وبلاگ

• مشاهیر علماء الأمصار، محمّد بن حِبّان البُستی (م۳۵۴ق)، تحقیق: رزوق علی إبراهیم، بیروت: دار الوفاء، ۱۴۱۱ق، اوّل.
• معاد جسمانی در حکمت متعالیه، محمد رضا حکیمی، قم: دلیل ما، اول، ۱۳۸۱٫
• المعالم الأثیره فى السنه و السیره، محمدمحمد حسن شراب، دمشق: ‏دار القلم‏، ۱۴۱۱ق‏.
• معجم الامکنه الوارد ذکرها فی صحیح البخاری، سعد بن عبدالله ابن جنیدل، ریاض: داره الملک عبدالعزیز، ۱۴۱۹ق.
• معجم البلدان، یاقوت بن عبد الله الحَمَوی الرومی(م۶۲۶ق)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ق، اوّل.
• معجم قبائل العرب، عمر رضا کحاله، دمشق: مطبعه الهاشمیه، ۱۳۶۸ق.
• معجم ما استعجم، عبد الله بن عبد العزیز البکری (م۴۸۷ق)، تحقیق: مصطفی السقّا، بیروت: عالم الکتب، ۱۴۰۳ق، سوم.
• معجم مصطلحات الرجال والدرایه، محمّد رضا جدیدی نژاد، اِشراف: محمّدکاظم رحمان ستایش، قم: دارالحدیث، ۱۳۸۰ش، اوّل.
• معجم مقاییس اللغه، أحمد بن فارس (م۳۹۵ق)، مصر: شرکهمکتبهمصطفی البابی وأولاده.
• المغازی، محمّد بن عمر بن واقد (الواقدی) (م۲۰۷ق)، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت: عالم الکتب، ۱۴۰۴ق، سوم.
• المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، جواد علی، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۹۷۶م.
• مقباس الهدایه فی علم الدرایه، عبدالله المامقانی، نجف: المطبعه المرتضویه، ۱۳۴۵ق.
• المهذب البارع، احمد بن محمد بن فهد الحلی، قم: موسسه النشر الاسلامى، ‏۱۴۱۳ق .
• نخبه الدهر فی عجائب البر و البحر، محمد بن ابی طالب الدمشقی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۹ق.
• نزهه المشقاق فی إختراع الآفاق، محمد بن محمد بن عبدالله بن ادریس المحمودی (الشریف الادریسی)، بیروت: عالم الکتب، ۱۹۸۹م/۱۳۶۸ق.
• نسخه پژوهی، ابوالفضل حافظیان بابلی، تهران: کتابخانه، موزه ومرکز اسنادمجلس شورای ملی، ۱۳۸۳ش.
• النفحه المسکیه فى الرحله المکیه، عبد الله بن حسین السویدى البغدادى‏، ابو ظبى‏: المجمع الثقافى‏، ۱۴۲۴ق‏.
• نهایه الدرایه، محمد حسین الاصفهانی، قم: موسسه آل البیت‡ لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
• النهایه فی غریب الحدیث والأثر، مبارک بن مبارک الجَزَری (ابن الأثیر) (م۶۰۶ق)، تحقیق: طاهر أحمد الزاوی، قم: مؤسسه إسماعیلیان، ۱۳۶۷ش، چهارم.
• نهج البلاغه، محمّد بن الحسین الموسوی (الشریف الرضی) (م۴۰۶ق).تصحیح: محمّد عبده، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
• نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه، محمّد باقر المحمودی (معاصر)، بیروت: مؤسسه الأعلمی.
• الوافی بالوفیات، خلیل بن أیبک الصَّفَدی (م۷۴۹ق)، ویسبادن (آلمان)، فرانْزشْتاینر، ۱۳۸۱ق، دوم.
• وقعه صفّین، نصر بن مزاحم المنقری (م۲۱۲ق)، تحقیق: عبد السلام محمّد هارون، قم: مکتبه آیه الله المرعشی، ۱۳۸۲ق، دوم.
• وقعه الجمل، ضامن بن شدقم، قم: دلیل ما، ۱۳۸۱ش.

خلاصه
لو نظرنا إلی تأریخ الحدیث بما أنّه فرع من فروع علوم الحدیث نری أنّ من اللازم أن نأخذ بعین الاعتبار الأماکن التی نقل فیها الحدیث، بل تکون لها أهمّیه عالیه ومکانه محکمه فی هذا المجال.
وفی هذا التحقیق تتاولنا تأریخ البحرین باعتبارها أحد المعاقل والبلدان التی کژ فیها نقل الحدیث وتناقِله.
وتطلق «البحرین» فی التأریخ الجغرافی علی جمیع الأراضی
الواقعه علی سواحل غرب و جنوب الخلیج الفارسی، وهی مابین مدینه البصره إلی عمان.
وقد ضبط لنا التأریخ أسماء العشرات من رجال البحرین ممّن صحب رسول اللهˆ أو قارب تلک الفتره، سواءً کان ممّن اتّخذها مسکناً أو ممّن کان من قبائلها العربیه، وبالخصوص رجال قبیله عبدالقیس الذین کانوا من أهمّ أصحاب الرسولˆ وأکثرهم تأثیراً.
یضاف إلی ذلک أن أهالی البحرین لهم ارتباط وثیق بمذهب الشیعه وبحدیثهم بالخصوص، فقد صحّت البحرین حدود سبعین راوٍ فی عصر الأئمّه‰، وأکثر من (۱۳۰) محدّثاً بعد عصرهم‰ إلی نهایه القرن العاشر الهجری، کما وقد دوّنت فیها آثار حدیثیه جدیده بالاهتمام وموجبه لإلغات نظر المهتمیّن فی هذا المجال، کما ودخلت فیها أفکار أساسیه مؤثّره، واحتوت علی حلقات دروسی مختلفه وفی مجالات شتّی، ویلاحظ أیضاً شدّه ارتباط رواتها ومحدّیثیها مع رواه ومحدّثی البلدان الاُخری التی تعتبر من المراکز المهمّه لنقل الحدیث وتناقله، إلی غیر ذلک من المزایا التی اتّصفت بها تلک البلاد والتی قد تجعل منها مرکزاً حدیثیاً مهمّاً، بل قاعده مهمّه من قواعد حدیث الشیعه فی هذه البرهه الزمنیه التی هی مورد بحثنا.
وکلّ هذه الاُمور وغیرها أوجبت علینا مطالعه تأریخ حدیث الشیعه فی تلک البلاد وتقییمه لا ثبات کونها مرکزاً حدیثیاً مهمّاً کما هو المفروض.
العناوین: تاریخ حدیث البحرین، مدرسه الحدیث فی البحرین، المحدّثون البحارنه، المراکز الحدیثیّه فیها، المدارسی الحدیثیه.

رساله لنیل
درجه الماجستیر
فرع علوم الحدیث
تخصص التفسیر الأثری
تاریخ حدیث البحرین
الأستاذ المشرف
حجه الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی
الأستاذ المساعد
الاستاد قاسم الجوادی
ال‍طالب
مهدی سلیمانی الآشتیانی
موعد المناقشه
جمادی الثانی ۱۴۳۰
Abstract
If we see from history of Hadith as brunch of hadith sciences, geographical reading of hadith happens will have hi position in that. In this inquiry , historical Bahrain as one center for hadith works is very effective and important.
In historical geography, Bahrain involve all of lands that located in west and south of Persian Golf seashores(between Basrah and Omman). More of ten names of Bahrain people (whether natives and Arab tribes) and specially Abd ul-Qais tribe – that it is very important and effective more than of them- in between companions of the blessed Prophet well find.
Also Bahrain people have had strong relation with Shi’ism commonly and with Shia hadith specially. Bahrain for the reason that involve seventy narrators in the Imams era and being more than 130 traditionalists after Imams era from end of 10th century, to collect of important hadith works, to forming of effective thoughts, being scientific centers, to relate with narrators and traditionalists of this and other center – that all of situations and instruments are as hadith center- located in this region as the main centre of Shia hadith in that period. All of them cause to Bahrain that changing to important hadith centre.
Key Words: hadith history of Bahrain, Hadith school of Bahrain, Bahrain traditionalists, hadith center, hadith schools.

A Thesis
Presented for
Master degree in Hadith sciences