وبلاگ

مسأله اسماء و صفات الهی و تأثیر آن بر تکامل انسان، یکی از مهم ترین مسائل فلسفی است که از دیرباز مورد توجّه فیلسوفان الهی بوده است؛ با توجه به جایگاه ویژه ی حکمت متعالیه در میان مکاتب مختلف فلسفی در جهان اسلام، در این پژوهش با روش کتابخانه­ای و عقلی و تحلیلی به بررسی سه صفت خالقیت، فیاضیت و رحمت الهی و تأثیر آن بر تکامل انسان پرداخته شده است. این بررسی حکایت از آن دارد که صدور عالم از علم عنایی خداوند است به این صورت که خداوند قبل از ایجاد مخلوقات، به همه ی جوانب فعلش اهتمام دارد و مخلوقات او دارای همه ی خصوصیات متصور در بالاترین حد کمال هستند که لازمه ی آن، همان نظام احسن است و درمیان مخلوقات، انسان دارای جایگاه ویژه ای است. بنابراین از طریق تفکّر در مقام خلیفه الهی شدن، پذیرش امانت الهی و مسجود ملائک قرار گرفتن انسان، می توان تأثیر صفت خالقیت را بر تکامل، تببین نمود. هم چنین فیض، به فعل فاعلی گفته می شود که پیوسته، بدون دریافت عوضی و بدون غرض، انجام می گیرد؛ چنین فاعلی، دائم الوجود خواهد بود و مبدأ تمام خیرات است و از طریق واسطه ها، فیض رسانی می کند. با تأمل در ولایت تکوینی و تشریعی ائمه، می توان چگونگی تأثیر صفت فیاضیت را بر تکامل انسان، تبیین کرد. هم چنین همه ی بندگان از رحمت رحمانیه­ی خداوند، مرزوق و به آن مرحوم اند. امّا رحمت رحیمیه، فقط شامل حال مؤمنان می گردد و با تأمل در جلوه های رحمت الهی(آفرینش، دین اسلام و قرآن)، می توان از طریق صفت رحمت الهی به تکامل رسید. پس با توجّه به آن چه گفته شد، انسان به شناخت خداوند نائل می آید، متشبه به او می شود و چیزی جز ذات او مشاهده نمی کند و محو در او می گردد و به بالاترین مرتبه کمال که همان فناء فی الله است، می رسد. واژه های کلیدی: اسماء، صفات، تکامل انسان، خالقیّت، فیاضیّت، رحمت الهی، صدرالمتألهین. فهرست مطالب مقدمه. 1 فصل اول: کلیّات 1-1. تبیین مسأله. 5 1-2 روش تحقیق.. 6 1-3. ضرورت انجام تحقیق.. 6 1-4. سؤالات تحقیق.. 7 1-4-1. سؤال اصلی.. 7 1-4-2. سؤال های فرعی.. 7 1-5. فرضیه های تحقیق.. 7 1-6 پیشینه تحقیق.. 8 1-7. هدف تحقیق.. 10 1-8. فایده تحقیق.. 11 فصل دوم: بررسی و تبیین مسأله  اسماء و صفات الهی در نظر صدرالمتألّهین 2-1. تعریف اسم. 15 2-1-1. اسم در لغت… 15 2-1-2. اسم در اصطلاح.. 16 2-1-2-1. معنای اسم از نظر صدرالمتألهین.. 16 2-1-2-2. معنای اسم از نظر ابن عربی.. 18 2-1-3. شمار اسمای الهی.. 19 2-2. تعریف صفت… 21 2-2-1. صفت در لغت… 21 2-2-2. صفت در اصطلاح.. 21 2-2-3. معنای صفت از نظر صدرالمتألهین.. 22 2-3. فرق بین اسم و صفت… 23 2-3-1. فرق بین اسم و صفت از نظر صدرالمتألهین.. 24 2-4. اقسام صفات… 25 2-4-1. صفات سلبی.. 27 2-4-2. صفات ثبوتی.. 28 2-4-2-1. صفات حقیقی.. 28 2-4-2-2. صفات اضافی.. 29 2-4-3. تقسیم دیگری از صفات… 30 2-5. چگونگی اتصاف واجب به اوصاف کمالی ازنظرصدرالمتألهین  30 2-6. عینیت صفات با ذات… 34 2-6-1. محذورات عدم عینیت صفات با ذات… 35 2-6-2. براهین عینیت صفات با ذات… 36 2-6-3. سخن امام علی(علیه السلام) 38 2-7. تجلی اسمای و صفات الهی.. 40 2-7-1. تعریف تجلّی.. 40 2-7-1-1. تجلّی در لغت… 40 2-7-1-2. تجلّی در اصطلاح.. 40 2-7-2. تجلی اسمای و صفات الهی از نظر صدرالمتألهین.. 41 فصل سوم: انسان و کمال او 3-1. تعریف انسان. 49 3-1-1. انسان در لغت… 49 3-1-2. انسان در اصطلاح صدرالمتألهین.. 51 3-1-2-1. مبانی و اصول فلسفی صدرالمتألهین در تعریف انسان. 51 3-1-2-2. معنای انسان در نظر صدرالمتألهین.. 52 3-2. تعریف نفس… 54 3-2-1. نفس در لغت… 54 3-2-2. نفس در قرآن. 55 3-2-3. نفس در اصطلاح صدرالمتألهین.. 56 3-3. ارتباط نفس با بدن. 58 3-3-1. نمونه ایی از ارتباط نفس با بدن. 60 3-4. قوای نفس ناطقه. 61 3-4-1. عقل نظری.. 62 3-4-1-1. عقل هیولایی.. 62 3-4-1-2. عقل بالملکه. 63 3-4-1-3. عقل بالفعل.. 66 3-4-1-4. عقل بالمستفاد. 67 3-4-2. عقل عملی.. 69 3-4-2-1. تجلیه. 69 3-4-2-2. تخلیه. 70 3-4-2-3. تحلیه. 70 3-4-2-4. فناء. 70 3-5. تبیین کمال انسان. 71 3-5-1. تعریف کمال. 71 3-5-1-1. کمال در لغت… 71 3-5-1-2. کمال در اصطلاح.. 72 3-5-2. فرق کمال و تمام. 74 3-5-3. کمال نهایی انسان از نظر صدرالمتألهین.. 75 3-5-3-1. رسیدن به مرتبه ی عقل بالمستفاد. 75 3-5-3-2. اتحاد نفس با عقل فعال. 78 3-5-3-3. فنای فی الله.. 81 3-5-3-4. اتّحاد عقل نظری و عقل عملی.. 83 3-5-4. موانع کمال انسان. 84 ۳-۵-۴-۱. نقص ذاتی نفس… 84 ۳-۵-۴-۲. حجاب­ها 84 3-5-4-3. انحراف از حقیقت… 85 3-5-4-4. کدورت و زنگ دل. 85 3-5-4-5. جهالت ناآگاهی.. 85 فصل چهارم : بررسی و تبیین صفات فیاضیّت، خالقیّت و رحمت الهی در نظر صدرالمتألّهین 4-1. تبیین خلقت در نظام صدرایی.. 89 4-1-1. تعریف خلقت… 89 4-1-2. اثبات خالق داشتن جهان. 90 4-1-3. صدور عالم از علم عنایی خداوند. 91 4-1-3-1. عنایت ذاتیه. 91 4-1-3-2. عنایت فعلیه. 92 4-1-4. حادث زمانی بودن عالم. 92 4-1-4-1. تعریف عالم. 92 4-1-4-2. تعریف حدوث و قدم. 93 4-1-4-3. عالم ، حادث زمانی است. 94 4-1-5. رابطه ی بین خالق و مخلوقات… 96 4-1-6. هدف از خلقت جهان. 98 4-2. تاریخچه ی نظام فیض…. 100 4-3. تعریف فیض…. 101 4-3-1. فیض در لغت… 101 4-3-2. فیض در متون دینی.. 101 4-3-3. فیض در اصطلاح.. 102 4-3-3-1. فیض اقدس… 102 4-3-3-2. فیض مقدس… 102 4-4. ابعاد و آثار فیض و فاعلیت وجودی.. 103 4-4-1. فیض و غرض الهی.. 103 4-4-2. ذاتیّت… 103 4-4-3. عمومیت فیض و قابلیت مستفیض…. 104 4-4-4 نحوه ی فیضان وجود از حق تعالی.. 105 4-4-4-1. ضرورت… 105 4-4-4-2. اکملیت… 106 4-4-4-3. تناسب… 106 4-4-4-4. تقدّم اشرف… 107 4-4-5. وساطت در فیض…. 107 4-4-5-1. اقسام وسائط فیض…. 108 4-4-6. اوّلین موجود صادر شده از مبدأ مفیض…. 109 4-4-6-1. قواعد و براهین : 109 4-4-6-2. تبیین صادر اول: 112