وبلاگ

سوار عناندار شد یک رکیب ببرد از دل شیر مردان شکیب
(ابن حسام، ۱۳۸۲: ۷۱ )منظور از سوار عناندار ابوالمحجن است.

(علی نامه ) مثال برای حقارت مسند الیه:

برخی می گویند: منظور از بلاغت ایجاز است، ربیع و ابن حسام در اشعار خود به این دقیقه بلاغی عنایت ویژه ای داشته اند.
۴-۱۲-۳-۲- بیان
دانش بیان جزء سه قلمرو زیبا شناسی سخن است و به دلیل بر خورداری از امکانات هنری چون تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه اهمیّتی بسیار دارد. نویسنده و شاعر چیره دست به کمک آنها، با تصویر سازی های گوناگون پدیده های عادی را برجسته می سازد و از صور خیال و امکانات ادبی و هنری بهره می برد،«چه در آفرینش هنری گمان بر این است که مخاطب به آسانی دل به سخن نخواهد داد و گوش هوش بدان فرا نخواهد داشت. هنر سخنور، در این است که او را با خود همدل و هم داستان گرداند.»(آهی، ۱۳۵۷: ۳۱ ) در منظومۀ علی نامه، انواع تشبیهات، استعاره، مجاز، و کنایه به بهترین وجه وبه شیوه های گوناگون به کار رفته است. و در قیاس با خاوران نامه باید گفت که در منظومۀ خاوران نامه، صنایع به طور معدود تری به کار رفته است.
۴-۱۲-۳-۲-۱- جایگاه تشبیه در علی نامه و خاوران نامه
با بررسی دقیق مجموعه ی اشعار منظومه ی علی نامه و خاوران نامه این مسأله روشن می شود که بسامد کاربرد تشبیه نسبت به سایر عناصر بیانی بیشتر است. و هم چنین در بررسی مجموع اشعار منظومه ی علی نامه و خاوران نامه نشان داد که اغلب اجزای تشبیهات این دو منظومه، عناصری است محسوس و ملموس و مادّی که با نقش شعر حماسی سازگار است. «البّته حکم طبیعی بشری این است که برای نشان دادن و محسوس کردن و به قول علمای معانی بیان برای (بیان مقصود ) خود یک فرد محسوس را به فرد محسوس اعلی و اکمل تشبیه کند. قدیمی ترین نوع تشبیه عبارت از تشبیه محسوس به محسوس است.» ( همایی، ۱۳۸۳، ۱۴۰ ) با توجه به این که این دو اثر حماسی هستند، عناصر و اجزایی که در تشبیهات محسوس و ملموس آن به کار رفته و از برجسته ترین و مهیج ترین عناصر و پدیده های طبیعی از قبیل کوه، دریا، آسمان، ابروباد، رعد وبرق و مهیب ترین و عظیم الجثه ترین جانوران همانند شیر، پلنگ، وفیل… شکل گرفته است که آنها را در قالب رساترین نوع تشبیه (مجمل) به خوبی ترسیم می کنند. و این تصویر گری زمانی به اوج خود می رسد که هرکدام از ارکان اصلی تشبیه با وصفی که نوعی تحرک و جنبش و سطوت و عظمت را نشان می دهد، همراه است. مثلاً اگر سواری را به شیر تشبیه می کند، اوصافی همانند دمان، پرخاش جو، گردن فراز و غیره بر آن می افزاید.در این بخش به نمونه هایی از موضو عات حماسی که در این دو منظومه منبع الهام بسیاری از تصاویر شاعرانه در قالب تشبیهات محسوس به محسوس است اشاره می کنیم.
در تصاویر منظومه ی علی نامه، لشگر در ویران سازی و عظمت و تحرّک به دریای جوشان و کوه در فراوانی و کثرت به مور و مگس مانند شده است:

و در (خاوران نامه )