وبلاگ

هدف پژوهش حاضر بررسی مطالعه اخلاق حرفه­ای از دیدگاه مشاوران مدارس مقطع متوسطه می­باشد. این پژوهش در پارادایم کیفی و با استفاده از مدل غالب- کم غالب انجام گرفت. در این مدل از ترکیب دو روش کمی و کیفی استفاده شده است. گردآوری داده­ها در بخش کیفی، به روش مصاحبه نیمه عمیق صورت گرفت که در آن افراد مورد مطالعه به شیوه هدفمند انتخاب شدند. جمع­آوری داده­ها در بخش کم غالب یعنی بخش کمی نیز با استفاده از مقیاس محقق­ساخته اخلاق حرفه­ای مشاوران که بر اساس مبانی نظری موجود در زمینه اخلاق حرفه­ای و نیز اساس­نامه سازمان نظام روان­شناسی ساخته شد، در جامعه آماری مشاوران مدارس مقطع متوسطه انجام گرفته است که گویه­های مقیاس اخلاق حرفه­ای مشاوران شامل چهار گویه است، رازداری، عدم آسیب­رسانی، صداقت، برقراری مساوات. برای تجزیه و تحلیل داده­ها در بخش کیفی از شیوه تحلیل محتوای استقرایی و در بخش کمی از تحلیل واریانس اندازه­گیری­های مکرر، آزمون تی­تست برای گروه­های مستقل و ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که مشاوران جذب دانش­آموز، جلب اعتماد او، توجه به شرایط مراجع، برقراری ارتباط کلامی، واقع­نگری، توجه به نیاز مراجع، خلق نیکو، سرزنش نکردن، صداقت، انگیزه­بخشی، عدم قضاوت ارزشی، ارائه پیامدهای مثبت و مطلوب، القای توانایی­های شخصیتی به فرد، عدم سوء استفاده از مراجع و تعهد، برقراری ارتباط غیرکلامی و داشتن فضای خصوصی را از جمله نکات و مواردی می­دانند که در رابطه با دانش­آموزان باید رعایت شود. آنان برقراری مساوات، اولویت­بندی مراجعان بر اساس مشکل، ارائه خدمات مدبرانه (تشخیص افراد دارای مشکل در مدارس از طرف مشاور) به دانش­آموز را در اولویت قرار داده­اند. همچنین رازداری را یکی از مهم­ترین اصول اخلاق حرفه­ای عنوان کردند و ضرورت در اختیار قرار دادن اطلاعات دانش­آموز به گروه­های دیگر تنها در دو حالت (خودکشی و دیگرکشی) مجاز دانستند. ایشان میزان پایبندی مشاوران به اصول اخلاق حرفه­ای را مثبت قلمداد کرده و معتقدند موانع رعایت این اصول عبارتند از: مجهول ماندن نقش مشاور، بی­توجهی به مشاوره سازشی، عدم آگاهی از نقش مشاور. دلایل اهمیت رعایت اخلاق حرفه­ای از دیدگاه مشاوران را، اخلاق حرفه­ای پیش­نی هدف پژوهش حاضر بررسی مطالعه اخلاق حرفه­ای از دیدگاه مشاوران مدارس مقطع متوسطه می­باشد. این پژوهش در پارادایم کیفی و با استفاده از مدل غالب- کم غالب انجام گرفت. در این مدل از ترکیب دو روش کمی و کیفی استفاده شده است. گردآوری داده­ها در بخش کیفی، به روش مصاحبه نیمه عمیق صورت گرفت که در آن افراد مورد مطالعه به شیوه هدفمند انتخاب شدند. جمع­آوری داده­ها در بخش کم غالب یعنی بخش کمی نیز با استفاده از مقیاس محقق­ساخته اخلاق حرفه­ای مشاوران که بر اساس مبانی نظری موجود در زمینه اخلاق حرفه­ای و نیز اساس­نامه سازمان نظام روان­شناسی ساخته شد، در جامعه آماری مشاوران مدارس مقطع متوسطه انجام گرفته است که گویه­های مقیاس اخلاق حرفه­ای مشاوران شامل چهار گویه است، رازداری، عدم آسیب­رسانی، صداقت، برقراری مساوات. برای تجزیه و تحلیل داده­ها در بخش کیفی از شیوه تحلیل محتوای استقرایی و در بخش کمی از تحلیل واریانس اندازه­گیری­های مکرر، آزمون تی­تست برای گروه­های مستقل و ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که مشاوران جذب دانش­آموز، جلب اعتماد او، توجه به شرایط مراجع، برقراری ارتباط کلامی، واقع­نگری، توجه به نیاز مراجع، خلق نیکو، سرزنش نکردن، صداقت، انگیزه­بخشی، عدم قضاوت ارزشی، ارائه پیامدهای مثبت و مطلوب، القای توانایی­های شخصیتی به فرد، عدم سوء استفاده از مراجع و تعهد، برقراری ارتباط غیرکلامی و داشتن فضای خصوصی را از جمله نکات و مواردی می­دانند که در رابطه با دانش­آموزان باید رعایت شود. آنان برقراری مساوات، اولویت­بندی مراجعان بر اساس مشکل، ارائه خدمات مدبرانه (تشخیص افراد دارای مشکل در مدارس از طرف مشاور) به دانش­آموز را در اولویت قرار داده­اند. همچنین رازداری را یکی از مهم­ترین اصول اخلاق حرفه­ای عنوان کردند و ضرورت در اختیار قرار دادن اطلاعات دانش­آموز به گروه­های دیگر تنها در دو حالت (خودکشی و دیگرکشی) مجاز دانستند. ایشان میزان پایبندی مشاوران به اصول اخلاق حرفه­ای را مثبت قلمداد کرده و معتقدند موانع رعایت این اصول عبارتند از: مجهول ماندن نقش مشاور، بی­توجهی به مشاوره سازشی، عدم آگاهی از نقش مشاور. دلایل اهمیت رعایت اخلاق حرفه­ای از دیدگاه مشاوران را، اخلاق حرفه­ای پیش­نیازی برای مشاوره، رعایت نظم، اصلاح دانش­آموز، افزایش انگیزه برای مراجعه، برطرف کردن موانع، عدم قضاوت افراد غیر متخصص عنوان کردند. نتایج کمی پژوهش، با استفاده از نرم­افزار spss تحلیل شده است. که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بالاترین میانگین بعد غالب اخلاق حرفه­ای مشاوران، عدم آسیب­رسانی می­باشد. همچنین بین سن و صداقت و برقراری مساوات رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. علاوه بر آن بین جنسیت و ابعاد اخلاق حرفه­ای، فقط در بعد صداقت تفاوت معناداری وجود دارد. واژه­های کلیدی : اخلاق­حرفه­ای- مشاوران مدارس- مقطع متوسطه فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول: مقدمه 1-1- بیان مسئله. 4 1-2- اهمیّت و ضرورت پژوهش…. 7 1-3- اهداف پژوهش…. 11 1-3-1- اهداف بخش کیفی.. 12 1-3-2- اهداف بخش کمی.. 12 1-4- تعاریف مفهومی واژه ها و اصطلاحات… 12 1-4-1- اخلاق: 12 1-4-2 – اخلاق حرفه ای.. 12 1-4-3- مشاوره 13 فصل دوم: بررسی دیدگاه صاحبنظران و پیشینه پژوهش 2-1- مبانی نظری.. 16 2-1-1- مقدمه. 16 2-1-2- رویکردهای عمده در فلسفه اخلاق.. 16 2-1-3- دیدگاه صاحبنظران.. 21 2-1-4- تاریخچه حرفه ای گری.. 37 2-1-5- تاریخچه اخلاق حرفهای.. 40 2-1-6- عوامل پایه ای اخلاق حرفهای.. 41 2-1-7- اخلاق حرفه ای از دیدگاه آموزه های اسلامی.. 42 2-1-8- ملاک نهایی اخلاق حرفه ای از دیدگاه اسلام. 43 2-1-9- تاریخچه اخلاق حرفه‌ای مشاوران.. 45 2-1-10- اصول اخلاق حرفه ای مشاوران و روانشناسان.. 46 پژوهش های پیشین.. 49 2-2-1- پژوهش های داخلی.. 49 2-2-2- پژوهش های خارجی.. 53 2-3- پرسش های پژوهش…. 56 2-3-1- بخش کیفی.. 56 2-3-2- بخش کمی.. 56 فصل سوم: روش پژوهش 3-1- طرح پژوهش…. 58 3-1-1-بخش کیفی.. 58 3-2- روش اجرا: 60 3-3- اعتبار‌سنجی پژوهش…. 60 3-1-2- بخش كمی.. 61 3-1-2-2- جامعه آماری.. 61 فصل چهارم: یافته های پژوهش 4-1- یافته های بخش کیفی پژوهش…. 66 4-1-1- نکات کلیدی مطرح‌شده در متن مصاحبه شماره یک…. 67 4-1-2- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره دو 70 4-1-3- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره سه. 73 4-1-4- نکات کلیدی در متن مصاحبه شماره چهار 75 4-1-5-نکات اساسی در متن مصاحبه شماره پنج.. 78 4-1-6- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره شش…. 80 4-1-7- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره هفت… 82 4-1-8- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره هشت… 84 4-1-9- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره نه. 86 4-1-10- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره دهم.. 88 4-1-11- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره یازدهم.. 89 4-1-12- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره دوازدهم.. 90 4-2- مولفه های اصلی و محوری.. 92 4-2-1- مولفه های اصلی مربوط به نکات و مواردی که مشاوران باید رعایت کنند. 93 4-2-2- مولفه های اصلی مربوط به نحوه دریافت مشاوره 95 4-2-3- مولفه مربوط به ضرورت در اختیار قرار دادن اطلاعات دانش آموز 95 4-2-4- مولفه های اصلی مربوط به میزان پایبندی مشاوران به اصول اخلاق حرفه ای.. 95 4-2-5- مولفه های اصلی مربوط به اهمیت و لزوم رعایت اخلاق حرفه ای.. 96 4-3- تحلیل و بررسی بخش کمی پژوهش…. 98 4-3-1- ویژگیهای نمونه. 98 4-3-2- پاسخ به سوالات پژوهش…. 99 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 5-1- مقدمه. 104 5-2- پرسش پژوهش…. 106 5-2-1- سوالات فرعی پژوهش…. 106 5-3- تحلیل بخش کمی.. 133 5-3-1- پرسش اول پژوهش…. 133 5-3-2- پرسش دوم پژوهش…. 134 5-4- جمع بندی نهایی.. 136 5-5 پیشنهادها 138 5-5-1 پیشنهادهای کاربردی.. 138 5-5-2 پیشنهادهای پژوهشی.. 138 5-5-3- محدودیتهای پژوهش…. 139 منابع و مأخذ منابع فارسی.. 140 منابع انگلیسی ………. 149 مقدمه تاریخ درازمدت انسانی مؤیّد این نکته است که اخلاق یکی از پدیده­هایی است که از آغاز تمدن­های رسمی در تاریخ نمودار گشته و گذشته­ای طولانی دارد. این پدیده تا زمان حال امتداد داشته و به وجود و حضور خود در جوامع بشری ادامه می­دهد. دوری از اخلاق سرآغاز جنگ، ستم و مصیبت است. بشر از دیرباز به این دانایی رسیده است که زندگی کردن بر اساس اخلاق سبب تأمین سلامت روان، بهبود روابط اجتماعی و تعالی انسان می­شود. انسان آموخته است که قوانین را در حمایت از اخلاق وضع کند تا پایبندی به اخلاق نهادینه شود. زندگی کردن بر اساس اصول اخلاقی همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را فرامی‌گیرد که ازجمله این موارد، تعامل اخلاقی با خویش، اخلاق خانواده، اخلاق شهروندی، اخلاق مشاغل، اخلاق در فعالیت­های سیاسی و مناسبات بین­المللی نمونه­هایی از ابعاد زندگی اخلاقی را نشان می­دهد. مقصود از اخلاق حرفه­ای مجموعه قواعدی است که باید افراد داوطلبانه و بر اساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفه­ای رعایت کنند؛ بدون آن‌که الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف، به مجازات­های قانونی دچار شوند ( امیری و همکاران، 1389: 139). قسمت اعظم تعالیم انبیا در طول تاریخ لزوم پایبندی و تعهد به اخلاق در همه زمینه­ها و ازجمله حرفه و شغل بوده است. امروزه بحث اخلاق حرفه­ای[1] یکی از بحث­های مهم حوزه­ی اخلاقیات است. از سوی دیگر، هیچ نهاد یا حرفه­ای نیست كه قادر باشد فارغ از اخلاق كه مرزهای سلوك و رفتار بهنجار را معین می­كند، به حیات مشروع خود ادامه دهد. اخلاق هر جامعه، معیار بایدها و نبایدهای آن را تعیین می­كند و انسان اجتماعی را در مسیر زندگی آینده­ی خود به سمت كمال، فضیلت و سعادت هدایت می­كند. اخلاق، هم خاستگاه دینی دارد و هم متأثر از عرف، فرهنگ، تاریخ و سایر پدیده­های اجتماعی است. درواقع، بین این مفاهیم و پدیده­های اجتماعی و اخلاق، تعامل دایمی وجود دارد كه باعث می­شود در طول زمان، اصول، ارزش­ها و هنجارهای جامعه صیقل بخورد و الگوهای موجه و مقبول رفتار فردی و جمعی را تشكیل بدهد. گرچه حرفه از همان آغاز پیدایش­اش به‌طور ضمنی با ترویج لزوم تعهد انسان به انجام تکالیف اخلاقی در قالب فعالیت­های مادی و این جهانی­اش همراه بوده است. امّا به نظر می­رسد که نقطه عطف و اوج اخلاق حرفه­ای در غرب را می­توان در آرای لوتر[2] پی­گرفت و به یکباره بعد از رنسانس بود که اخلاق کاربردی در جهان غرب در کانون توجه قرار گرفت و شاید بتوان آن را از ثمرات دوران اصلاح‌طلبی دینی دانست (ریسمان­باف، 1388: 57). بنابراین آن­چه که امروزه از آن تحت عنوان اخلاق حرفه­ای نام می­برند شامل مجموعه­ای از احکام و ارزش­ها، تکالیف­ رفتار و سلوک و دستور­هایی برای اجرای آن است که در قالب قواعد یا آیین­نامه­های اخلاقی، تدوین می­شود (نشاط،1381: 138-111). آیین­نامه­های اخلاقی مدون، اهداف و مسئولیت­های گرو­ه­های حرفه­ای را شامل می­شود و به‌عنوان ابزاری بی­طرف و بدون سوگیری، معیار­های اخلاق حرفه­ای را توضیح می­دهد. متخصص اخلاقی ­بودن نه‌تنها درکی از قوانین اخلاقی را در زمینه حرفه­ای نیازمند است، بلکه تفسیر آگاهانه آن‌ها را برای موقعیت­های حرفه­ای که با آن مواجه­اند، لازم می­داند. از سویی دیگر مشاوران با درک بیشتر ملاک­ها و ضوابط و اصول اخلاقی، قدم درراهی می­گذارند که هرچه پیش می­روند با سؤالات و ابهامات اخلاقی تازه­ای مواجه می­شوند که بررسی و پاسخ دادن به آن‌ها، آنان را به استانداردهای فراتر سوق می­دهد. البته بین پیروی صرف از ضوابط اخلاقی و داشتن تعهد عملی نسبت به ضوابط اخلاقی بالا، تفاوت زیادی وجود دارد. تعهدات اخلاقی مستلزم عملکرد اخلاقی است و ارتقاء معیارهای اخلاقی مستلزم دستیابی به استانداردهای مطلوب رفتاری است. مشاورانی که به ضوابط اخلاقی سطح بالا متعهدند، درصدد انجام هر نوع خدمت حرفه­ای به مراجعانشان هستند. از آن­جا که دامنه موضوعات در حوزه­ی اخلاق حرفه­ای بسیار گسترده و متنوع است، پژوهش حاضر بنا دارد تا به بررسی اخلاق حرفه­ای از منظر مشاوران مدارس بپردازد؛ چراکه مشاوران وظیفه­ی مضاعفی را بر دوش دارند. آن­ها از سویی باید بتوانند نقش مشاور را بر عهده بگیرند و از سوی دیگر نقش تعلیم و تربیتی خود را نیز مدنظر داشته باشند و بتوانند میان این دو نقش، هماهنگی لازم را اجرا نمایند. 1-1- بیان مسئله اخلاق حرفه­ای مربوط به رفتار، ادب و عمل شخص هنگام انجام كار حرفه­ای است. این كار می­تواند مشاوره، پژوهش، تدریس، نویسندگی یا هر كار دیگری باشد. هر مجموعه سازمانی دارای كدهای عملی و رفتاری با ساختار حرفه­ای متداول برای اعضای خود است كه باید آن­ها را رعایت كنند. به‌عبارت‌دیگر اخلاق حرفه­ای، مجموعه­ای از اصول و استانداردهای سلوك بشری است كه رفتار افراد و گروه­ها را تعیین می­كند (صحرایی، 1386). ازی برای مشاوره، رعایت نظم، اصلاح دانش­آموز، افزایش انگیزه برای مراجعه، برطرف کردن موانع، عدم قضاوت افراد غیر متخصص عنوان کردند. نتایج کمی پژوهش، با استفاده از نرم­افزار spss تحلیل شده است. که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بالاترین میانگین بعد غالب اخلاق حرفه­ای مشاوران، عدم آسیب­رسانی می­باشد. همچنین بین سن و صداقت و برقراری مساوات رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. علاوه بر آن بین جنسیت و ابعاد اخلاق حرفه­ای، فقط در بعد صداقت تفاوت معناداری وجود دارد. واژه­های کلیدی : اخلاق­حرفه­ای- مشاوران مدارس- مقطع متوسطه فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول: مقدمه 1-1- بیان مسئله. 4 1-2- اهمیّت و ضرورت پژوهش…. 7 1-3- اهداف پژوهش…. 11 1-3-1- اهداف بخش کیفی.. 12 1-3-2- اهداف بخش کمی.. 12 1-4- تعاریف مفهومی واژه ها و اصطلاحات… 12 1-4-1- اخلاق: 12 1-4-2 – اخلاق حرفه ای.. 12 1-4-3- مشاوره 13 فصل دوم: بررسی دیدگاه صاحبنظران و پیشینه پژوهش 2-1- مبانی نظری.. 16 2-1-1- مقدمه. 16 2-1-2- رویکردهای عمده در فلسفه اخلاق.. 16 2-1-3- دیدگاه صاحبنظران.. 21 2-1-4- تاریخچه حرفه ای گری.. 37 2-1-5- تاریخچه اخلاق حرفهای.. 40 2-1-6- عوامل پایه ای اخلاق حرفهای.. 41 2-1-7- اخلاق حرفه ای از دیدگاه آموزه های اسلامی.. 42 2-1-8- ملاک نهایی اخلاق حرفه ای از دیدگاه اسلام. 43 2-1-9- تاریخچه اخلاق حرفه‌ای مشاوران.. 45 2-1-10- اصول اخلاق حرفه ای مشاوران و روانشناسان.. 46 پژوهش های پیشین.. 49 2-2-1- پژوهش های داخلی.. 49 2-2-2- پژوهش های خارجی.. 53 2-3- پرسش های پژوهش…. 56 2-3-1- بخش کیفی.. 56 2-3-2- بخش کمی.. 56 فصل سوم: روش پژوهش 3-1- طرح پژوهش…. 58 3-1-1-بخش کیفی.. 58 3-2- روش اجرا: 60 3-3- اعتبار‌سنجی پژوهش…. 60 3-1-2- بخش كمی.. 61 3-1-2-2- جامعه آماری.. 61 فصل چهارم: یافته های پژوهش 4-1- یافته های بخش کیفی پژوهش…. 66 4-1-1- نکات کلیدی مطرح‌شده در متن مصاحبه شماره یک…. 67 4-1-2- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره دو 70 4-1-3- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره سه. 73 4-1-4- نکات کلیدی در متن مصاحبه شماره چهار 75 4-1-5-نکات اساسی در متن مصاحبه شماره پنج.. 78 4-1-6- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره شش…. 80 4-1-7- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره هفت… 82 4-1-8- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره هشت… 84 4-1-9- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره نه. 86 4-1-10- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره دهم.. 88 4-1-11- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره یازدهم.. 89 4-1-12- نکات اساسی در متن مصاحبه شماره دوازدهم.. 90 4-2- مولفه های اصلی و محوری.. 92 4-2-1- مولفه های اصلی مربوط به نکات و مواردی که مشاوران باید رعایت کنند. 93 4-2-2- مولفه های اصلی مربوط به نحوه دریافت مشاوره 95 4-2-3- مولفه مربوط به ضرورت در اختیار قرار دادن اطلاعات دانش آموز 95 4-2-4- مولفه های اصلی مربوط به میزان پایبندی مشاوران به اصول اخلاق حرفه ای.. 95 4-2-5- مولفه های اصلی مربوط به اهمیت و لزوم رعایت اخلاق حرفه ای.. 96 4-3- تحلیل و بررسی بخش کمی پژوهش…. 98 4-3-1- ویژگیهای نمونه. 98 4-3-2- پاسخ به سوالات پژوهش…. 99 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 5-1- مقدمه. 104 5-2- پرسش پژوهش…. 106 5-2-1- سوالات فرعی پژوهش…. 106 5-3- تحلیل بخش کمی.. 133 5-3-1- پرسش اول پژوهش…. 133 5-3-2- پرسش دوم پژوهش…. 134 5-4- جمع بندی نهایی.. 136 5-5 پیشنهادها 138 5-5-1 پیشنهادهای کاربردی.. 138 5-5-2 پیشنهادهای پژوهشی.. 138 5-5-3- محدودیتهای پژوهش…. 139 منابع و مأخذ منابع فارسی.. 140 منابع انگلیسی ………. 149 مقدمه تاریخ درازمدت انسانی مؤیّد این نکته است که اخلاق یکی از پدیده­هایی است که از آغاز تمدن­های رسمی در تاریخ نمودار گشته و گذشته­ای طولانی دارد. این پدیده تا زمان حال امتداد داشته و به وجود و حضور خود در جوامع بشری ادامه می­دهد. دوری از اخلاق سرآغاز جنگ، ستم و مصیبت است. بشر از دیرباز به این دانایی رسیده است که زندگی کردن بر اساس اخلاق سبب تأمین سلامت روان، بهبود روابط اجتماعی و تعالی انسان می­شود. انسان آموخته است که قوانین را در حمایت از اخلاق وضع کند تا پایبندی به اخلاق نهادینه شود. زندگی کردن بر اساس اصول اخلاقی همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را فرامی‌گیرد که ازجمله این موارد، تعامل اخلاقی با خویش، اخلاق خانواده، اخلاق شهروندی، اخلاق مشاغل، اخلاق در فعالیت­های سیاسی و مناسبات بین­المللی نمونه­هایی از ابعاد زندگی اخلاقی را نشان می­دهد. مقصود از اخلاق حرفه­ای مجموعه قواعدی است که باید افراد داوطلبانه و بر اساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفه­ای رعایت کنند؛ بدون آن‌که الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف، به مجازات­های قانونی دچار شوند ( امیری و همکاران، 1389: 139). قسمت اعظم تعالیم انبیا در طول تاریخ لزوم پایبندی و تعهد به اخلاق در همه زمینه­ها و ازجمله حرفه و شغل بوده است. امروزه بحث اخلاق حرفه­ای[1] یکی از بحث­های مهم حوزه­ی اخلاقیات است. از سوی دیگر، هیچ نهاد یا حرفه­ای نیست كه قادر باشد فارغ از اخلاق كه مرزهای سلوك و رفتار بهنجار را معین می­كند، به حیات مشروع خود ادامه دهد. اخلاق هر جامعه، معیار بایدها و نبایدهای آن را تعیین می­كند و انسان اجتماعی را در مسیر زندگی آینده­ی خود به سمت كمال، فضیلت و سعادت هدایت می­كند. اخلاق، هم خاستگاه دینی دارد و هم متأثر از عرف، فرهنگ، تاریخ و سایر پدیده­های اجتماعی است. درواقع، بین این مفاهیم و پدیده­های اجتماعی و اخلاق، تعامل دایمی وجود دارد كه باعث می­شود در طول زمان، اصول، ارزش­ها و هنجارهای جامعه صیقل بخورد و الگوهای موجه و مقبول رفتار فردی و جمعی را تشكیل بدهد. گرچه حرفه از همان آغاز پیدایش­اش به‌طور ضمنی با ترویج لزوم تعهد انسان به انجام تکالیف اخلاقی در قالب فعالیت­های مادی و این جهانی­اش همراه بوده است. امّا به نظر می­رسد که نقطه عطف و اوج اخلاق حرفه­ای در غرب را می­توان در آرای لوتر[2] پی­گرفت و به یکباره بعد از رنسانس بود که اخلاق کاربردی در جهان غرب در کانون توجه قرار گرفت و شاید بتوان آن را از ثمرات دوران اصلاح‌طلبی دینی دانست (ریسمان­باف، 1388: 57). بنابراین آن­چه که امروزه از آن تحت عنوان اخلاق حرفه­ای نام می­برند شامل مجموعه­ای از احکام و ارزش­ها، تکالیف­ رفتار و سلوک و دستور­هایی برای اجرای آن است که در قالب قواعد یا آیین­نامه­های اخلاقی، تدوین می­شود (نشاط،1381: 138-111). آیین­نامه­های اخلاقی مدون، اهداف و مسئولیت­های گرو­ه­های حرفه­ای را شامل می­شود و به‌عنوان ابزاری بی­طرف و بدون سوگیری، معیار­های اخلاق حرفه­ای را توضیح می­دهد. متخصص اخلاقی ­بودن نه‌تنها درکی از قوانین اخلاقی را در زمینه حرفه­ای نیازمند است، بلکه تفسیر آگاهانه آن‌ها را برای موقعیت­های حرفه­ای که با آن مواجه­اند، لازم می­داند. از سویی دیگر مشاوران با درک بیشتر ملاک­ها و ضوابط و اصول اخلاقی، قدم درراهی می­گذارند که هرچه پیش می­روند با سؤالات و ابهامات اخلاقی تازه­ای مواجه می­شوند که بررسی و پاسخ دادن به آن‌ها، آنان را به استانداردهای فراتر سوق می­دهد. البته بین پیروی صرف از ضوابط اخلاقی و داشتن تعهد عملی نسبت به ضوابط اخلاقی بالا، تفاوت زیادی وجود دارد. تعهدات اخلاقی مستلزم عملکرد اخلاقی است و ارتقاء معیارهای اخلاقی مستلزم دستیابی به استانداردهای مطلوب رفتاری است. مشاورانی که به ضوابط اخلاقی سطح بالا متعهدند، درصدد انجام هر نوع خدمت حرفه­ای به مراجعانشان هستند. از آن­جا که دامنه موضوعات در حوزه­ی اخلاق حرفه­ای بسیار گسترده و متنوع است، پژوهش حاضر بنا دارد تا به بررسی اخلاق حرفه­ای از منظر مشاوران مدارس بپردازد؛ چراکه مشاوران وظیفه­ی مضاعفی را بر دوش دارند. آن­ها از سویی باید بتوانند نقش مشاور را بر عهده بگیرند و از سوی دیگر نقش تعلیم و تربیتی خود را نیز مدنظر داشته باشند و بتوانند میان این دو نقش، هماهنگی لازم را اجرا نمایند. 1-1- بیان مسئله اخلاق حرفه­ای مربوط به رفتار، ادب و عمل شخص هنگام انجام كار حرفه­ای است. این كار می­تواند مشاوره، پژوهش، تدریس، نویسندگی یا هر كار دیگری باشد. هر مجموعه سازمانی دارای كدهای عملی و رفتاری با ساختار حرفه­ای متداول برای اعضای خود است كه باید آن­ها را رعایت كنند. به‌عبارت‌دیگر اخلاق حرفه­ای، مجموعه­ای از اصول و استانداردهای سلوك بشری است كه رفتار افراد و گروه­ها را تعیین می­كند (صحرایی، 1386).