وبلاگ

هدف های پژوهش هستند و داده های مورد نیاز پژوهشگر را فراهم می آورند.

• • از سؤال های دو وجهی که شامل دو سؤال در یک پرسش است اجتناب گردد.
  • تهیه دستورالعملی کوتاه برای تکمیل پرسشنامه که حاوی کلیه اطلاعات مورد نیاز پاسخ دهنده باشد.

تعیین روایی[۴۱۶] و پایایی[۴۱۷] ابزار اندازه گیری تحقیق
روایی و پایایی از خصائصی هستند که برای مفید و مؤثر واقع شدن روش های جمع آوری داده ها شرط اساسی به شمار می روند (بست، ۱۳۸۱، ص ۲۰۰).
پیش از اطمینان نهایی به ابزارهای اندازه گیری و به کارگیری آنها در مرحله اصلی جمع آوری داده ها، ضرورت دارد که پژوهشگر از طریق علمی، اطمینان نسبی لازم را نسبت به روا بودن بکارگیری ابزار مورد نظر و معتبر بودن آن پیدا کند. ابزار اندازه گیری پژوهش حاضر نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و این مهم در دو مرحله انجام پذیرفته است.
الف) تعیین روایی / اعتبار:
مفهوم اعتبار به این سؤال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصۀ موردنظر را می سنجد (سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۸۵، ص ۱۷۰). اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه گیری های نامناسب و ناکافی می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد (مارک[۴۱۸]، ۱۹۹۵، ص ۶۶ به نقل از خاکی، ۱۳۸۲، ص ۲۸۸). اعتبار در حقیقت به صحت و درستی اندازه گیری محقق برمی گردد. برای تعیین روایی از روش های گوناگونی استفاده می شود (مثل منطقی بودن مطالب، هماهنگی محتوای مطالب با یکدیگر و اظهارنظر متخصصان) (قریشی و خورشیدی، ۱۳۸۱، ص ۱۶۰).
به منظور بررسی روایی پرسشنامه پژوهش حاضر از روش تعیین روایی محتوایی[۴۱۹] از طریق اظهارنظرهای متخصصان استفاده شده است. روایی محتوایی یک ابزار اندازه گیری مانند پرسشنامه به سؤالات تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سؤال های ابزار، معرف ویژگی ها و مهارت های ویژه ای باشند که محقق قصد اندازه گیری آن ها را داشته باشد، آزمون دارای روایی یا اعتبار محتوا خواهد بود (سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۸۵، ص ۱۷۱).
در این راستا سعی شد که در ساختن پرسشنامه پژوهش حاضر، سؤالات تشکیل دهنده آن، معرف محتوای انتخاب شده در ابعاد مختلف عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی مثل (اهداف، مواد آموزشی، محتوا، فعالیتهای یادگیری، راهبردهای تدریس، ارزشیابی، گروهبندی، زمان و فضا) باشد. برای تأیید این مدعا از اظهارنظر و قضاوت ۸ نفر متخصص در زمینه مهارتهای زندگی و علوم تربیتی و همچنین نظرات استاد راهنما و استاد مشاور استفاده شد تا مشخص شود که:

• آیا اهداف تحقیق با محتوای پرسشنامه در زمینۀ آسیب های برنامه آموزش مهارتهای زندگی با توجه به عناصر ۹ گانه برنامه درسی تناسب دارد؟
• آیا محتوای مطالب پرسشنامه با یکدیگر هماهنگی دارد یا نه؟
• آیا سؤالات پرسشنامه معرف ویژگیهای عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی هستند که محقق قصد اندازه گیری آن را دارد؟

ب) تعیین پایایی*/ قابلیت اعتماد:
پایایی با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی بدست می دهد. برای اندازه گیری پایایی از شاخصی به نام «ضریب پایایی» استفاده می شود (همان منبع، ص ۱۶۶). یک وسیله یا ابزار اندازه گیری وقتی پایاست که بتوان آن را در موارد متعدد به کار برد و در همه موارد نتایج یکسان تولید کند. در پژوهش حاضر برای تعیین ضریب پایایی یا اعتبار پرسشنامه تحقیق از میان روش های متعددی که برای این منظور وجود دارد از روش آلفای کرونباخ[۴۲۰] استفاده شده است. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامه به کار می رود (همان منبع، ص ۱۶۹). اعتبار نسبت واریانس حقیقی به واریانس کل جامعه است. بدین ترتیب مقدار آن همواره مثبت و بین صفر تا ۱ قرار دارد. صفر بیانگر عدم اعتبار و ۱ بیانگر اعتبار کامل و بین صفر تا ۵/۰ بیانگر اعتبار بسیار ضعیف و از ۶/۰ به بالا بیانگر اعتبار خوب است. به منظور تعیین ضریب پایایی، پرسشنامه در اختیار ۳۰ دانش آموز دختر و پسر، ۱۰ معلم و ۵ متخصص جهت اجرای آزمایشی قرار داده شد. پس از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای پاسخ های بدست آمده، به ترتیب مقادیر ۹۵، ۸۶ و ۸۹ بدست آمد که نشان دهندۀ ضریب پایائی خوب پرسشنامه برای سه گروه یاد شده می باشد. ضریب پایایی مشاهده شده در هر کدام از ۹ طبقه عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی نیز بالا بود، بنابراین هیچ کدام از سؤالات پرسش نامه بنا به صلاحدید اساتیدراهنما و مشاور حذف یا تغییر نکرد.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق
به منظور تجزیه و تحلیل ویژگیهای جمعیت شناختی گروه های مورد مطالعه و پاسخهای سؤالات از روش های آمار توصیفی (توزیع فراوانی، فراوانی تراکمی درصدی) و شاخصهای آماری از قبیل شاخصهای مرکزی (میانگین)، شاخص های پراکندگی (واریانس و انحراف معیار) و نمودارهای ستونی برای نمایش تصویری استفاده شده است.
به منظور پاسخگویی به سؤالات تحقیق در مورد شناسایی آسیبهای موجود در برنامه آموزش مهارتهای زندگی دوره متوسطه نظری و بررسی وضعیت موجود آن از دیدگاه گروه های مورد مطالعه از روش های آمار استنباطی زیر بهرهگیری شده است:

1. آزمون مجذور خی (  ) یک نمونهای برای گروه دانشآموزان: از آنجا که داده های یک نمونه با داده های حاصل از جامعۀ آماری خاص مقایسه میشود و چون نمونه تحقیق به صورت تصادفی از جامعه آماری انتخاب شده میتوان فرض کرد که همه مشاهدات مستقل از یکدیگرند، بنابراین یک آزمون آماری یک نمونهای برای تجزیه و تحلیل داده های تحقیق مناسب است. آزمون مجذور خی برای این کار انتخاب میشود زیرا که فرضیه مربوط به آزمون به مقایسه فراوانیهای مشاهده شده و فراوانیهای مورد انتظار که در طبقات مشخص و جداگانه طبقه بندی شدهاند میپردازد (در پژوهش حاضر طبقات شامل ۵ سطح طیف لیکرت پرسشنامه میباشد). پیش فرض های استفاده از آزمون مجذور خی:

• نخستین شرط آن است که یک متغیر طبقهای واحد با حداقل دو سطح (مقوله) وجود داشته باشد.
• دوم آن که در این متغیر هر یک از مشاهدهها کاملاً تصادفی و مستقل از مشاهدههای دیگر نمونه برداری شده باشد.
• سومین شرط آن است که هر یک از مشاهدهها باید در یک طبقه و فقط در یک طبقه از متغیر موردنظر قرار گیرد. به بیان دیگر، طبقه ها باید ناسازگار و متمایز از یکدیگر بوده و همپوشی نداشته باشند (هومن، ۱۳۸۴، ص ۲۳۸).

در پژوهش حاضر آزمون ناپارامتریک کولموگروف ـ اسمیرنوف (Kolmogorov Smirnov test) به منظور اثبات نرمال بودن توزیع متغیرها در گروه دانش آموزان بکار گرفته شد ولی نتایج آزمون نشان داد که توزیع جامعه نرمال نیست بنابراین هر چند شرط استقلال داده ها (تصادفی بودن داده ها) و مقیاس فاصله ای متغیرها برقرار بود ولی به خاطر عدم نرمال بودن توزیع از آزمون پارامتریک t تک نمونه ای استفاده نشد.

1. آزمون t تک نمونه ای (One sample T-Test) برای گروه معلمان و متخصصان:

این آزمون به منظور برآورد میانگین جامعه از میانگین نمونه بکار می رود. در حقیقت در این نوع آزمون معمولاً محقق می خواهد نشان بدهد که میانگین نمونه ای که بدست آورده است متعلق به جامعه خاصی که دارای میانگین خاصی است، می باشد یا خیر؟ (سرمد، ۱۳۸۴، ص ۲۹).
شرایط آزمون t تک نمونه ای: آزمون t تک نمونه ای بر این مفروضه استوار است که تعداد n مشاهده تصادفی مستقل که از جامعه ای با توزیع نرمال بیرون آمده در یک متغیر با مقیاس فاصلهای در دست است (هومن، ۱۳۸۴، ص ۲۵۴).
از آنجایی که در پژوهش حاضر یک گروه نمونه تصادفی (معلمان و متخصصان تعلیم و تربیت هر یک به طور مجزا) از مشاهده های مستقل، از میان جامعه معلمان و متخصصان در یک متغیر واحد با مقیاس فاصله ای (طیف لیکرت) انتخاب شده است همچنین با اجرای آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف مشخص شد که توزیع آنها نیز نرمال یا تقریباً نرمال است. بنابراین در چنین موقعیت پژوهشی مناسب ترین آزمون آماری، آزمون t تک نمونه ای می باشد.

1. به منظور اولویت بندی آسیب ها و مشخص کردن درجه اهمیت هر یک از عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی و گویه های متعلق به آن ها از دیدگاه گروه های مورد مطالعه از آزمون فریدمن[۴۲۱]که در مقیاس حداقل رتبه ای کاربرد دارد، استفاده شده است. آزمون فریدمن آزمونی است که در مواردی که گروه واحدی از آزمودنی ها بیش

از یکبار مشاهده می شوند، به کار می رود و نوعی تحلیل واریانس رتبه ای است که با رتبه بندی داده ها به طور ردیفی تفاوتهای بین ستون ها را مورد آزمون قرار می دهد. هر قدر عدد یا رتبه متوسط بیشتر باشد، صلاحیت ادراک شده بیشتر است (کرلینجر، ۱۳۷۷، صص۴۴۶-۴۴۵).
فرضیه صفر در این آزمون: تمامی K گروه نمونه متعلق به یک جامعه آماری مشترک هستند.
آزمون فریدمن نشان می دهد که آیا این احتمال وجود دارد که گروه های نمونه (یعنی ستون های جدول، در این پژوهش گویه های متعلق به هر یک از عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی) متعلق به یک جامعه آماری مشترک است یا نه. چنانچه فرض صفر درست باشد، توزیع رتبه ها در هر ستون مبتنی بر شانس و تصادف بوده، و انتظار بر این خواهد بود که فراوانی رتبه های I تا J تقریباً برابر باشد و اگر فرض صفر نادرست باشد در این صورت مجموع رتبه ها برای همه ستون ها یکسان نخواهد بود. بطور خلاصه این آزمون نشان می دهد که آیا مجموع رتبه ها به گونه معنادار با یکدیگر تفاوت دارند یا نه (هومن، ۱۳۸۴، ص ۴۶۷).

1. به منظور مقایسه میانگین دیدگاه های گروه های مستقل (دانش آموزان، معلمان و متخصصان تعلیم و تربیت) در متغیرهای رتبه ای مثل جنسیت، محل اخذ مدرک تحصیلی، همچنین برای مقایسه دیدگاه های آن ها دربارۀ برخی از عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی، از آزمون های ذیل استفاده شده است:

الف) آزمون t برای بررسی تفاوت میانگین های دو گروه مستقل. شرایط اساسی آزمون t برای دو گروه مستقل: ۱- اعضای دو گروه نمونه مستقل از یکدیگر برگزیده شوند، یعنی گزینش هر آزمودنی یا مشاهده بخصوصی از یک جامعه اثری در شانس گزینش آزمودنی دیگر، چه داخل آن جامعه و چه داخل جامعه دیگر نداشته باشد، ۲- توزیع هر یک از دو جامعه مورد نمونه برداری نرمال باشد، ۳- واریانس دو جامعه مشترک باشد  (هومن، ۱۳۸۴، ص ۳۷۳). در این جا به منظور تعیین این که آیا داده ها از پراکندگی یکسانی در دو گروه برخوردارند یا خیر از آزمون همگنی واریانس ها (آزمون لوین) استفاده شده است. در اصطلاح آمار، گفته می شود که آزمون t نسبت به عدم برقراری مفروضه های بنیادی آن «مقاوم» و نیرومند است. به بیان دیگر آزمون t حتی اگر مفروضه های آن کاملاً قابل توجیه نباشد، باز هم نتایج معقول و دقیق بدست می دهد (همان منبع، ص ۳۷۴).
در این جا نکته قابل ذکر این است که در پژوهش حاضر برای اجرای هر آزمون سعی شده است که پیش فرض های مربوط به آن آزمون کاملاً رعایت گردد تا نتایج دقیق و قابل اعتمادی بدست آید.
ب) آزمون U مان ـ ویتنی به منظور مقایسه دو گروه مستقل در یک متغیر رتبه ای.
این آزمون مبتنی بر مقایسه رتبه افراد بوده و دو گروه را با هم مقایسه می کند و هنگامی به کار می رود که توزیع یک متغیر کمی، نرمال نباشد و امکان استفاده از آزمون های پارامتریک وجود نداشته باشد.
فرض صفر (H0): بین دو جامعه نمونه برداری شده از لحاظ متغیر مورد مطالعه تفاوت وجود ندارد.
فرض خلاف (HA): بین دو جامعه مورد مطالعه از لحاظ متغیر مورد نظر تفاوت وجود دارد.
بدون تردید آزمون Uمان ـ ویتنی جانشین مناسب و نسبتاً نیرومندی برای آزمون معمولی t دو نمونه ای (برای برابر بودن میانگین ها) به شمار می آید (هومن، ۱۳۸۴، ص ۳۵۳).

1. به منظور مقایسه دیدگاه های گروه های مستقل (سه گروه مورد مطالعه) در یک متغیر رتبه ای از تحلیل واریانس رتبه ای کروسکال ـ والیس استفاده شده است.

مفروضه این آزمون: آزمودنی ها به صورت مستقل و تصادفی از جامعه انتخاب شده باشند.