وبلاگ

یشینه موضوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 5 اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………… 5 اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 6 جنبههای نوآوری…………………………………………………………………………………………………………………………………. 6 سازمان‌دهی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….. 6 فصل اول: مفهوم شناسی…………………………………………………………………………………….. 7 1-1. مفاهیم بنیادین………………………………………………………………………………………… 8 1-1-1. انسانشناسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 8 1-1-1-1. انسانشناسی در اندیشة غرب……………………………………………………………………………………………. 9 1-1-1-2. انسانشناسی در اسلام و مسلمانان (ایران دوره اسلامی)…………………………………………………….. 11 1-1-1-3. انسانشناسی در ادبیات قرآنی………………………………………………………………………………………… 12 1-1-2. فرهنگ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 13 1-1-2-1. مفهوم لغوی فرهنگ…………………………………………………………………………………………………….. 13 1-1-2-2. مفهوم اصطلاحی فرهنگ………………………………………………………………………………………………. 15 1-1-2-3. تبیین ارکان تعریف……………………………………………………………………………………………………… 17 1-1-3. مبانی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22 1-2. مفاهیم عملیاتی……………………………………………………………………………………… 23 1-2-1. هدایت………………………………………………………………………………………………………………………………… 23 1-2-1-1. کاربرد لغوی و اصطلاحی………………………………………………………………………………………………. 23 1-2-1-2. کاربرد قرآنی……………………………………………………………………………………………………………….. 24 1-2-1-3. تعریف برگزیده……………………………………………………………………………………………………………. 27 1-2-2. رشد……………………………………………………………………………………………………………………………………. 28 1-2-2-1. کاربرد لغوی………………………………………………………………………………………………………………… 28 1-2-2-2. کاربرد قرآنی……………………………………………………………………………………………………………….. 29 1-2-2-3. کاربرد اصطلاحی…………………………………………………………………………………………………………. 29 1-2-2-4. تعریف برگزیده……………………………………………………………………………………………………………. 30 1-2-3. پیشرفت………………………………………………………………………………………………………………………………. 31 1-2-4. توسعه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 32 1-2-5. الگو…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 33 1-3. منظور از عنوان پژوهش (مبانی انسانشناسی فرهنگی از دیدگاه آموزههای قرآن کریم) 36 1-4. جایگاه انسانشناسی در آموزههای قرآنی……………………………………………………….. 37 فصل دوم: مبانی انسانشناسی عام قرآنی در پردازش الگوی مطلوب……………………… 41 2-1. فلسفه آفرینش………………………………………………………………………………………… 42 2-1-1. فلسفه آفرینش جهان……………………………………………………………………………………………………………. 42 2-1-1-1. آیات مشعر به اصل هدفمندی خلقت…………………………………………………………………………….. 42 2-1-1-2. آیات مشعر بر چیستی هدف خلقت……………………………………………………………………………….. 44 2-1-2. فلسفه آفرینش انسان……………………………………………………………………………………………………………. 46 2-1-2-1. آیات دال بر عبث نبودن خلقت انسان……………………………………………………………………………. 46 2-1-2-2. آیات بیانگر هدف خلقت انسان……………………………………………………………………………………… 47 2-2. ابعاد وجودی انسان………………………………………………………………………………….. 52 2-2-1. روح…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52 2-2-2. طبیعت و فطرت انسان…………………………………………………………………………………………………………. 54 2-2-3. اختیار………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56 2-3. روابط انسانی در عرصة وجود……………………………………………………………………… 61 2-3-1. رابطة انسان با خود……………………………………………………………………………………………………………….. 61 2-3-2. رابطه انسان با همنوع……………………………………………………………………………………………………………. 63 2-3-3. رابطة انسان با خدا……………………………………………………………………………………………………………….. 65     2-3-4. رابطه انسان با محیط……………………………………………………………………………………………………………. 67 فصل سوم: مبانی انسانشناختی نظام فرهنگی اسلام…………………………………………… 70 3-1. مبانی نظری نظام فرهنگی اسلام………………………………………………………………… 71 3-1-1. جهانبینی قرآنی…………………………………………………………………………………………………………………… 71 3-1-1-1. تعریف جهانبینی…………………………………………………………………………………………………………. 72 3-1-1-2. ویژگیهای جهانبینی قرآنی……………………………………………………………………………………………. 72 3-1-2. مبانی نظری انسان شناسی قرآنی…………………………………………………………………………………………… 73 3-1-2-1. مبانی خداشناخت………………………………………………………………………………………………………… 74 3-1-2-2. مبانی انسانشناخت……………………………………………………………………………………………………….. 76 3-1-2-3. مبانی جهان شناخت……………………………………………………………………………………………………. 77 3-1-2-4. مبانی جامعه شناخت…………………………………………………………………………………………………… 82 3-1-2-4-1. رابطة انسان و جامعه…………………………………………………………………………………………… 82 3-1-2-4-2. رابطة انسان و فرهنگ (انسان در بستر فرهنگ)……………………………………………………… 86 3-2. مبانی خاص انسانشناسی نظام فرهنگی اسلام……………………………………………….. 90 3-2-1. اصل عدالت اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………. 90 3-2-1-1. اهمیت عدالت اجتماعی………………………………………………………………………………………………… 90 3-2-1-2. تعریف عدالت اجتماعی………………………………………………………………………………………………… 91 3-2-1-3. عدالت از دیدگاه قرآن………………………………………………………………………………………………….. 92 3-2-1-3-1. عدالت در سخن گفتن…………………………………………………………………………………………. 93 3-2-1-3-2. عدالت در وزن کردن…………………………………………………………………………………………… 94 3-2-1-3-3. عدالت در حکم…………………………………………………………………………………………………… 94 3-2-1-3-4. عدالت در اصلاح میان متخاصمین………………………………………………………………………… 94 3-2-1-3-5. عدالت در شهادت……………………………………………………………………………………………….. 95 3-2-1-4. ابعاد عدالت اجتماعی…………………………………………………………………………………………………… 95 3-2-1-4-1 نظام اجتماعی و عدالت ساختاری………………………………………………………………………….. 95 3-2-1-4-2. نظام اجتماعی و عدالت رفتاری…………………………………………………………………………….. 96 3-2-1-5. اصل عدالت مبنای نظام فرهنگی اسلام………………………………………………………………………….. 97 3-2-2. اصل آزادی…………………………………………………………………………………………………………………………… 97 3-2-2-1. آزادی به عنوان کمال وسیلهای در نظام فرهنگی اسلام……………………………………………………. 98 3-2-2-2. اقسام آزادی………………………………………………………………………………………………………………. 101 3-2-2-2-1. آزادی معنوی……………………………………………………………………………………………………. 101 3-2-2-2-2. آزادی اجتماعی…………………………………………………………………………………………………. 101 3-2-3. اصل وحدت………………………………………………………………………………………………………………………. 102 3-2-3-1. اقسام وحدتیافتگی…………………………………………………………………………………………………….. 102 3-2-3-1-1. وحدت‌یافتگی قلبی…………………………………………………………………………………………… 102 3-2-3-1-2. وحدت‌یافتگی عقلی………………………………………………………………………………………….. 103 3-2-3-1-3. وحدت‌یافتگی عملی………………………………………………………………………………………….. 104 3-2-3-2. توجه به محوریت رشد در وحدت‌یافتگی عملی…………………………………………………………….. 105 3-2-3-3. رهبری، بلوغ‌یافتگی وحدت در جامعه………………………………………………………………………….. 105 3-2-3-4. وحدت، اصل «حرکت دهنده» فرآیند حرکت فرهنگی جامعه به سمت نظام مطلوب قرآنی.. 105 3-2-4. اصل ولایت………………………………………………………………………………………………………………………… 106 3-2-4-1. ولایت اصل رهبری کنندة نظام فرهنگی اسلام به سمت رشد و کمال اجتماعی………………… 106 3-2-4-2. قرآن کریم و متصدیان رهبری در جامعه……………………………………………………………………… 107 3-2-4-2-1. خداوند متعال…………………………………………………………………………………………………… 107 3-2-4-2-2. انبیای الهی………………………………………………………………………………………………………. 108 3-2-4-2-3. اهل‌بیت و اولیای الهی……………………………………………………………………………………….. 108 3-2-4-2-4. نزدیک‌ترین افراد به اهل‌بیت و اولیای الهی………………………………………………………….. 109 3-2-5.  اصل رشد و کمال (قرب الهی)……………………………………………………………………………………………. 109 3-2-6. اصل انضباط اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………. 110 3-2-7. اصل هویت اسلامی…………………………………………………………………………………………………………….. 111 نتایج و دستاوردها………………………………………………………………………………………… 113 نظام پیشنهادی پژوهش…………………………………………………………………………………. 115 منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………….. 116 الملخص………………………………………………………………………………………………………. 123 Abstract……………………………………………………………………………………………………… 125 چکیده بحث از انسان و انسان­شناسی قدمتی دیرینه دارد؛ زیرا انسان همواره در اندیشة شناخت ابعاد وجودی، فلسفة خلقت و جایگاه انسان در نظام هستی برای دستیابی به «چگونگی زیستن و بهتر زیستن» بوده است. از سویی فرهنگ، روش و شیوة زندگی مرسوم و عادت شده جامعه در عرصه­های گوناگون حیات اجتماعی است و آموزه­های اجتماعی اسلام و خصوصاً قرآن کریم در متن آیات خود مبانی و شاخصه­های آن را معرفی نموده است. در پاسخ به این پرسش که اصول و شاخصه­های انسان­شناسانه­ای که قرآن کریم برای نظام فرهنگی جامعه اسلامی معرفی می­کند کدامند؟ باید گفت که قرآن کریم در مواجهه با انسان، جهان­بینی قرآنی را به عنوان اصل و مبدأ حرکت وجودی انسانی تعیین نموده و فلسفة آفرینش جهان را انسان و فلسفة آفرینش انسان را یقین و قرب الهی معرفی نموده است. قرآن کریم از روح، فطرت و اختیار، به عنوان مهمترین لوازم وجودی انسان در نیل به جامعه­ای با فرهنگ قرآنی سخن به میان آورده و روابط او را در چنین اجتماعی بر اساس رابطه با خدا، خود، همنوع و محیط پیرامونی در مبانی همچون خداشناسی، انسان­شناسی، جامعه­شناسی و جهان­شناسی تعریف و تبیین نموده است. از دیدگاه قرآن کریم مهمترین شاخصه­های انسان­شناسانه نظام فرهنگی قرآنی عبارتند از: عدالت، ولایت، وحدت، انضباط اجتماعی، رشد محوری و آزادی و هویت قرآنی اجتماعی. مقدمه تحقیق انسان و انسان­شناسی در قرآن کریم بسیار فراتر و جامع­تر نسبت به مکاتب و دانشمندان و حتی دیگر آیین­های الهی بیان شده است. از دیدگاه قرآن انسان موجودی دوبعدی (مادی و معنوی) است که اصل و سرشت او را همان روح او تشکیل داده بنابراین «انسان­شناسی»، علمی است که به مطالعة کل وجود انسان (مادی و معنوی) بپردازد. از این روی، آنچه امروزه در علوم اجتماعی تحت عنوان انسان­شناسی رواج دارد در واقع انسان­شناسی جسمانی به معنای علم مطالعة جسم انسانی در حوزه­هایی مانند: مردم شناسی، مردم نگاری و تاریخ نگاری زندگی و آداب و رسوم بشری است، نه علم شناخت کل وجود انسان. «انسان­شناسان فرهنگی» در غرب نیز به شناخت و بررسی آداب و رسوم جوامع در قالب «مردم­نگاری» و «مردم­شناسی» در ذیل علمی موسوم به «انسان شناسی فرهنگی» پرداخته و به بررسی تاریخی و تجربی زندگی مردم می­پردازند. اما آنچه که ما در علم «انسان شناسی قرآنی» و در ذیل آن «انسان شناسی فرهنگی قرآنی» به آن می­پردازیم؛ ارائة اصول و مبانی انسان­شناسی در حوزة فرهنگ به منظور ارائة «نظام و الگوی فرهنگی قرآنی» است. بدین منظور در این پایان نامه در راستای دستیابی به مبانی انسان­شناسی نظام فرهنگی اسلام از دیدگاه قرآن کریم به تحقیق و بررسی آیات پرداخته و در نهایت به مؤلفه هایی از مبانی نظری و خاص انسان شناسی از دیدگاه قرآن کریم دست یافته است. تعداد صفحه : 139