و تحلیل آمار روزانه جریان …………….. 110 4-10-2-1- محاسبه متوسط دبی ماهانه و سالانه …………………. 110 4-10-2-2- محاسبه دبی های حداکثر وحداقل………………. 113 4-10-2-3- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحدهای هیدورلوژیک حوزه آبخیز پسیخان………. 115 4-10- 2-3-1- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحده های هیدو لوژیک به روش کریگر………. 115 4-10- 2-3-2- بر آورد دبی حداکثر لحظه ای با استفاده از رابطه منطقه ای………………………………. 116 4-10-2-4- بررسی دوره های کم آبی و پر آبی ……………………….. 117 4-10-2-4-1- دبی مشخصه حداکثر…………………………….. 117 4-10-2-4-2- دبی مشخصه متوسط یا 6 ماهه………………………. 117 4-10-2-4-3- دبی مشخصه یک ماهه، سه ماهه و نه ماهه …………………….. 117 4-10-2-4-4- دبی مشخصه کم آبی……………………………. 118 4-10- 5- تعیین رژیم آبی رودخانه پسیخان………….. 118 4-11- زمین شناسی حوضه…………………………………… 118 4-11-1- زمین شناسی سطحی حوضه پسیخان……………………………. 119 4- 11-1-1- سازند زمان پركامبرین…………………………….. 120 4-11-1-1-1- واحد Mtg…………………………………………………. 120 4-11-1-1-2- واحد Mt………………………………. 120 4-11-1-2- سازند دوران اول(دیرینه زیستی یا پالئوزوئیك)……………………. 120 4-11-1-2-1- زیر واحد P …………………………. 120 4-11-1-2-2- زیر واحد PV …………………………………. 121 4-11-1-3- سازند دوران دوم ( میان زیستی یا مزوزوئیك)…………………………….. 121 4-11-1-3-1- واحد TJS …………………………. 121 4-11-1-3-2- زیرواحد jsh ……………………………………… 121 4-11-1-4-1- واحد Q1da ( نهشته های كوهپایه ای و آبرفتی پلئیستوسین)………………… 121 4-11-1-4- سازند دوران چهارم (كواترنر یا عهد حاضر)…………………… 121 4-11-1-3-3- واحد K1L …………………………………….. 121 4-11-1-4-2- واحد Qal ( نهشته های آبرفتی و دشت سیلابی)……………………… 122 4-12- فرسایش تشكیلات سطحی در حوضه آبریز پسیخان…………………….. 125 4-12-1- آب و هوا…………………………………………. 125 4-12-2- مورفولوژی ………………………… 126 4-12-3- چینه شناسی ……………………….. 126 4-12-4- پوشش گیاهی …………………. 126 4-13- کاربری اراضی حوضه………………………… 127 4-14- فرسایش در حوضه …………………… 128 4-15- پوشش گیاهی حوضه ……………………… 129 4-15-1- اشكوب بندی پوشش گیاهی ( درختان ) به تناسب ارتفاع………………….. 129 4-15-1-1- ارتفاع كمتر از 500 متر با جنگل نیمه متراكم……………. 129 4-15-1-2- ارتفاع 500 تا 1500 متر با جنگل متراكم……………….. 130 4-15-2- نقش پوشش گیاهی در فرسایش خاك………….. 130 4-16- مسائل اقتصادی- اجتماعی حوضه………………. 131 4-16-1- نحوه کشاورزی اهالی رودخانه پسیخان………………….. 132 4-16-2- آبادی های دارای سکنه …………….. 132 4-16-3- تعداد جمعیت، خانوار و بعد خانوار …………………. 132 4-17- مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار حوضه……………….. 137 4-18- مصادیق و جنبه های تخریب و تهدیدات پیش روی منابع حوضه ی آبخیز پسیخان…………….. 139 فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………… 142 5-1- بحث ونتیجه گیری…………………………….. 143 5-2- پاسخ به فرضیات تحقیق……………….. 156 5-2-1- فرضیه اول…………………. 156 5-2-2- فرضیه دوم…………. 156 5-3- پیشنهادات………………………… 157 منابع و ماخذ……………………………………… 161 پیوست……………………………… 168 چکیده تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب کرده است. محدوده مورد مطالعه در این تحقیق حوضه رودخانه پسیخان در استان گیلان از زیر حوضه های تالاب انزلی است. داده های مورد استفاده در این تحقیق داده های اقلیمی، هیدرولوژی و جغرافیایی حوضه است. فعالیتهای صورت گرفته از سوی نهادهای مرتبط در حوضه که از سازمان ها و نهادهای مرتبط بدست آمده نشان می دهد که در این حوضه ها عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، که شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. با بررسی وضعیت طبیعی و منابع آب و خاک حوضه ی پسیخان، چالش های پیش روی توسعه در این حوضه بررسی شده و به برخی از راهکارهای مدیریتی در غالب مدیریت یکپارچه و حوضه ای منابع طبیعی و انسانی به خصوص الزامات اساسی مربوط به هماهنگی مدیریت در واحدهای سیاسی – اداری استانی تابعه اشاره شده است.روش تحلیل داده های نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهد كه برای كاهش سیلاب در حوضه پسیخان می توان سیلاب های بالادست این حوضه را كنترل نمود، كه در این راستا باید نقاطی را برای مدیریت سیلاب های بالادست مكان گزینی کرد كه با مطالعات میدانی موقعیت آنها نسبت به مسیل های فعلی به دست می آید. مدیریت سیلاب در حوضه بدون توجه به عناصر هیدروژئومورفولوژیكی امكان پذیر نمی باشد و با به كارگیری مدل یكپارچه سیلاب امكان حضور تمام شاخص ها در واحدبندی مدیریتی عملی می باشد. لذا در این تحقیق تلاش براین است با استفاده از نتایج مطالعات معتبر ملی و بین‌المللی و به موازات آن، نتایج مشاهدات و تحقیقات میدانی و مطالعات علمی دراز مدت ، همچنین با شناخت عوامل و ویژگی های محیطی به تحلیل علل و چگونگی ناپایداری محیطهای رودخانه ای پرداخته و راهبردهایی ارایه شد كه كاربر آنها می تواند توسعه و مدیریت حوضه ها را به سوی پایداری سوق داده ودر نهایت برقراری توسعه پایدار منابع موجود، به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه را تامین نماید. واژگان کلیدی: حوضه آبخیزپسیخان، حوضه رودخانه ای، مدیریت یکپارچه و جامع، توسعه پایدار مقدمه توسعه ی پایدار در گرو مراقبت از زمین است و بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی تواند آینده ای داشته باشد مگر آن که از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آورد(وهابزاده،1377). وضعیت مکانی قرارگیری منابع آب و خاک و پوشش گیاهی در طبیعت اغلب در چارچوب حوضه های آبخیز است و به همین دلیل در مطالعات این بخش در جنبه های مختلف و تأثیرات عملکرد سیستم های طبیعی در مباحث هیدرولوژی و آب شناسی، اقتصادی و اجتماعی، کشاورزی و پوشش گیاهی، خاک شناسی و فرسایش و سایر مباحث نظیر این، حوضه ی آبخیز به عنوان پایه و واحد مطالعاتی مدنظر قرار می گیرد. از این رو تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب نموده است. حوضه ی آبخیز پسیخان رود دارای شعبات رودهایی است که از جهات گوناگون جغرافیایی به حوضه پسیخان منتهی می شوند. مهم ترین رودهایی که به این حوضه می ریزد سیاهمزگی، چوبر(امامزاده ابراهیم)، چناران و … است. که از نواحی مختلف شامل مناطقی با کوهستان های متراکم، نیمه کوهستانی، جلگه و دشتی می گذرد و پسیخان رود و شعب کوچک و بزرگ آن از سرچشمه تا مصب عامل وحدت این نواحی است. تصمیم گیری جهت مدیریت منابع طبیعی بسیار پیچیده است زیرا بهره برداران متعددی را شامل می شود و مکانیسم های ارتباط متقابل بین آن ها وجود دارد. و تصمیم گیران معمولاً با بهینه کردن همزمان چندین هدف مواجه اند(محسنی ساروی،1382). مدیریت بهینه ی منابع آب و خاک جز با حفظ منابع و استفاده ی صحیح، مستمر و پایدار و نیز حداقل هدررفت و خسارت به آن ها به وقوع نمی پیوندد(صدرالاشرافی ،1371). این مدیریت یک مدیریت سیستمی است که در جهت به کارگیری و هدایت مفید و مؤثر عوامل و منابع به منطور رسیدن به حالت بهینه و با هدف دستیابی به حداکثر سود، حداقل هزینه و حداکثر کارایی توسط مدل های برنامه ریزی اعمال می گردد(ملک محمدی،1362). خلاصه اینکه نوع نگرش مدیران به رودخانه ها و توسعه حوضه آنها به گونه ای بوده است که اکنون در بسیاری از حوضه ها مسایلی از قبیل بحران آب ، ناپایداری توسعه و بحران مدیریت به صورت چالشهایی بسیار جدی مطرح می باشد.دررویكرد صرفاً مهندسی ، مدیران ، تنها به تهیه و انتقال آب پرداخته اند. در رویكرد دیگری که اقتصاد بوده است سعی نموده اند به راه حل بهینه ای برای تخصیص منابع آب دست یابند و یا اینكه با تمرکز بر رویكرد هیدرولوژیكی سعی کرده اند فقط فن آوری اجرای طرحها را توجیه نمایند. در حالی که حفظ یا تأمین پایداری درحوضه رودخانه ها نیازمند توجهی عمیق به نگرشی جامع است که اساس آن برخوردی اکوسیستمی با رودخانه ها می باشد. در این نوع نگرش ، آبگیر، کانال اصلی رودخانه ، دشتهای سیلابی، حریم ها، تالابها، دریاچه ها و مصب ها همراه با همه ساکنان هر حوضه که دارای احساس عمیقی از وابستگی به رودخانه ها هستند، اکوسیستم هررودخانه را تشكیل می دهند که خود بهترین واحد مدیریتی هم می باشد. تخریب و نابودی حوضه بسیاری از رودخانه ها، توسعه را از اساس با خطر ناپایداری روبه روساخته است . شناخت و تحلیل ناپایداری حوضه های رودخانه ای و چالشهایی که مدیران با آن روبه رو هستند ضرورتی قطعی دارد و هدفی است که در این تحقیق پیگیری شده است. تحقیقات محققانی از قبیل (نیوسون و غاز ی، 1995)، (وین پنی، 1997)، (وین پنی، 1998)، (جوبین، 1999) ، (آی ، یو، سی ، ان، 2000)، (دبلیو،سی ، دی، 2000) و (غازی، 1381) هریك ، از یك یا چند دیدگاه قابل توجه است . مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای به اندازه جنبه های اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی با فن و صنعت نیز سروکار دارد و برای یک هدف یکپارچه مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان فعالیت های مهم مرتبط با مدیریت رودخانه ها عبارتند از: مدیریت رودخانه ها- مدیریت یکپارچه کنترل سیل- مدیریت یکپارچه کنترل رسوب و توسعه طرح ریزی و سیاست گزاری اصلی رودخانه. نکته مهم در مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای برقراری توازن در فعالیت های مدیریت آب با توسعه اقتصادی و اکولوژیکی و بهره گیری درست محیطی و عقلانی از منابع طبیعی است(Vis،2001). ولی آنچه که به تحقیق حاضر بعد برجسته ای بخشیده است نگرشی جامع با هدف حفاظت و پایداری رودخانه ها است . همچنین معرفی و تحلیل مدلی که می تواند چارچوبی مطالعاتی برای دستیابی به توسعه و مدیریتی پایدار درحوضه ها در اختیار نهد، هدف نهایی تحقیق و تحلیل راتشكیل داده است . این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است، که به شرح ذیل می باشد: 1- کلیات تحقیق 2- مرور منابع 3- مواد و روشها 4- تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق 5- بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات 1-1- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق امروزه اکثریت مردم و مسئولین بخشهای مختلف مدیریت منابع طبیعی به این امر واقف میباشند که تنها راه حل دائمی و پایدار جهت استفاده مناسب از منابع طبیعی و منابع آب برای اراضی کشاورزی همانا استفاده صحیح از فعالیتهای آبخیزداری در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی میباشد.

1-1- مقدمه 1 1-2- بیان مسأله 6 1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش 8 1-4- اهداف پژوهش 9 1-4-1- هدف اصلی 9 1-4-2- اهداف فرعی 9 1-5- سوالات پژوهش 1-1- مقدمه 1 1-2- بیان مسأله 6 1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش 8 1-4- اهداف پژوهش 9 1-4-1- هدف اصلی 9 1-4-2- اهداف فرعی 9 1-5- سوالات پژوهش 10 1-5-1- سوالات اصلی 10 1-5-2- سوالات فرعی 10 2-1- مبانی نظری 12 2-1-1- جهت‌گیری هدف 12 2-1-1-1- انواع جهت‌گیری‌های هدف 21 2-1-1-1-1- اهداف تسلطی-گرایشی 21 2-1-1-1-2- اهداف تسلطی- اجتنابی 22 2-1-1-1-3- اهداف عملکردی-گرایشی 23 2-1-1-1-4- اهداف عملکردی- اجتنابی 24 2-1-2- راهبردهای مقابله‌ای 25 2-1-2-1- انواع راهبردهای مقابله‌ای 31 2-1-2-2- راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 36 2-1-3- تاب‌آوری 38 2-1-3-1- عوامل محافظ و عوامل آسیب زا 42 2-1-3-2- مدل‌های تاب‌آوری 44 2-1-3-2-1- مدل جبرانی 44 2-1-3-2-2- مدل چالشی 45 2-1-3-2-3- مدل حفاظتی 45 2-2- تحقیقات پیشین 46 2-2-1- جهت‌گیری هدف و تاب‌آوری 46 2-2-2- جهت‌گیری هدف و راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 49 2-2-3- راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی و تاب‌آوری 51 2-2-4- تفاوت‌های جنسیتی در جهت‌‌گیری‌های هدف 53 2-2-5- تفاوت‌های جنسیتی در راهبردهای مقابله‌ای 54 2-2-6- تفاوت‌های جنسیتی در تاب‌آوری 56 3- روش پژوهش 58 3-1- طرح پژوهش 58 3-2- جامعه‌ی آماری 59 3-3- مشارکت کنندگان در تحقیق 59 3-4- تعاریف عملیاتی متغیرها 11 3-5- ابزارهای اندازه‌گیری 60 3-5-1- پرسشنامه‌ی اهداف پیشرفت (AGQ) 60 3-5-2- پرسشنامه‌ی تاب‌آوری (CD-RISC) 61 3-5-3- پرسشنامه‌ی راهبردهای مقابله‌ی تحصیلی (ACI) 62 3-6- روش جمع آوری اطلاعات 63 3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 64 4- یافته‌های پژوهش 67 4-1- یافته‌های توصیفی پژوهش 67 4-2- ماتریس همبستگی متغیرهای مدل پژوهش 68 4-3- یافته‌های مربوط به سؤال‌های پژوهش 69 4-3-1- بررسی مدل پژوهش 69 4-3-1-1- سؤال اول پژوهش 69 4-3-1-2- سؤال دوم پژوهش 70 4-3-1-3- سؤال سوم پژوهش 73 4-3-1-4- سؤال چهارم پژوهش 74 4-4- یافته‌های مربوط به تفاوت‌های جنسیتی 75 4-4-1- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی جهت‌گیری هدف 75 4-4-2- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 76 4-4-3- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی تاب‌آوری 77 5- بحث و نتیجه گیری 78 5-1- پیش بینی تاب‌آوری بر اساس جهت‌گیری‌های هدف 78 5-2- پیش‌بینی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی بر اساس جهت‌گیری‌های هدف 79 5-3- پیش‌بینی تاب‌آوری بر اساس راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 81 5-4- نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی در ارتباط بین جهت‌گیری‌های هدف و تاب‌آوری 82 5-5- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی جهت‌گیری هدف 84 5-6- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 84 5-7- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی تاب‌آوری 85 5-8- کاربردهای پژوهش 86 5-9- پیشنهادهای پژوهش 86 5-10- محدودیت‌های پژوهش 87 فهرست منابع 88 منابع فارسی 88 منابع انگلیسی 93 پیوست‌ها 99 1-1-مقدمه “خسته شدم، هنوز دارم بابت این قضیه‌ی لعنتی حرص می‌خورم، هر لحظه هم بد و بدتر می‌شه. حس وحشتناکیه”. این مثالی است از گفتگوی درونی یک شخص که در مسیر راهبرد مقابله‌‌ای اجتنابی قرار گرفته است (اشنایدر[1]، 2001). این فرد قصد دارد که از رویارویی با عامل استرس‌زا بگریزد اما هرچه سعی می‌کند کمتر به آن توجه کند فضای بیشتری از ذهنش اشغال می‌شود. راهبردهای مقابله‌ای[2] که به آن‌ها راهبردهای مدارا نیز گفته می‌شود، به اقدامات رفتاری و شناختی و نیز راهبردهای آگاهانه‌ای اطلاق می‌شود که افراد در مواجهه با اتفاقات چالش برانگیز، منفی و دشوار زندگی به کار می‌گیرند (لازاروس و فلکمن[3]، 1984؛ به نقل از مونِتا و اسپادا[4]، 2009). مفهوم مقابله برای اولین بار در سال 1966 توسط لازاروس معرفی شد. او معتقد بود که واکنش به استرس شامل سه مرحله می‌باشد. ابتدا، ارزیابی اولیه که شامل مشاهده‌ی یک خطر است. مرحله‌ی دوم شامل ارزیابی ثانویه می‌باشد که به معنای جستجوی یک پاسخ در ذهن است و در مرحله‌ی سوم به کارگیری پاسخ یا به عبارتی مقابله، مدنظر است ( کاستا[5]، 1990). فلکمن و لازاروس (1985) بیان می‌کنند که انتظار می‌رود که مقابله با مفهوم هرآن‌چه که می‌تواند برای تغییر شرایط انجام پذیرد مطابقت‌کند (پیریو و زلارس[6]، 1999). برای مثال انتظار می‌رود که مقابله‌ی مسئله مدار در شرایطی که موقعیت، غیر قابل تغییر به نظر می‌رسد، به کار گرفته شود (لازاروس و فلکمن، 1980؛ به نقل از پیریو و زلارس، 1999). امروزه مقابله به یک مفهوم مرکزی در روانشناسی تبدیل شده است، همان‌گونه که در فرهنگ جامعه نیز این‌گونه بوده است. برای مردم عادی، مقابله، آن چیزی است که باید توسط فرد انجام پذیرد تا روال زندگیش در یک سطح منطقی بالا از رضایت‌مندی باقی بماند (اشنایدر، 2001). واقعیت این است که واکنش استرس در بدن یک نوع سازگاری زیستی طبیعی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا در صورت رویارویی با شرایط خطرناک و استرس‌زا با نشان دادن واکنش سریع و فوری جان خود را حفظ کنند. امروزه بسیاری از تهدیدات محیطی و خطرناک که برای بشر اولیه وجود داشت دیگر وجود ندارد، اما مسائل دیگری جایگزین آن شده است که به همان صورت، واکنش استرس‌زا را در ما بر می‌انگیزد (مانند از دست دادن شغل، رد شدن در یک امتحان دانشگاهی، شرکت در یک کنفرانس درسی و…). اجداد اولیه‌ی ما می‌توانستند از موقعیت‌های خطرناک فرار کنند اما بسیاری از رویدادهای استرس‌زای کنونی قابل گریز نیستند و ناگزیر در طی روز مکررا با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم (قهاری، 1386). در دنیای امروز، دانشجویان و دانش‌آموزان نیز ناچار هستند که دائما با مسائل تحصیلی خوشایند و ناخوشایند دست و پنجه نرم کنند. دانشجویی که دچار مشکل تحصیلی شده است، می‌بایست راهبرد مقابله‌ای مناسبی اتخاذ نماید تا استرس ناشی از مشکل تحصیلی را مدیریت نمایند. مقابله‌ی تحصیلی عبارت است از راهبردهای رفتاری و شناختی كه فراگیران به كار می‌گیرند تا هیجانات منفی ناشی از رویدادهای تحصیلی ناخوشایند مانند عملكرد ضعیف بر روی آزمون‌ها یا شكست در انجام یك تكلیف را كنترل كنند (كامینز و دوئك[7]، 1999؛ به نقل از شیخ الاسلامی و احمدی، 1390). راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی[8]، به مهارت‌هایی گفته می‌شود که افراد در مواجهه با شکست و ناکامی تحصیلی در پیش می‌گیرند. این مهارت‌ها شامل مقابله‌ی مثبت[9]، مقابله‌ی فرافکن[10]، مقابله‌ی انکاری[11] و راهبرد غیرمقابله‌ای[12] می‌باشد (ترو و کانل[13]، 1984؛ به نقل از شیخ الاسلامی و احمدی، 1390). در پژوهش‌های متعدد مشخص شده است که مهارت‌های مقابله‌ای، نقش موثری در افزایش تاب‌آوری[14] دارند (پرسکات، سکندور، بایلی و هوشینو[15]، 2008؛ کمپبل، کوهن و استین[16]، 2006). به طور کلی واژه‌ی تاب‌آوری، به عوامل و فرایندهایی اطلاق می‌شود که رشد جسمی و روانشناختی را از خطر گرفتاری به رفتارهای مشکل زا و آسیب روانشناختی حفظ کرده و علی‌رغم وجود شرایط ناگوار، به پیامدهای سازگارانه منتهی می‌شوند (جعفری، اسکندری، سهرابی و دلوار، 1389). تاب‌‌آوری به زبان ساده عبارت است از تطابق مثبت در واکنش به شرایط ناگوار (والر، اوکاموتو، مایلز و هوردل[17]، 2003؛ به نقل از جعفری و همکاران، 1389). تانوم و مالت[18] (2001)، بیان داشته‌اند تاب‌آوری، که مقاومت در برابر استرس[19] یا رشد پس ‌ضربه‌ای[20] نیز نامیده شده است، در امتداد یک پیوستار با درجات متفاوتی از مقاومت در برابر آسیب‌های روانشناختی قرار می‌گیرد (بشارت، نادعلی و عزیزی؛ 1389). بنابر این تعریف تاب‌آوری فراتر از به سلامت پشت سر گذاشتن استرس و ناملایمات زندگی است و در واقع کیفیات فردی و اجتماعی را شرح می‌دهد که فرد می‌تواند به وسیله‌ی آن هم از شرایط ناگوار به سلامت رد شود و هم پس از آن رشد نموده و برتر از گذشته شود (اسشاپ، ون گالن، دی رویجتر و اسمیتس[21]، 2006). 10 1-5-1- سوالات اصلی 10 1-5-2- سوالات فرعی 10 2-1- مبانی نظری 12 2-1-1- جهت‌گیری هدف 12 2-1-1-1- انواع جهت‌گیری‌های هدف 21 2-1-1-1-1- اهداف تسلطی-گرایشی 21 2-1-1-1-2- اهداف تسلطی- اجتنابی 22 2-1-1-1-3- اهداف عملکردی-گرایشی 23 2-1-1-1-4- اهداف عملکردی- اجتنابی 24 2-1-2- راهبردهای مقابله‌ای 25 2-1-2-1- انواع راهبردهای مقابله‌ای 31 2-1-2-2- راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 36 2-1-3- تاب‌آوری 38 2-1-3-1- عوامل محافظ و عوامل آسیب زا 42 2-1-3-2- مدل‌های تاب‌آوری 44 2-1-3-2-1- مدل جبرانی 44 2-1-3-2-2- مدل چالشی 45 2-1-3-2-3- مدل حفاظتی 45 2-2- تحقیقات پیشین 46 2-2-1- جهت‌گیری هدف و تاب‌آوری 46 2-2-2- جهت‌گیری هدف و راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 49 2-2-3- راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی و تاب‌آوری 51 2-2-4- تفاوت‌های جنسیتی در جهت‌‌گیری‌های هدف 53 2-2-5- تفاوت‌های جنسیتی در راهبردهای مقابله‌ای 54 2-2-6- تفاوت‌های جنسیتی در تاب‌آوری 56 3- روش پژوهش 58 3-1- طرح پژوهش 58 3-2- جامعه‌ی آماری 59 3-3- مشارکت کنندگان در تحقیق 59 3-4- تعاریف عملیاتی متغیرها 11 3-5- ابزارهای اندازه‌گیری 60 3-5-1- پرسشنامه‌ی اهداف پیشرفت (AGQ) 60 3-5-2- پرسشنامه‌ی تاب‌آوری (CD-RISC) 61 3-5-3- پرسشنامه‌ی راهبردهای مقابله‌ی تحصیلی (ACI) 62 3-6- روش جمع آوری اطلاعات 63 3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 64 4- یافته‌های پژوهش 67 4-1- یافته‌های توصیفی پژوهش 67 4-2- ماتریس همبستگی متغیرهای مدل پژوهش 68 4-3- یافته‌های مربوط به سؤال‌های پژوهش 69 4-3-1- بررسی مدل پژوهش 69 4-3-1-1- سؤال اول پژوهش 69 4-3-1-2- سؤال دوم پژوهش 70 4-3-1-3- سؤال سوم پژوهش 73 4-3-1-4- سؤال چهارم پژوهش 74 4-4- یافته‌های مربوط به تفاوت‌های جنسیتی 75 4-4-1- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی جهت‌گیری هدف 75 4-4-2- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 76 4-4-3- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی تاب‌آوری 77 5- بحث و نتیجه گیری 78 5-1- پیش بینی تاب‌آوری بر اساس جهت‌گیری‌های هدف 78 5-2- پیش‌بینی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی بر اساس جهت‌گیری‌های هدف 79 5-3- پیش‌بینی تاب‌آوری بر اساس راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 81 5-4- نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی در ارتباط بین جهت‌گیری‌های هدف و تاب‌آوری 82 5-5- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی جهت‌گیری هدف 84 5-6- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی 84 5-7- تفاوت‌های جنسیتی در زمینه‌ی تاب‌آوری 85 5-8- کاربردهای پژوهش 86 5-9- پیشنهادهای پژوهش 86 5-10- محدودیت‌های پژوهش 87 فهرست منابع 88 منابع فارسی 88 منابع انگلیسی 93 پیوست‌ها 99 1-1-مقدمه “خسته شدم، هنوز دارم بابت این قضیه‌ی لعنتی حرص می‌خورم، هر لحظه هم بد و بدتر می‌شه. حس وحشتناکیه”. این مثالی است از گفتگوی درونی یک شخص که در مسیر راهبرد مقابله‌‌ای اجتنابی قرار گرفته است (اشنایدر[1]، 2001). این فرد قصد دارد که از رویارویی با عامل استرس‌زا بگریزد اما هرچه سعی می‌کند کمتر به آن توجه کند فضای بیشتری از ذهنش اشغال می‌شود. راهبردهای مقابله‌ای[2] که به آن‌ها راهبردهای مدارا نیز گفته می‌شود، به اقدامات رفتاری و شناختی و نیز راهبردهای آگاهانه‌ای اطلاق می‌شود که افراد در مواجهه با اتفاقات چالش برانگیز، منفی و دشوار زندگی به کار می‌گیرند (لازاروس و فلکمن[3]، 1984؛ به نقل از مونِتا و اسپادا[4]، 2009). مفهوم مقابله برای اولین بار در سال 1966 توسط لازاروس معرفی شد. او معتقد بود که واکنش به استرس شامل سه مرحله می‌باشد. ابتدا، ارزیابی اولیه که شامل مشاهده‌ی یک خطر است. مرحله‌ی دوم شامل ارزیابی ثانویه می‌باشد که به معنای جستجوی یک پاسخ در ذهن است و در مرحله‌ی سوم به کارگیری پاسخ یا به عبارتی مقابله، مدنظر است ( کاستا[5]، 1990). فلکمن و لازاروس (1985) بیان می‌کنند که انتظار می‌رود که مقابله با مفهوم هرآن‌چه که می‌تواند برای تغییر شرایط انجام پذیرد مطابقت‌کند (پیریو و زلارس[6]، 1999). برای مثال انتظار می‌رود که مقابله‌ی مسئله مدار در شرایطی که موقعیت، غیر قابل تغییر به نظر می‌رسد، به کار گرفته شود (لازاروس و فلکمن، 1980؛ به نقل از پیریو و زلارس، 1999). امروزه مقابله به یک مفهوم مرکزی در روانشناسی تبدیل شده است، همان‌گونه که در فرهنگ جامعه نیز این‌گونه بوده است. برای مردم عادی، مقابله، آن چیزی است که باید توسط فرد انجام پذیرد تا روال زندگیش در یک سطح منطقی بالا از رضایت‌مندی باقی بماند (اشنایدر، 2001). واقعیت این است که واکنش استرس در بدن یک نوع سازگاری زیستی طبیعی است که به انسان‌ها کمک می‌کند تا در صورت رویارویی با شرایط خطرناک و استرس‌زا با نشان دادن واکنش سریع و فوری جان خود را حفظ کنند. امروزه بسیاری از تهدیدات محیطی و خطرناک که برای بشر اولیه وجود داشت دیگر وجود ندارد، اما مسائل دیگری جایگزین آن شده است که به همان صورت، واکنش استرس‌زا را در ما بر می‌انگیزد (مانند از دست دادن شغل، رد شدن در یک امتحان دانشگاهی، شرکت در یک کنفرانس درسی و…). اجداد اولیه‌ی ما می‌توانستند از موقعیت‌های خطرناک فرار کنند اما بسیاری از رویدادهای استرس‌زای کنونی قابل گریز نیستند و ناگزیر در طی روز مکررا با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم (قهاری، 1386). در دنیای امروز، دانشجویان و دانش‌آموزان نیز ناچار هستند که دائما با مسائل تحصیلی خوشایند و ناخوشایند دست و پنجه نرم کنند. دانشجویی که دچار مشکل تحصیلی شده است، می‌بایست راهبرد مقابله‌ای مناسبی اتخاذ نماید تا استرس ناشی از مشکل تحصیلی را مدیریت نمایند. مقابله‌ی تحصیلی عبارت است از راهبردهای رفتاری و شناختی كه فراگیران به كار می‌گیرند تا هیجانات منفی ناشی از رویدادهای تحصیلی ناخوشایند مانند عملكرد ضعیف بر روی آزمون‌ها یا شكست در انجام یك تكلیف را كنترل كنند (كامینز و دوئك[7]، 1999؛ به نقل از شیخ الاسلامی و احمدی، 1390). راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی[8]، به مهارت‌هایی گفته می‌شود که افراد در مواجهه با شکست و ناکامی تحصیلی در پیش می‌گیرند. این مهارت‌ها شامل مقابله‌ی مثبت[9]، مقابله‌ی فرافکن[10]، مقابله‌ی انکاری[11] و راهبرد غیرمقابله‌ای[12] می‌باشد (ترو و کانل[13]، 1984؛ به نقل از شیخ الاسلامی و احمدی، 1390). در پژوهش‌های متعدد مشخص شده است که مهارت‌های مقابله‌ای، نقش موثری در افزایش تاب‌آوری[14] دارند (پرسکات، سکندور، بایلی و هوشینو[15]، 2008؛ کمپبل، کوهن و استین[16]، 2006). به طور کلی واژه‌ی تاب‌آوری، به عوامل و فرایندهایی اطلاق می‌شود که رشد جسمی و روانشناختی را از خطر گرفتاری به رفتارهای مشکل زا و آسیب روانشناختی حفظ کرده و علی‌رغم وجود شرایط ناگوار، به پیامدهای سازگارانه منتهی می‌شوند (جعفری، اسکندری، سهرابی و دلوار، 1389). تاب‌‌آوری به زبان ساده عبارت است از تطابق مثبت در واکنش به شرایط ناگوار (والر، اوکاموتو، مایلز و هوردل[17]، 2003؛ به نقل از جعفری و همکاران، 1389). تانوم و مالت[18] (2001)، بیان داشته‌اند تاب‌آوری، که مقاومت در برابر استرس[19] یا رشد پس ‌ضربه‌ای[20] نیز نامیده شده است، در امتداد یک پیوستار با درجات متفاوتی از مقاومت در برابر آسیب‌های روانشناختی قرار می‌گیرد (بشارت، نادعلی و عزیزی؛ 1389). بنابر این تعریف تاب‌آوری فراتر از به سلامت پشت سر گذاشتن استرس و ناملایمات زندگی است و در واقع کیفیات فردی و اجتماعی را شرح می‌دهد که فرد می‌تواند به وسیله‌ی آن هم از شرایط ناگوار به سلامت رد شود و هم پس از آن رشد نموده و برتر از گذشته شود (اسشاپ، ون گالن، دی رویجتر و اسمیتس[21]، 2006).